Viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan: Nguyên nhân và điều trị

Bài viết được tư vấn bởi Trung tâm Thông tin Y khoa, PlinkCare TP.HCM, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7.

Viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan là gì?

Viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan (hay viêm thực quản ái toan – EoE) là tình trạng viêm xảy ra ở thực quản – ống nối miệng và dạ dày. Ở bệnh viêm thực quản này, bạch cầu ái toan tích tụ tại lớp niêm mạc bên trong của thực quản và dẫn đến tình trạng viêm (bạch cầu ái toan có thể giải phóng các chất vào những mô xung quanh gây viêm).

Sự tích tụ bạch cầu ái toan thường là do phản ứng với các chất gây dị ứng từ thực phẩm hoặc môi trường. Nếu không chữa trị, tình trạng viêm có thể gây ra mô sẹo, làm hẹp thực quản, khiến người bệnh gặp khó khăn khi nuốt.

Chứng viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan chỉ mới được phát hiện từ đầu những năm 90, thế nhưng tình trạng này là một trong các tác nhân chính dẫn đến các bệnh lý ở hệ tiêu hóa [2]. Các nghiên cứu về bệnh này hiện đang được thực hiện và có thể làm thay đổi việc chẩn đoán, chữa trị bệnh viêm thực quản do tăng bạch cầu ái toan tại chỗ trong tương lai.

Nguyên nhân dẫn đến viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan

Nhìn chung, chứng viêm thực quản ái toan xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể phản ứng với các chất gây dị ứng trong thực quản, làm tích tụ những tế bào gây viêm ở thực quản, bao gồm cytokine và bạch cầu ái toan. Tác nhân gây dị ứng thường có thể là từ thực phẩm hoặc môi trường.

Nguyên nhân chính xác dẫn đến bệnh viêm thực quản ái toan vẫn chưa được xác định [3]. Thế nhưng các chuyên gia cho rằng, chứng viêm thực quản ái toan là kết quả của sự tương tác giữa các yếu tố miễn dịch của người bệnh, yếu tố di truyền và môi trường.

Dị ứng thực phẩm có thể dẫn đến chứng viêm thực quản bạch cầu ái toan, nhưng phản vệ thực phẩm là vấn đề hiếm gặp ở những người bệnh này. Giữa chứng viêm thực quản ái toan và dị ứng có mối tương quan mạnh mẽ. Người mắc phải bệnh lý này thường có tiền sử dị ứng theo mùa mạn tính, viêm da dị ứng, hen suyễn, những bệnh lý dị ứng hoặc bệnh lý miễn dịch khác.

Triệu chứng xảy ra khi tỷ lệ bạch cầu ái toan tăng

Những triệu chứng người bệnh viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan gặp phải có thể khác nhau tùy vào thời điểm mắc bệnh:

• Trẻ sơ sinh hoặc trẻ vừa mới biết đi có thể gặp triệu chứng nôn mửa, không hứng thú với việc ăn uống, bị suy dinh dưỡng.
• Thanh – thiếu niên và người trưởng thành có thể bị ợ nóng, khó nuốt, cảm thấy khó chịu ở ngực.

Những triệu chứng ít phổ biến hơn nhưng có thể tác động đến người bệnh ở mọi lứa tuổi bao gồm:

• Đau bụng.
• Buồn nôn và nôn mửa.
• Tắc nghẽn thức ăn (thức ăn bị kẹt lại ở thực quản) có thể là trường hợp cần cấp cứu y tế do có thể làm rách một lỗ trên thực quản (thủng hoặc vỡ thực quản).
• Trào ngược (cụ thể là tình trạng nuốt thức ăn nhưng thức ăn lại trào ngược lên miệng hoặc có dòng chất lỏng hay thức ăn bất chợt chảy về phía miệng).

Ở một số trường hợp, các triệu chứng có thể xuất hiện rồi biến mất – tình trạng này được gọi là đợt bùng phát. Mặt khác, người bệnh cũng có thể gặp các triệu chứng vào bất kỳ thời điểm nào. Những triệu chứng của bệnh viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan có thể xảy ra tương tự như những triệu chứng của các chứng rối loạn thực quản. Người bị viêm thực quản ái toan có thể đã mắc bệnh trong nhiều năm trước khi được chẩn đoán chính xác.

