Viêm phổi ở người già: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Viêm phổi ở người già là gì?

Viêm phổi ở người già là tình trạng nhiễm trùng nhu mô phổi (bao gồm phế nang, túi và ống phế nang, tổ chức liên kết khe kẽ, tiểu phế quản) xảy ra ở đối tượng trên 70 tuổi. Bệnh lý này bắt nguồn từ sự tấn công vào đường hô hấp của các tác nhân như virus, vi khuẩn, nấm, khí độc, dị vật, hóa chất….

Bệnh gây ra tình trạng tích mủ hoặc dịch nhầy ở các phế nang, làm thúc đẩy sự tiết dịch ở đường hô hấp trên, thậm chí có thể gây viêm toàn bộ mô phổi. Bệnh viêm phổi ở người già có thể xảy ra ở một hoặc vài vùng (như viêm phổi thùy hoặc viêm phổi đa thùy). (1)

Phát hiện sớm và điều trị kịp thời, tiên lượng bệnh viêm phổi ở người già tương đối khả quan. Ngược lại, chậm trễ trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh có thể làm tăng nguy cơ gây ra biến chứng nguy hiểm như suy gan, suy thận, suy hô hấp, nhiễm trùng máu…. Nguy cơ bị viêm phổi ở người cao tuổi có xu hướng gia tăng trong giai đoạn giao mùa.

Nguyên nhân gây viêm phổi ở người già

Nguyên nhân gây bệnh viêm phổi ở người già có thể kể đến như: sự xâm nhập của các loại vi sinh vật (vi nấm, virut, vi khuẩn), việc tiếp xúc với khói bụi (bao gồm khói bếp, khói thuốc lá hoặc thuốc lào, bụi từ môi trường), ít vận động thể chất,… Trong đó, sự tấn công của các loại vi sinh vật trú ngụ sẵn ở họng, mũi (đặc biệt là vi khuẩn phế cầu và virus đường hô hấp) là nguyên nhân phổ biến gây viêm phổi ở người già. (2)

Ngoài các nguyên nhân trên, một số yếu tố nguy cơ khiến người cao tuổi dễ khởi phát bệnh viêm phổi, đó là:

• Hệ miễn dịch suy yếu do tuổi tác: Khi lão hóa, hệ thống miễn dịch suy yếu sẽ khiến cho người cao tuổi không đủ khả năng để chống lại sự tấn công của virus, vi khuẩn hoặc nấm. Đây là các tác nhân gây viêm phổi.
• Bệnh nền: Người cao tuổi có nhiều nguy cơ mắc phải các bệnh lý mạn tính tiềm ẩn nguy cơ gây viêm phổi như đái tháo đường, Parkinson, bệnh về tim mạch…. Đồng thời, việc sử dụng một số loại thuốc để điều trị các bệnh lý có thể gây ức chế hệ thống miễn dịch của cơ thể, làm giảm khả năng chống lại các tác nhân gây viêm phổi ở người già.
• Chứng khó nuốt: Khó nuốt là tình trạng phổ biến ở người cao tuổi, xảy ra do khả năng nhai, tiết nước bọt, hoạt động của lưỡi và thanh quản bị suy giảm bởi quá trình lão hóa. Điều này sẽ làm tăng nguy cơ thức ăn xâm nhập vào đường thở gây viêm phổi. Bên cạnh đó, tình trạng giảm tiết nước bọt ở người già cũng góp phần gây tích tụ vi khuẩn trong khoang miệng, làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm phổi.
• Thường xuyên lưu trú tại bệnh viện: Người cao tuổi là đối tượng thường xuyên lưu trú ở bệnh viện để điều trị các bệnh mạn tính hoặc kiểm tra sức khỏe. Việc dễ tiếp xúc với vi khuẩn, virus gây viêm phổi có trong môi trường này cũng là một yếu tố nguy cơ cho người lớn tuổi.

