Xuất huyết dịch kính: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Xuất huyết dịch kính là gì?

Xuất huyết dịch kính (Vitreous Hemorrhage) là tình trạng máu tràn vào trong buồng dịch kính. Một lượng máu nhỏ có thể gây mờ mắt, nhưng lượng máu lớn có nguy cơ gây đục dịch kính, dẫn tới mất thị lực gần như hoàn toàn. Đây là bệnh lý phức tạp về nguyên nhân, bệnh cảnh, diễn biến và điều trị, và thường được gọi bằng tên chung là hội chứng xuất huyết dịch kính.

Theo các bác sĩ chuyên khoa, xuất huyết dịch kính thuộc nhóm bệnh nặng và hay gặp ở dịch kính. Nếu không được điều trị sớm, người bệnh sẽ có các dấu hiệu như: thị lực giảm đi nhanh chóng, hiện tượng ruồi bay trước mắt, nhìn thấy màu hồng. Có nhiều nguyên nhân gây tổn thương khác nhau đặc biệt sau chấn thương. Lúc này, xuất huyết sẽ che lấp những tổn thương của một số bộ phận khác. Sau đó, chính bản thân máu nằm lâu trong dịch kính sẽ gây biến chứng như: Bong võng mạc, viêm màng bồ đào, nhiễm sắt…

Nguyên nhân gây xuất huyết dịch kính

Xuất huyết dịch kính là một bệnh lý phức tạp, có nhiều nguyên nhân gây bệnh, trong đó thường bao gồm:

1. Bệnh võng mạc tiểu đường

Trường hợp bị tiểu đường ở giai đoạn muộn rất dễ bị bệnh võng mạc, dẫn đến tăng sinh các mạch máu bất thường. Những mạch máu này rất dễ vỡ, chảy máu và rò rỉ vào khoang mắt khiến người bệnh có nguy cơ cao bị xuất huyết dịch kính. Sự phát triển của mạch máu mới là do thiếu máu cục bộ (giảm cung cấp máu và oxy) và được kích thích bởi các yếu tố tăng trưởng nội mô mạch máu (VEGF) và yếu tố tăng trưởng giống insulin.

2. Chấn thương

Chấn thương mắt là nguyên nhân phổ biến gây bệnh xuất huyết dịch kính mắt. Tỷ lệ mắc bệnh ở người trẻ tuổi (<40 tuổi) chiếm khoảng từ 12 – 18,8% [1] và phổ biến hơn ở nam giới. Theo đó, xuất huyết dịch kính có thể gặp sau chấn thương xuyên nhãn cầu hoặc chấn thương đụng dập nhãn cầu. Ngoài ra, bệnh nhân bị chấn thương sọ não (hội chứng Terson và shaken baby syndrome – hội chứng tung trẻ lên cao khi chơi đùa) cũng có nguy cơ mắc bệnh này.

3. Rách hoặc bong võng mạc

Một vết rách ở võng mạc có thể khiến chất lỏng từ mắt rò rỉ vào phía sau võng mạc, gây bong võng mạc. Khi điều này xảy ra, máu từ mạch máu võng mạc có thể chảy vào buồng dịch kính. Ước tính, các ca xuất huyết dịch kính do rách hoặc bong võng mạc chiếm khoảng 11,4–44% trên tổng số ca bệnh [2].

4. Bong dịch kính sau (PVD)

Các trường hợp xuất huyết dịch kính do bong dịch kính sau chiếm tỷ lệ khoảng 3,7% – 11,7% trong tổng số ca bệnh. Xuất huyết dịch kính xảy ra do sự bong ra của các mạch máu võng mạc nông, quanh gai thị hoặc do vỡ các mạch máu bắc cầu qua vết rách. Trong những trường hợp có triệu chứng PVD cấp tính, nếu xuất hiện đồng thời VH, nguy cơ rách võng mạc tăng tới 70%.

5. Một số nguyên nhân khác

Các nguyên nhân xuất huyết dịch kính ít phổ biến hơn bao gồm:

• Tắc tĩnh mạch võng mạc
• Viêm mạch võng mạc
• Bệnh võng mạc – hồng cầu hình liềm bị tăng sinh
• Chứng phình động mạch võng mạc
• Xuất huyết dưới nhện (hội chứng Terson)
• Bệnh võng mạc Valsalva
• Rối loạn tạo máu/rối loạn đông máu
• Thoái hóa điểm vàng tuổi già thể tân mạch
• Các rối loạn khác bao gồm: bệnh võng mạc liên kết nhiễm sắc thể X, bệnh tăng sinh võng mạc ở trẻ sinh non (ROP), bệnh võng mạc dịch kính xuất tiết, viêm màng bồ đào trung gian, polyp mạch hắc mạc vỡ…

Triệu chứng mắt bị xuất huyết dịch kính

Các triệu chứng phổ biến của xuất huyết dịch kính bao gồm:

• Mờ mắt
• Nhìn thấy các đốm đen, mạng nhện, vật bay lơ lửng
• Nhìn thấy màn sương mỏng trước mắt
• Xuất hiện vệt màu hồng hoặc đỏ trong tầm nhìn
• Thị lực suy giảm nhanh, mắt nhìn rất mờ vào buổi sáng

Chẩn đoán tình trạng xuất huyết dịch kính võng mạc

Xuất huyết dịch kính võng mạc được chẩn đoán lâm sàng và dựa trên các khám nghiệm.