Các yếu tố làm tăng khả năng bị viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan

Một số yếu tố có liên quan đến sự khởi phát bệnh viêm thực quản ái toan gồm:

• Một số bệnh lý: Người bệnh sẽ có nhiều nguy cơ bị viêm thực quản do tăng bạch cầu ái toan hơn nếu đang mắc bệnh hen suyễn, viêm mũi dị ứng, viêm da dị ứng, dị ứng thực phẩm, chàm, bệnh hô hấp mạn tính…
• Giới tính: Bệnh viêm thực quản ái toan xảy ra phổ biến hơn ở nam giới.
• Tiền sử gia đình: Các nghiên cứu chỉ ra rằng, chứng viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan có thể liên quan đến yếu tố di truyền, do bệnh lý này đôi khi xảy ra trong phạm vi gia đình. Nếu trong gia đình có thành viên bị viêm thực quản ái toan, bạn sẽ có nhiều nguy cơ mắc bệnh lý này hơn.
• Độ tuổi: Viêm thực quản ái toan ban đầu được xem là bệnh ở trẻ em, thế nhưng hiện nay chứng bệnh này cũng trở nên phổ biến ở người lớn.
• Khí hậu: Người sống ở nơi có khí hậu khô, lạnh có nhiều nguy cơ bị viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan hơn.
• Mùa: Một số người có nhiều nguy cơ bị viêm thực quản ái toan hơn vào khoảng thời gian từ mùa xuân đến mùa thu. Lý do có thể là vì nồng độ phấn hoa và nồng độ của các chất gây dị ứng khác ở khoảng thời gian này cao hơn; mọi người cũng có nhiều khả năng ra ngoài, tham gia các hoạt động ngoài trời hơn.

Biến chứng có thể xảy ra khi mắc viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan

Bệnh viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan nếu không được chẩn đoán, điều trị đúng cách, kịp thời có thể diễn tiến nặng, gây ra các biến chứng như:

• Sẹo và hẹp thực quản: Biến chứng này khiến người bệnh bị khó nuốt, dễ bị mắc kẹt thức ăn ở thực quản.
• Tổn thương thực quản: Do tình trạng viêm thực quản, khi áp dụng kỹ thuật nội soi có thể gây thủng hoặc làm rách niêm mạc thực quản. Tình trạng rách niêm mạc thực quản cũng có thể xảy ra do triệu chứng nôn khan mà một số người bệnh gặp phải khi thức ăn bị kẹt trong thực quản.

Một số thực phẩm làm tăng nguy cơ viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan

Một số loại thực phẩm được cho là tác nhân gây dị ứng phổ biến có thể dẫn đến chứng viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan bao gồm: sản phẩm từ sữa, hải sản, động vật có vỏ, trứng, đậu phộng, các loại hạt, lúa mì, đậu nành…

Chẩn đoán tình trạng viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan

Bác sĩ sẽ xem xét cả những triệu chứng mà người bệnh đang gặp, đánh giá kết quả thực hiện các kỹ thuật cận lâm sàng để chẩn đoán chứng viêm thực quản ái toan, cụ thể như sau:

1. Khám lâm sàng, xem xét triệu chứng

Bác sĩ sẽ tiến hành khám sức khỏe cho người bệnh, xem xét triệu chứng (khó nuốt, tắc nghẽn thức ăn…) và tìm hiểu một số thông tin, bao gồm:

• Thói quen ăn uống: Người bị viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan thường cố gắng kiểm soát các triệu chứng thông qua cách nhai – nghiền thức ăn thành bột để có thể nuốt, tránh dùng thực phẩm khó nuốt hoặc phải uống nhiều chất lỏng để nuốt thức ăn thuận lợi hơn.
• Tiền sử bệnh lý của người bệnh: Người mắc chứng viêm thực quản ái toan thường bị dị ứng thức ăn, hen suyễn, dị ứng theo mùa, viêm da dị ứng, chàm…
• Tiền sử bệnh lý gia đình: Một người có nhiều nguy cơ bị viêm thực quản bạch cầu ái toan hơn nếu anh, chị, em ruột hoặc cha mẹ mắc phải căn bệnh này, thế nhưng tỷ lệ chung vẫn thấp.