Triệu chứng bệnh viêm phổi ở người già

Triệu chứng viêm phổi ở người già thường không quá nghiêm trọng, nên việc nhận biết dấu hiệu bệnh có thể gặp nhiều khó khăn và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh về đường hô hấp thông thường. (3)

Một số dấu hiệu phổ biến của bệnh viêm phổi ở người già:

• Ho kèm theo khan cổ họng, đờm (màu vàng hoặc xanh).
• Tức ngực, khó thở (nghiêm trọng hơn mỗi khi ho).
• Rối loạn nhịp tim.
• Sốt, mệt mỏi.
• Đổ mồ hôi, run rẩy.

Mặc dù không phổ biến, thế nhưng trong một số trường hợp người cao tuổi bị viêm phổi có thể gặp thêm các triệu chứng như:

• Ho ra máu.
• Đau đầu.
• Buồn nôn, nôn ói.
• Thở khò khè.
• Đau nhức cơ và khớp trong cơ thể.

Người già bị viêm phổi có nguy hiểm không?

Bệnh viêm phổi có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe của người cao tuổi nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Ở giai đoạn sớm, bệnh viêm phổi ở người cao tuổi thường phát triển âm thầm. Vì vậy, trong hầu hết các trường hợp, bệnh chỉ được phát hiện khi đã tình trạng đã nghiêm trọng hoặc vô tình phát hiện thông qua khám sức khỏe định kỳ. Điều này đã làm gia tăng nguy cơ gây ra các biến chứng nguy hiểm như:

• Vi khuẩn viêm phổi có thể lây nhiễm vào máu sang các cơ quan khác, dẫn đến nguy cơ suy nội tạng.
• Xẹp thùy phổi do đờm gây tắc phế quản.
• Áp xe phổi.
• Nhiễm trùng khoang màng phổi.

Ngoài ra, khi tình trạng viêm phổi không được điều trị dứt điểm, người cao tuổi có thể gặp thêm biến chứng viêm màng tim với nguy cơ tử vong cao.

Chẩn đoán viêm phổi người già

Để đưa ra chẩn đoán chính xác về tình trạng viêm phổi ở người già, người bệnh cần trải qua quá trình thăm khám lâm sàng trực tiếp với bác sĩ và thực hiện một số xét nghiệm cận lâm sàng. (4)

Thăm khám lâm sàng: Trong quá trình thăm khám lâm sàng, bác sĩ sẽ khai thác và đánh giá các vấn đề như:

• Tiền sử mắc bệnh.
• Quá trình sử dụng thuốc (đang dùng các loại thuốc nào, thời gian bao lâu).
• Tần suất và cường độ của các triệu chứng (ho, sốt, khó thở…).
• Đánh giá toàn trạng của người bệnh.
• Đánh giá hô hấp thông qua: độ bão hòa oxy máu, nhịp thở, nghe thông khí tại phổi.

Để có đủ cơ sở chẩn đoán bệnh, bác sĩ có thể sẽ chỉ định người bệnh thực hiện thêm xét nghiệm cận lâm sàng, bao gồm:

• Xét nghiệm công thức máu: Dựa vào kết quả xét nghiệm máu, bác sĩ sẽ quan sát được số lượng bạch cầu, góp phần đánh giá tình trạng nhiễm trùng phổi.
• Xét nghiệm cấy đờm: Kết quả xét nghiệm này giúp bác sĩ xác định chính xác loại vi sinh vật gây viêm phổi ở người già.
• Chụp X quang ngực: Những tổn thương ở nhu mô phổi lớn như viêm phổi thùy có thể được quan sát trên phim chụp X quang, góp phần giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh.
• Chụp cắt lớp vi tính (chụp CT): Trường hợp kết quả chụp X quang chưa đủ cơ sở để chẩn đoán bệnh, bác sĩ có thể sẽ chỉ định người bệnh thực hiện chụp CT. Kết quả chụp CT giúp bác sĩ xác định được chính xác vị trí tổn thương ở phổi dù rất nhỏ.
• Nội soi phế quản: Thủ thuật này giúp bác sĩ quan sát được chi tiết đường hô hấp, đồng thời cho phép bác sĩ thu thập mẫu mô hoặc dịch phổi để xét nghiệm tìm ra nguyên nhân gây bệnh.