1. Lâm sàng

• Đo nhãn áp: Khi có xuất huyết dịch kính cần theo dõi nhãn áp, một số trường hợp có tăng nhãn áp
• Khám thực thể: Tra thuốc giãn đồng tử, sau đó thực hiện soi ánh đồng tử, soi đáy mắt ở chu biên

2. Các khám nghiệm khác

• Điện võng mạc: thường có sự suy giảm chung do chức năng thị giác giảm, do môi trường quang học bị đục. Điện võng mạc khả năng bị tổn thương có thể do đường dẫn truyền thị giác bị thương tổn.
• Siêu âm mắt: Là phương pháp hiệu quả để khai thác phần sau nhãn cầu khi môi trường quang học đục, không soi được đáy mắt. Những dấu hiệu siêu âm rất đa dạng phụ thuộc vào tầm quan trọng của tổn thương xuất huyết, thời gian, nguyên nhân, cũng như tình trạng dịch kính. Tiến triển hình ảnh siêu âm phụ thuộc vào tiến triển của bệnh qua các giai đoạn.
• Chụp cắt lớp kết hợp quang học: Giúp phát hiện các trường hợp xuất huyết dịch kính từ giai đoạn sớm, và phân biệt giữa chảy máu dưới màng dịch kính hoặc dưới màng ngăn trong.
• Chụp mạch huỳnh quang đáy mắt (FFA)/ Chụp mạch máu xanh Indocyanine (ICGA): Trường hợp xuất huyết dịch kính mức độ nhẹ hoặc trung bình khi thực hiện chụp FFA sẽ giúp xác định vị trí các khu vực không bị tụ máu và tân mạch ở mao mạch. Chụp ICGA được chỉ định khi tổn thương trên FA không xác định rõ và nghi ngờ nguyên nhân từ lớp hắc mạc phía dưới.
• Chụp CT và MRI: Bệnh nhân mắc hội chứng Terson nên thực hiện chụp CT não và cộng hưởng từ để loại trừ trường hợp chảy máu nội sọ. CT quỹ đạo cần thiết trong những trường hợp chấn thương nhãn cầu hở để loại trừ bất kỳ vết nứt quỹ đạo, dị vật nội nhãn nhằm đánh giá tính toàn vẹn của thành mắt.
• 10 Hz Flash VEP / Flash sáng ERG: Rất ít khi được thực hiện, phương pháp giúp dự đoán tiềm năng thị giác trong trường hợp xuất huyết dịch kính dày đặc.
• Chụp X quang hốc mắt nhãn cầu: khi nghi ngờ có dị vật nội nhãn.

Điều trị xuất huyết dịch kính mắt

1. Nguyên tắc

Điều trị xuất huyết dịch kính bao gồm điều trị nguyên nhân gây chảy máu và điều trị triệu chứng. Đối với điều trị triệu chứng bao gồm: Biện pháp dừng chảy máu, tiêu máu, điều trị chống biến chứng.

2. Điều trị nguyên nhân

Điều trị nguyên nhân đôi khi không phải là yếu tố quyết định, điều trị triệu chứng mới thực sự cần thiết và quan trọng. Khi xuất huyết dịch kính do đái tháo đường, người bệnh nên điều trị kiểm soát bệnh. Bên cạnh đó, những xuất huyết tái phát ở người trẻ nên điều trị yếu tố gây viêm thành mạch. Nếu là xuất huyết thoái hóa điểm vàng ở tuổi già cần điều trị phối hợp thoái hóa hoàng điểm. Trường hợp bị bệnh lý cao huyết áp hoặc Khi viêm tắc mạch máu cần chẩn đoán phát hiện bệnh và xử lý theo nguyên nhân.

3. Điều trị triệu chứng

3.1 Điều trị bằng thuốc

Sử dụng thuốc cầm máu Vitamin K tiêm, vitamin C, rutin C… tam thất bột uống hàng ngày 10g… để cầm máu. Với biện pháp tiêu máu nên uống nhiều nước, uống khoảng 1 lít nước trong thời gian ngắn, uống nhanh nhằm gây nên tình trạng nhược trương máu tạm thời giúp quá trình tan và tiêu máu nhanh hơn. Sử dụng thêm thuốc hyase tiêm cạnh nhãn cầu, tam thất… để hỗ trợ tiêu máu nhanh. Người bệnh cũng cần nghỉ ngơi, hạn chế vận động mạnh để tránh xuất huyết lan rộng, cũng như giúp máu đã chảy lắng xuống và giải phóng một phần trục nhìn.

