Xuất huyết não thất: Nguyên nhân, triệu chứng và cách chẩn đoán

Xuất huyết não thất là gì?

Xuất huyết não thất (chảy máu não thất) là tình trạng các mạch máu ở vị trí vùng mầm (the germinal matrix) quanh não thất bị vỡ và máy tràn vào trong nhu mô tiếp giáp với não thất hoặc nghiêm trọng hơn là lượng máu chảy ra chiếm một phần đáng kể bên trong não thất. Đây còn gọi là đột quỵ xuất huyết não, có thể đe dọa tính mạng người bệnh.

Xuất huyết não thất có thể xảy ra ở người lớn lẫn trẻ em, trong đó nguy cơ xảy ra ở trẻ sinh non trước 33 tuần tuổi thường cao hơn, đặc biệt là những trường hợp trẻ sinh non có thể trạng kém, mắc chứng suy hô hấp, huyết áp cao hoặc tràn khí màng phổi. Xuất huyết não thất cũng có thể xảy ra ở trẻ sinh đủ tháng nhưng hiếm gặp.

Mức độ xuất huyết não thất thường được phân loại từ độ I đến IV:

• Độ I: Xuất huyết giới hạn ở vùng mầm
• Độ II: Xuất huyết không đi kèm giãn não thất
• Độ III: Xuất huyết đi kèm giãn tâm thất, lớn hơn 50% tâm thất
• Độ IV: Xuất huyết não thất đi kèm xuất huyết trong nhu mô

Độ III và IV là hai nhóm rất nghiêm trọng.

Tìm hiểu thêm: Các loại xuất huyết não: Cách chẩn đoán, đánh giá, phân loại cụ thể.

Nguyên nhân gây xuất huyết não thất

Nguyên nhân chảy máu não thất hay xuất huyết não thất ở trẻ sơ sinh và người lớn thường khác nhau: (1)

1. Nguyên nhân gây xuất huyết não thất ở trẻ sơ sinh

Xuất huyết não thất có nguy cơ cao hơn xảy ra ở trẻ sinh non và chỉ số cân nặng thấp. Ở trẻ sinh non, tình trạng này thường phát sinh từ vùng mầm. Ở trẻ đủ tháng thường khởi phát từ đám rối mạch mạc. Nguyên nhân gây bệnh ở trẻ sinh non khác với trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ hoặc người lớn nhưng hiếm khi do chấn thương.

Nguyên nhân chủ yếu gây xuất huyết não thất ở trẻ sơ sinh là do quá trình tưới máu của các cấu trúc tế bào mỏng manh trong não vẫn đang phát triển, hệ tuần hoàn não chưa phát triển hoàn thiện, dễ bị bệnh thiếu máu não cục bộ do thiếu oxy. Tình trạng thiếu lưu lượng máu có thể làm chết tế bào, phá vỡ các thành mạch máu và cuối cùng dẫn đến chảy máu.

Về bản chất, tình trạng xuất huyết này là dấu hiệu của chấn thương, có nguy cơ dẫn đến chấn thương nghiêm trọng hơn. Hầu hết các trường hợp xuất huyết não thất ở trẻ sơ sinh, nếu có, thường xảy ra trong 72 giờ đầu sau khi sinh. Nguy cơ tăng lên khi sử dụng phương pháp oxy hóa màng ngoài cơ thể ở trẻ sinh non hoặc trẻ bị nhiễm trùng virus cytomegalo bẩm sinh.

2. Nguyên nhân xuất huyết não thất ở người lớn

Xuất huyết não thất ở người lớn thường có nguyên nhân chủ yếu là do chấn thương vật lý hoặc tăng huyết áp gây đột quỵ xuất huyết.

Đối tượng nào có nguy cơ bị chảy máu não thất?

Trẻ sinh non trước 33 tuần tuổi là nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn bị xuất huyết não thất. Trong đó, phần lớn các trường hợp đều được phát hiện tình cờ trong quá trình sàng lọc siêu âm cho trẻ sơ sinh nhẹ cân hoặc sinh non. Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh chủ yếu liên quan đến quá trình mang thai của người mẹ với các yếu tố như: (2)

• Tuổi thai ≤32 tuần
• Mẹ không sử dụng steroid trước khi sinh
• Xuất huyết trước khi sinh ở mẹ
• Viêm màng ối ở mẹ

Ngoài ra, một số tình trạng cụ thể ở trẻ sơ sinh vừa chào đời cũng có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết não thất:

• Cân nặng khi sinh <1,5kg
• Nhiễm trùng huyết sớm
• Hạ huyết áp cần can thiệp điều trị bằng y tế
• Thiếu oxy máu
• Tăng CO2 máu
• Hội chứng suy hô hấp
• Thông khí áp lực dương khi sinh
• Thở máy trong thời gian dài
• Tràn khí màng phổi
• Điểm Apgar thấp ở phút thứ 1 và phút thứ 5
• Co giật
• Ống động mạch còn mở
• Tần suất hút nội khí quản cao hơn bình thường
• Sử dụng chất hoạt động bề mặt
• Giảm tiểu cầu

Triệu chứng xuất huyết não thất thường gặp

Chảy máu não thất có thể không có triệu chứng, ở trẻ sinh non, nếu có thường gồm: (3)

• Ngừng thở
• Thay đổi huyết áp và nhịp tim
• Giảm trương lực cơ
• Giảm phản xạ
• Thóp phồng
• Ngủ quá nhiều
• Co giật và cơ thể xuất hiện các chuyển động bất thường khác

Ở người lớn, xuất huyết não thất hay chảy máu não thất có thể gây triệu chứng tê yếu liệt cơ thể, đau đầu đột ngột, choáng váng, nhìn mờ, méo lệch mặt…

Tiên lượng bệnh xuất huyết não thất

Tiên lượng xuất huyết não thất tùy thuộc vào mức độ của bệnh và tình trạng chung của người bệnh. Ở trẻ sinh non, xuất huyết não thất dù ở mức độ thấp cũng có thể gây ra những biến chứng lâu dài nếu không điều trị kịp thời. Xuất huyết nghiêm trọng có thể dẫn đến chậm phát triển và các vấn đề liên quan đến kiểm soát vận động. ⅓ trẻ sơ sinh bị xuất huyết nghiêm trọng có nguy cơ tử vong.