Thông qua việc thăm khám lâm sàng và kết quả của các xét nghiệm cận lâm sàng, bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh và đưa ra phác đồ điều trị viêm phổi ở người già phù hợp.

Phác đồ điều trị viêm phổi ở người già

Phác đồ điều trị viêm phổi người già cần đảm bảo tối ưu hai mục đích: điều trị nhiễm trùng và ngăn chặn biến chứng. Tùy vào từng trường hợp, bác sĩ có thể sẽ chỉ định người cao tuổi điều trị bệnh viêm phổi tại nhà hoặc nhập viện, cụ thể: (5)

• Điều trị bệnh tại nhà: Bệnh ở giai đoạn sớm, chưa gây ra triệu chứng nặng nề và thể trạng người bệnh được đánh giá ổn định, bác sĩ có thể cân nhắc chỉ định điều trị tại nhà. Trong quá trình điều trị tại nhà, người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị bằng thuốc, tái khám đúng lịch hẹn và sớm đến bệnh viện nếu tình trạng bệnh không thuyên giảm.
• Nhập viện điều trị: Khi bệnh viêm phổi trở nên nghiêm trọng, người bệnh cần nhập viện để điều trị càng sớm càng tốt. Tại bệnh viện, người bệnh sẽ được hỗ trợ hô hấp bằng các phương pháp như: liệu pháp oxy, tập phục hồi chức năng hô hấp… kết hợp với phác đồ điều trị bằng thuốc dưới sự kiểm soát chặt chẽ của bác sĩ.

Viêm phổi ở người già uống thuốc gì?

Tùy vào thể trạng, tuổi tác và mức độ nghiêm trọng của bệnh mà bác sĩ sẽ lựa chọn các loại thuốc điều trị viêm phổi ở người già phù hợp. Bao gồm:

• Thuốc kháng sinh: Sau khi đã có kết quả chẩn đoán viêm phổi do vi khuẩn, người bệnh sẽ được điều trị bằng kháng sinh. Dựa vào chủng loại vi khuẩn gây viêm phổi, bác sĩ sẽ chọn loại thuốc kháng sinh mà vi khuẩn nhạy cảm nhất để tránh nguy cơ kháng thuốc. Các kháng sinh thường được sử dụng có thể là: Azithromycin, Clarithromycin, Augmentin…. Trong quá trình người bệnh sử dụng thuốc, bác sĩ sẽ đánh giá tác dụng của thuốc, từ đó có thể điều chỉnh về liều lượng hoặc thay đổi loại thuốc khác (nếu cần) để tối ưu hiệu quả điều trị.
• Thuốc giảm đau, hạ sốt: Để hỗ trợ điều trị triệu chứng sốt cao do viêm phổi ở người cao tuổi, bác sĩ có thể cân nhắc kê đơn một số loại thuốc như: Paracetamol, Ibuprofen (Advil, Motrin IB…), Aspirin….
• Thuốc tiêu đờm: làm tăng khả năng đào thải dịch viêm trong phổi.

Lưu ý: Trong mọi trường hợp, việc dùng thuốc để điều trị viêm phổi cần có chỉ định từ bác sĩ. Tự ý sử dụng thuốc kháng sinh, thuốc giảm đau hạ sốt khi chưa có ý kiến của bác sĩ có thể gây hại cho sức khỏe của người bệnh, thậm chí ảnh hưởng đến tính mạng.