Ngoài ra, với bệnh lý võng mạc tiểu đường tăng sinh, bác sĩ cũng có thể sử dụng thêm thuốc chống tăng sinh nội nhãn trong đó bevacizumab và ranibizumab là những loại thuốc chống lại việc sản xuất VEGF (thụ thể yếu tố tăng trưởng nội mạch) [3].

3.2 Phẫu thuật (loại bỏ máu và xử lý tổn thương của dịch kính, võng mạc)

• Laser quang đông: Sử dụng tia laser để bịt kín điểm rò mới có nguy cơ rò rỉ máu. Phương pháp phù hợp với những người bị tăng sinh mạch máu. Laser khu trú hoặc toàn bộ sẽ được chỉ định trong trường hợp nguyên nhân gây xuất huyết dịch kính là bệnh lý. Thường laser Krypton sẽ cho hiệu quả tốt hơn laser Argon dựa vào khả năng xuyên hemoglobin của nó.
• Liệu pháp áp lạnh võng mạc lạnh đông: Xuất huyết võng mạc đáp ứng tốt với liệu pháp áp lạnh. Máu tan ra và được làm sạch sớm hơn. Tuy nhiên, phương pháp điều trị này gây viêm, sản sinh fibrin và có thể dẫn đến bong võng mạc. Phương pháp được chỉ định với trường hợp đã từng phẫu thuật cắt dịch kính và bị chảy máu trở lại [4].
• Cắt dịch kính: Một tiến bộ quan trọng giúp xử lý tiêu máu dịch kính. Phương pháp cắt dịch kính được chỉ định trong các trường hợp đã điều trị nội khoa từ 1 – 2 tuần nhưng máu không tiêu. Mục đích chính của phẫu thuật cắt dịch kính là để giải phóng thị lực, đề phòng và điều trị biến chứng.

Các trường hợp thực hiện phẫu thuật cắt dịch kính:

• Cắt dịch kính điều trị xuất huyết dịch kính do chấn thương đụng giập
• Điều trị xuất huyết dịch kính ở trường hợp bị vết thương xuyên
• Cắt dịch kính trong một số xuất huyết dịch kính do bệnh lý khác: Bệnh đái tháo đường, cắt dịch kính trong xuất huyết tái phát trên người trẻ, hoặc lý do khác…

Theo đó, cắt dịch kính sẽ giúp loại bỏ toàn bộ dịch kính bị đục và được thay kế bằng dung dịch muối. Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ có thể nhìn rõ võng mạc và loại bỏ các mạch máu mới hoặc dị vật. Bác sĩ cũng có thể xử lý các vết rách võng mạc nếu có.

Phòng ngừa tình trạng xuất huyết dịch kính

• Mọi người nên phòng tránh các chấn thương mắt bằng cách đeo kính bảo hộ lao động khi làm việc tại công trình, hoặc môi trường có nhiều khả năng tác động đến mắt.
• Kiểm soát tốt bệnh tiểu đường, cao huyết áp, bệnh lý tim mạch… là những nguyên nhân, tăng nguy cơ gây xuất huyết dịch kính.
• Kiểm tra mắt định kỳ để kịp thời phát hiện các tổn thương mới hình thành và điều trị, tránh các biến chứng nặng.

Câu hỏi thường gặp

1. Xuất huyết dịch kính có gây nguy hiểm không?

Xuất huyết dịch kính là một bệnh lý nguy hiểm, nếu không được phát hiện và điều trị sớm bệnh sẽ tiến triển nặng và để lại nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí đẩy người bệnh vào nguy cơ giảm thị lực, nặng dẫn tới mù lòa. Do đó, khi phát hiện thấy những dấu hiệu đầu tiên, mọi người nên đến bệnh viện để được bác sĩ thăm khám, điều trị nhanh chóng.

2. Xuất huyết dịch kính có tự hết không?

Xuất huyết dịch kính ở mức độ nhẹ, ở một số bệnh nhân sẽ tự biến mất sau vài tuần và không cần can thiệp điều trị. Tuy nhiên, với các trường hợp xuất huyết dịch kính được bác sĩ đánh giá không thể tự phục hồi, người bệnh sẽ cần điều trị bằng các phương pháp phù hợp với tình trạng bệnh. Trong đó, điều trị nội khoa hoặc phẫu thuật là những phương pháp phổ biến.

Để đặt lịch khám bệnh với chuyên gia, bác sĩ nhãn khoa hoặc cần tư vấn các vấn đề liên quan đến tình trạng mắt bị xuất huyết dịch kính hoặc các bệnh lý khác về mắt tại Trung tâm Mắt – PlinkCare, quý khách vui lòng liên hệ:

Xuất huyết dịch kính là bệnh lý nguy hiểm, gây mờ mắt và giảm thị lực nhanh chóng. Hiện nay đã có nhiều phương pháp hiện đại giúp điều trị khỏi bệnh. Trong đó, cắt dịch kính được coi là một tiến bộ quan trọng trong y khoa. Tuy nhiên, người bệnh cần được bác sĩ thăm khám và tư vấn lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp với thực trạng bệnh của bản thân.