Tỷ lệ tử vong ở các mức độ xuất huyết não thất từ I đến IV có thể lần lượt là 4%, 10%, 18% và 40%. Tỷ lệ bại não ở các mức độ xuất huyết não thất từ I đến IV có thể là 8%, 11%, 19% và 50%.

Những trường hợp bị xuất huyết não hay đột quỵ xuất huyết não được cấp cứu kịp thời bằng các công nghệ, kỹ thuật hiện đại có thể hồi phục tốt.

Biến chứng xuất huyết não thất

Một trong những biến chứng đặc trưng sau xuất huyết não thất là não úng thủy (có thể là loại thông thường hoặc không thông thường) xảy ra do suy giảm tái hấp thu dịch não tủy hoặc do tắc lỗ Monroe.

Ví dụ ở trẻ em, nếu trẻ sơ sinh bị xuất huyết não thất có biểu hiện chu vi vòng đầu tăng nhanh thì cần xem xét và chẩn đoán đến tình trạng não úng thủy. Trên lâm sàng, trẻ sơ sinh cần được theo dõi bằng cách đo chu vi vòng đầu hàng ngày và kiểm tra thóp trước. Não úng thủy có thể được theo dõi bằng cách đo tỷ lệ Evans (tỷ lệ đường kính sừng hai trán với đường kính xương lưỡng đỉnh) hoặc tỷ lệ sừng trán và chẩm (FOHR). Đây là giá trị trung bình của kích thước sừng trán và chẩm chia cho đường kính lưỡng đỉnh.

Ngoài ra, bác sĩ cần phải tham vấn và can thiệp phẫu thuật thần kinh khi FOHR > 0,55 và xuất hiện các dấu hiệu lâm sàng quan trọng như vết khâu bị tách, thóp phồng và nhịp tim chậm.

Một số biến chứng khác có thể gặp phải do xuất huyết não thất nói chung bao gồm:

• Bệnh lý hoại tử trắng quanh não thất: Đây là tổn thương chất trắng do thiếu máu cục bộ, thường được chẩn đoán bằng siêu âm hoặc MRI. Quá trình sản xuất các gốc tự do sau xuất huyết não thất, tổn thương thiếu máu cục bộ sau xuất huyết não thất nghiêm trọng và giải phóng sắt từ máu não thất có thể góp phần làm tổn thương chất trắng, dẫn đến bệnh hoại tử trắng quanh não thất.
• Bệnh nhuyễn chất trắng quanh não thất: Đây là tình trạng hình thành nhiều ổ nang trong không gian quanh não thất do hoại tử đông máu tạo ra.
• Bại não: Tỷ lệ bại não tăng ở trẻ sinh non mắc bệnh xuất huyết não thất nặng, đặc biệt là những trẻ có cân nặng < 1kg.
• Co giật và suy giảm phát triển thần kinh: Đây là di chứng kéo dài sau khi bị xuất huyết não thất, đặc biệt là trong những trường hợp nghiêm trọng.

Các phương pháp chẩn đoán xuất huyết não thất

Siêu âm đầu thường quy được khuyến nghị cho tất cả trẻ sinh trước 30 tuần. Xét nghiệm được thực hiện một lần trong khoảng từ 7 đến 14 ngày tuổi. Siêu âm thường quy lần thứ hai được đề xuất gần thời điểm dự kiến ​​em bé chào đời. CT đầu thường được khuyến nghị đối với trẻ đủ tháng có các triệu chứng bất thường sau khi sinh như số lượng tế bào máu thấp, các dấu hiệu liên quan đến chảy máu.

Ở người lớn, để chẩn đoán xuất huyết não thất hay chảy máu não thất, người bệnh có thể được chụp CT, MRI, DSA…

Cách điều trị xuất huyết não thất

Tùy trường hợp, mức độ, độ tuổi, nguyên nhân…, xuất huyết não thất có thể được bác sĩ chỉ định điều trị bằng các phương pháp khác nhau. Mục tiêu điều trị còn giúp kiểm soát các vấn đề sức khỏe có nguy cơ khiến bệnh diễn tiến nghiêm trọng hơn. Trong các trường hợp, phẫu thuật là cần thiết để ổn định tình trạng bệnh. (4)

Biện pháp phòng ngừa xuất huyết não thất

Các thai phụ cần thăm khám bác sĩ để dự phòng nguy cơ sinh non. Ở người lớn, cần kiểm soát tốt huyết áp, tránh rượu bia, thuốc lá, sử dụng đồ bảo hộ để bảo vệ vùng đầu, tránh té ngã, va đập, chấn thương vùng đầu…

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Trên đây là bài viết tổng hợp các thông tin cơ bản liên quan đến xuất huyết não thất hay chảy máu não thất, nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán và biến chứng thường gặp. Hy vọng thông qua những cập nhật trên, người bệnh đã có thêm nhiều cập nhật hữu ích về bệnh, từ đó chăm sóc sức khỏe tốt hơn.