Cách phòng ngừa viêm phổi ở người già

Bệnh viêm phổi ở người già có thể được phòng ngừa bằng cách:

• Giữ môi trường sống luôn thông thoáng, sạch sẽ, ít khói bụi, lông thú, tránh sử dụng chất tạo mùi nhân tạo chứa nhiều hóa chất.
• Hạn chế tập trung ở nơi đông người để tránh bị lây nhiễm các bệnh về đường hô hấp. Nếu buộc phải đến nơi công cộng, người cao tuổi cần đeo khẩu trang, tránh tiếp xúc và giữ khoảng cách nhất định với người khác (đặc biệt là người đang mắc bệnh về phổi).
• Đảm bảo việc vệ sinh răng, miệng mỗi ngày.
• Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, đặc biệt là ngay sau khi từ bên ngoài về nhà, trước khi ăn uống và sau khi đi vệ sinh.
• Rèn luyện thể chất điều độ để nâng cao sức đề kháng.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, cân đối các nhóm chất dinh dưỡng, bao gồm các vấn đề như uống đủ nước, ăn nhiều rau xanh và trái cây tươi, hạn chế thức ăn đóng hộp và món ăn chứa nhiều dầu mỡ, muối, đường….
• Kiểm soát cân nặng luôn ở mức hợp lý.
• Thăm khám sức khỏe định kỳ ít nhất 6 tháng một lần tại các cơ sở y tế uy tín.
• Không hút thuốc lá, không uống bia, rượu.
• Tiêm phòng vaccine phế cầu khuẩn và vaccine phòng cúm. Người cao tuổi là đối tượng có nguy cơ bị suy giảm miễn dịch do cúm và viêm phổi do phế cầu khuẩn. Bộ Y tế khuyến cáo mọi người – đặc biệt là người cao tuổi – nên tiêm phòng hai loại vaccine trên để củng cố hệ thống miễn dịch của cơ thể giúp chống lại các tác nhân gây bệnh viêm phổi.
• Hiện nay, mọi người có thể tiêm vaccine phế cầu khuẩn và vaccine bệnh cúm tại các cơ sở y tế uy tín để phòng ngừa bệnh viêm phổi. Một trong những địa chỉ tiêm chủng an toàn, chất lượng, tin cậy có cung cấp dịch vụ này là Hệ thống Trung tâm tiêm chủng cho Trẻ em và Người lớn VNVC. Người dân khi đến VNVC sẽ được thăm khám, sàng lọc miễn phí, trải nghiệm quy trình tiêm chủng an toàn, tiết kiệm, sử dụng các loại vaccine đạt tiêu chuẩn quốc tế từ Mỹ, Bỉ, Hà Lan, Pháp…

Cách chăm sóc người cao tuổi mắc viêm phổi tại nhà

Một số lưu ý sau đây sẽ giúp tối ưu hiệu quả điều trị viêm phổi ở người già cũng như dự phòng được nguy cơ xảy ra các biến chứng nguy hiểm:

• Tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị bằng thuốc: Người bệnh cần đảm bảo uống thuốc chỉ định từ bác sĩ. Cụ thể: không tự ý ngưng thuốc, đổi loại thuốc, tăng  hoặc giảm liều lượng thuốc khi chưa có ý kiến của bác sĩ.
• Tăng cường uống bù nước: Uống nhiều nước là cách giúp làm loãng đờm, giúp lưu thông đường thở, bù lại lượng nước mất đi do sốt cao cho người bệnh viêm phổi. Người bệnh có thể bổ sung thêm nước cho cơ thể bằng cách uống nước ép, sinh tố và ăn các món lỏng như canh, súp, sữa….
• Tạo môi trường sống thông thoáng, sạch sẽ: Người cao tuổi bị viêm phổi cần được sống trong môi trường thoáng đãng, ít các tác nhân và dị vật lạ như: khói, bụi, lông thú, hóa chất. Đồng thời, môi trường sống của người bệnh viêm phổi cần hạn chế sử dụng máy lạnh, ưu tiên không khí trong lành tự nhiên. Nếu đủ điều kiện, gia đình nên trang bị máy lọc không khí và máy tạo độ ẩm để nâng cao chất lượng không khí giúp người bệnh thoải mái hơn.
• Luôn quan sát người bệnh: Gia đình cần quan sát và theo dõi tình trạng sức khỏe của người bệnh, bao gồm các dấu hiệu nhiễm khuẩn như sốt, khô môi, trũng mắt, khó thở, mệt mỏi… để kịp thời yêu cầu hỗ trợ y tế càng sớm càng tốt.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng chuyên biệt: Tham khảo ý kiến bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng chế độ dinh dưỡng chuyên biệt, góp phần tối ưu hiệu quả điều trị bệnh viêm phổi ở người già.