Bác sĩ cần tìm hiểu một số thông tin như triệu chứng, thói quen ăn uống, tiền sử bệnh lý gia đình, tiền sử bệnh lý của người bệnh…

2. Nội soi thực quản dạ dày tá tràng

Trong quá trình nội soi thực quản dạ dày tá tràng (EGD), bác sĩ sẽ dùng ống nội soi để quan sát bên trong thực quản. Ống nội soi là loại ống dài, mềm, dẻo có gắn camera nhỏ (có đèn) ở một đầu. Thông qua nội soi, bác sĩ sẽ kiểm tra được vấn đề sưng, viêm lớp niêm mạc thực quản, rãnh niêm mạc dọc, niêm mạc nhăn nheo, dịch tiết niêm mạc màu trắng… Một số người bị viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan vẫn có thực quản trông bình thường.

3. Sinh thiết

Trong lúc thực hiện kỹ thuật nội soi thực quản dạ dày tá tràng (EGD), bác sĩ có thể lấy các mẫu nhỏ mô thực quản của người bệnh. Mẫu mô được mang đi kiểm tra dưới kính hiển vi để đánh giá xem liệu số lượng bạch cầu ái toan trong mô có bị nhiều một cách bất thường hay không.

4. Xét nghiệm máu

Nếu nghi ngờ người bệnh bị viêm thực quản ái toan, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện một số kỹ thuật xét nghiệm máu để xác định chẩn đoán. Các kỹ thuật xét nghiệm này giúp bác sĩ tìm nguồn gốc dẫn đến phản ứng dị ứng (chất gây dị ứng). Người bệnh có thể được chỉ định làm xét nghiệm máu để tìm số lượng bạch cầu ái toan cao hơn bình thường hoặc mức immunoglobulin E tổng thể cho thấy có xảy ra tình trạng dị ứng.

Cách điều trị tình trạng viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan

Viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan là bệnh tái phát mạn tính, tức là hầu hết người bệnh cần chữa trị liên tục để giúp kiểm soát triệu chứng. Người bị viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan cần đến gặp bác sĩ để kiểm tra, thăm khám và bác sĩ có thể sẽ chỉ định điều trị bằng một hoặc nhiều cách như:

1. Dùng thuốc

• Thuốc ức chế proton (PPI): Bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh dùng thuốc chặn axit như PPI trước.
• Steroid: Nếu người bệnh không đáp ứng với PPI, bác sĩ có thể chỉ định dùng steroid, ví dụ như budesonide hoặc fluticasone. Loại thuốc steroid này ở dạng lỏng, nuốt được, dùng để chữa trị chứng viêm thực quản ái toan. Loại thuốc steroid này cũng không được hấp thụ vào máu, thế nên người bệnh không có nguy cơ gặp tác dụng phụ thường gặp khi dùng steroid.
• Kháng thể đơn dòng: Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) gần đây đã phê duyệt sử dụng dupilumab (Dupixent) để chữa trị cho người lớn và trẻ em từ 12 tuổi trở lên đang bị viêm thực quản ái toan. Dupilumab là loại thuốc kháng thể đơn dòng, mang đến tác dụng ngăn chặn hoạt động của một số protein gây viêm trong cơ thể. Dupilumab được dùng bằng cách tiêm hàng tuần.

2. Thay đổi chế độ ăn uống

• Chế độ ăn loại trừ: Ở chế độ ăn này, người bệnh viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan cần ngưng dùng một số thực phẩm, đồ uống trong vài tuần. Khi cảm thấy khỏe hơn, người bệnh sẽ được thêm những loại thực phẩm đó trở lại vào chế độ ăn uống của mình (thêm từng loại một). Người bệnh sẽ được nội soi nhiều lần để bác sĩ đánh giá khả năng dung nạp những loại thực phẩm đó. Hiện có nhiều loại chế độ ăn loại trừ khác nhau, chẳng hạn như:
  • Loại thứ nhất: Trước tiên, người bệnh phải thực hiện xét nghiệm dị ứng. Sau đó, người bệnh cần ngừng ăn, uống các loại thực phẩm bản thân bị dị ứng.
  • Loại thứ hai: Người bệnh không dùng các loại thực phẩm, đồ uống thường gây dị ứng, ví dụ như trứng, sản phẩm từ sữa, đậu nành, lúa mì, đậu phộng, cá, động vật có vỏ, các loại hạt [4].
• Chế độ ăn nguyên tố: Ở chế độ ăn này, người bệnh cần ngừng ăn, uống tất cả các loại protein, thay vào đó là uống một công thức axit amin (người bệnh có thể dùng ống nuôi ăn thay thế). Nếu tình trạng viêm và các triệu chứng hoàn toàn biến mất, người bệnh có thể thử dùng từng loại thực phẩm để xem có thể dung nạp được chúng hay không.