Câu hỏi thường gặp

Một số thắc mắc khác có liên quan đến bệnh “viêm phổi ở người già”:

1. Viêm phổi ở người già có lây không?

Viêm phổi ở người già có lây không? Viêm phổi là bệnh lý truyền nhiễm cấp tính có nguy cơ lây lan cao dù ở bất kỳ giai đoạn nào. Bệnh có thể lây truyền từ người sang người qua hai con đường chính:

• Cách lây truyền trực tiếp: do vô tình hít phải virus, vi khuẩn gây viêm phổi khi tiếp xúc gần, nói chuyện với người bệnh hoặc khi người bệnh hắt hơi, ho, sổ mũi.
• Cách lây truyền gián tiếp: do tiếp xúc chung các vật dụng, đồ dùng cá nhân của người bệnh, sau đó đưa tay lên mũi, mắt, miệng dẫn tới bị lây nhiễm virus, vi khuẩn.

2. Vì sao người cao tuổi dễ bị viêm phổi?

Người cao tuổi dễ bị viêm phổi bởi vì các yếu tố sau:

• Hệ miễn dịch suy yếu do quá trình lão hóa.
• Người già là đối tượng thường xuyên lưu trú tại bệnh viện (nơi tập trung nhiều người bệnh về hô hấp).
• Dễ mắc nhiều bệnh lý mạn tính như: đái tháo đường, bệnh tim mạch, Parkinson….
• Tuổi cao làm giảm khả năng hoạt động của cơ thanh quản, tuyến nước bọt, lưỡi, khả năng nhai (do mất răng) gây ra chứng khó nuốt khiến cho thức ăn xâm nhập vào đường thở dẫn đến viêm phổi.
• Vi khuẩn dễ tích tụ trong khoang miệng (do giảm tiết nước bọt ở người già), gây ra bệnh viêm phổi.

3. Người già bị viêm phổi nên ăn gì?

Thực đơn ăn uống hàng ngày của người cao tuổi bị viêm phổi cần ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ, vitamin, khoáng chất, chất chống oxy hóa (như rau xanh, cá, các loại hạt, đậu…). Cần hạn chế thực phẩm chứa các chất gây viêm, chất bảo quản; thực phẩm nhiều dầu mỡ, đường, muối (như gà rán, khoai tây chiên, thịt hộp…).

Nên chia nhỏ bữa ăn để người già bị viêm phổi dễ hấp thu hơn. Ưu tiên các món ăn loãng, dễ tiêu hoá như: súp, cháo,…

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Viêm phổi ở người già là tình trạng bệnh lý phổ biến, đồng thời cũng là nguyên nhân hàng đầu gây nhập viện và tử vong ở nhóm đối tượng này. Phát hiện sớm viêm phổi ở người già sẽ giúp hạn chế các biến chứng, giảm tỷ lệ tử vong và tăng khả năng bình phục. Khi thấy các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh, người cao tuổi cần đến thăm khám các cơ sở y tế để có phương pháp điều trị phù hợp. Ngoài ra, bệnh viêm phổi ở người già có thể được phòng tránh bằng cách cải thiện môi trường sống, rèn luyện thể thao và xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, khám sức khỏe định kỳ và tiêm vaccine phòng bệnh.