3. Nong thực quản

Nếu người bệnh viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan bị hẹp thực quản nghiêm trọng (thắt hẹp), bác sĩ có thể chỉ định nong thực quản để giúp người bệnh dễ nuốt hơn. Nong thực quản là cách có thể được lựa chọn nếu thuốc steroid không mang đến tác dụng hoặc để tránh phải sử dụng thuốc liên tục.

Hệ thống PlinkCare, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7 là địa chỉ uy tín, chuyên thăm khám, chữa trị các bệnh lý huyết học, tiêu hóa…, bao gồm cả bệnh viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan. Bệnh viện quy tụ đội ngũ bác sĩ giỏi chuyên môn, được trang bị nhiều máy móc tân tiến, chẳng hạn như: hệ thống máy xét nghiệm tổng quát, xét nghiệm máu hiện đại, thế hệ máy nội soi mới, hiện đại hàng đầu như Olympus Evis X1 CV-1500 và Fuji 7000 ứng dụng trí tuệ nhân tạo…

Chăm sóc người bị viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan

Chăm sóc người bị viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan đúng cách có thể giúp làm giảm mức độ, tần suất của các triệu chứng (đặc biệt là ợ nóng), cụ thể như sau:

• Tránh những loại thực phẩm, đồ uống gây ợ nóng: Bao gồm nước sốt cà chua, thực phẩm chiên, thực phẩm béo, sô cô la, rượu, tỏi, bạc hà, caffeine, hành tây… Người bệnh viêm thực quản ái toan nên nhận tư vấn từ bác sĩ để xây dựng kế hoạch ăn uống khoa học.
• Nâng cao đầu giường: Người thường xuyên bị ợ nóng vào ban đêm, ợ nóng gây khó ngủ nên nâng cao đầu giường (khoảng 15 – 22 cm). Nếu không thể nâng cao đầu giường, bạn hãy chèn một miếng chêm mềm để nâng cơ thể từ phần eo trở lên.
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh: Thừa cân gây áp lực lên vùng bụng, đẩy dạ dày lên, dẫn đến tình trạng trào ngược axit dạ dày vào thực quản. Người bị viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan nên duy trì cân nặng ở mức khỏe mạnh. Nếu bị béo phì hoặc thừa cân, bạn cần lên kế hoạch giảm cân (nên tham khảo ý kiến của bác sĩ về cách giảm cân khoa học).
• Hỗ trợ về sức khỏe tâm thần: Người bệnh viêm thực quản ái toan có thể bị sợ nuốt, lo lắng, trầm cảm… Người bệnh nên nhận sự hỗ trợ của bác sĩ tâm lý học (đặc biệt là bác sĩ tâm lý được đào tạo về tiêu hóa) để vượt qua nỗi sợ, cải thiện tình trạng stress, trầm cảm.

Câu hỏi thường gặp

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về bệnh viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan:

1. Viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan có làm tăng nguy cơ ung thư thực quản không?

Chứng viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan không làm tăng nguy cơ bị ung thư thực quản. Thế nhưng người bệnh vẫn nên điều trị, kiểm soát tốt các triệu chứng của bệnh nhằm tránh ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

2. Khác biệt giữa viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan và viêm dạ dày tăng bạch cầu ái toan là gì?

Cả hai bệnh lý này đều là những loại bệnh tiêu hóa tăng bạch cầu ái toan (EGID). Tất cả các bệnh EGID đều có liên quan đến sự xuất hiện số lượng lớn bạch cầu ái toan ở những bộ phận khác nhau của hệ tiêu hóa. Chứng viêm dạ dày tăng bạch cầu ái toan ảnh hưởng đến bụng, trong khi bệnh viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan tác động đến thực quản.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại khoa Nội Tổng hợp, Hệ thống PlinkCare, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7, Quý khách vui lòng liên hệ:

Tóm lại, viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan là bệnh mạn tính và cần chữa trị lâu dài. Ngay khi gặp triệu chứng nghi do viêm thực quản ái toan, người bệnh cần sớm đến bệnh viện uy tín, có chuyên khoa Tiêu hóa để thăm khám.