Viêm phổi do virus ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị

Viêm phổi do virus ở trẻ em là gì?

Viêm phổi do virus ở trẻ em là tình trạng nhiễm trùng ở các tế bào xung quanh phế nang do sự xâm nhập của virus. Viêm nhiễm khiến thành phế nang sưng lên, không gian bên trong phế nang bị thu hẹp lại, niêm mạc đường hô hấp tăng tiết dịch khiến không khí khó lưu thông. Vì vậy, khi bị viêm phổi do virus, trẻ sẽ cảm thấy khó thở; nhịp thở nhanh hơn bình thường.

Theo thống kê vào năm 2000 tại các nước đang phát triển của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính đã gây tử vong cho khoảng 2 triệu trẻ dưới 5 tuổi; trong đó, có đến 40% trường hợp do virus gây ra. (1)

Nguyên nhân gây viêm phổi virus ở trẻ

Có nhiều chủng virus có thể gây bệnh viêm phổi ở trẻ em, thường gặp như virus hợp bào hô hấp (RSV), virus cúm, virus á cúm, virus sởi, adeno virus, corona virus, varicella – zoster virus,… Trẻ có thể nhiễm virus gây bệnh trực tiếp qua tiếp xúc với giọt bắn có chứa virus gây bệnh do người bệnh phát tán ra môi trường khi ho, hắt hơi. Một số chủng virus có thể tồn tại khá lâu ở môi trường bên ngoài, trên các bề mặt và gây bệnh cho trẻ cho trẻ khi chạm vào.

Đa số viêm phổi do virus ở trẻ em xảy ra do sự xâm nhập của một tác nhân đơn lẻ nhưng nghiên cứu cho thấy, có khoảng 5 – 10% số ca mắc xảy ra tình trạng đồng nhiễm, được gây ra bởi hai chủng virus gây bệnh. Ở những trường hợp đồng nhiễm, các triệu chứng diễn ra nghiêm trọng hơn, diễn tiến bệnh nhanh hơn và nguy hiểm hơn so với viêm phổi do một tác nhân đơn lẻ.

Nguy cơ mắc bệnh cao hơn nếu trẻ có hệ miễn dịch yếu hoặc có các yếu tố nguy cơ dưới đây:

• Trẻ sinh non.
• Mắc phải các bệnh lý gây suy giảm miễn dịch: HIV, ung thư, dùng thuốc ảnh hưởng đến hệ miễn dịch,…
• Mắc bệnh tim bẩm sinh.
• Đã từng trải qua các cuộc phẫu thuật, ghép tạng.
• Mắc bệnh phổi trước đó, loạn sản phế quản phổi.
• Thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc lá, khói bụi, sưởi ấm bằng củi.
• Trẻ trong độ tuổi đến nhà trẻ, trường học hoặc có anh chị trong độ tuổi này.
• Điều kiện kinh tế, sinh hoạt của gia đình kém.

Triệu chứng viêm phổi virus ở trẻ em

Tùy vào từng giai đoạn bệnh, loại virus gây bệnh và độ tuổi của trẻ, các triệu chứng viêm phổi do virus ở trẻ em sẽ khác nhau:

1. Giai đoạn ủ bệnh

Tùy thuộc vào sức đề kháng và chủng virus mà trẻ mắc phải, bệnh sẽ có thời gian ủ bệnh dài hoặc ngắn. Trong giai đoạn này, viêm phổi do virus ở trẻ em chưa gây triệu chứng.

2. Giai đoạn khởi phát

Ở giai đoạn khởi phát, các triệu chứng bắt đầu xuất hiện từ từ và thường không nghiêm trọng. Một số triệu chứng phổ biến như:

• Hắt hơi;
• Đau họng;
• Ho;
• Sổ mũi;
• Sốt nhẹ;
• Ớn lạnh;
• Khó thở.

Các triệu chứng này dễ gây nhầm lẫn với cảm cúm thông thường, dẫn đến nhiều trường hợp viêm phổi do virus được điều trị sai cách.

3. Giai đoạn toàn phát

Bệnh viêm phổi khi bước vào giai đoạn toàn phát, trẻ có thể sẽ có các triệu chứng như sốt cao, ho có đờm đặc, đổ nhiều mồ hôi, đau đầu, biếng ăn, đau tức ngực khi hít vào, co rút lõm ngực khi hít vào (ở trẻ lớn)… Ở trường hợp nặng, đặc biệt là trẻ nhỏ, trẻ có thể tím tái, mệt lả và thở rên. Ngoài ra, trẻ có thể bị rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy, nôn trớ hoặc phát ban.

Chẩn đoán viêm phổi do virus ở trẻ em

Ngoài thăm khám lâm sàng, bác sĩ sẽ yêu cầu chụp X-quang ngực của trẻ để phân biệt bệnh viêm phổi với các bệnh hô hấp khác. Ngoài ra, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, bác sĩ có thể thực hiện thêm một số cận lâm sàng khác:

• Xét nghiệm kháng nguyên nhanh (ELISA);
• Xét nghiệm máu;
• Chụp CT ngực;
• Nội soi phế quản;
• Xét nghiệm dịch hầu họng (Xét nghiệm PCR);

Cách điều trị viêm phổi do virus ở trẻ em

Trẻ bị viêm phổi do virus có thể tự khỏi khi được chăm sóc đúng cách tại nhà. Tuy nhiên, phụ huynh nên đưa trẻ đến bệnh viện để được bác sĩ thăm khám và tư vấn điều trị phù hợp. Phương pháp điều trị sẽ được bác sĩ tư vấn tùy thuộc vào trường hợp, dựa vào kết quả thăm khám, độ tuổi, tiền sử bệnh và mức độ tổn thương do viêm phổi gây ra.

Nếu viêm phổi do virus nặng, trẻ cần được nhập viện để bác sĩ theo dõi và điều trị tích cực. Việc điều trị này bao gồm thực hiện các phương pháp hỗ trợ hô hấp, giảm nhẹ triệu chứng, dùng thuốc kháng virus và điều trị biến chứng (nếu có).

Thông thường, thuốc kháng sinh sẽ không được sử dụng trong điều trị bệnh này do thuốc chỉ có tác dụng lên vi khuẩn (trừ trường hợp bệnh có biến chứng bội nhiễm do vi khuẩn). Ngoài ra, trẻ sốt cao, ho, đờm nhiều,… bác sĩ có thể sẽ kê thêm thuốc hỗ trợ điều trị các triệu chứng này.

Lưu ý, thuốc cần được sử dụng theo đúng chỉ định; không tự ý kết hợp hoặc ngừng thuốc khi không có sự đồng ý của bác sĩ. Trẻ có thể ho nhiều do viêm phổi, tuy nhiên phụ huynh tuyệt đối không tự ý cho trẻ dùng thuốc giảm ho, siro trị ho khi không có chỉ định.

Khi chăm sóc trẻ tại nhà, để trẻ nhanh khỏi bệnh, phụ huynh lưu ý:

• Cho trẻ ăn uống đủ chất, ưu tiên thức ăn mềm, dễ nuốt.
• Khuyến khích trẻ uống nhiều nước hơn.
• Tạo độ ẩm phòng phù hợp.
• Thường xuyên vệ sinh mũi họng cho trẻ bằng nước muối sinh lý.
• Cho trẻ nghỉ ngơi nhiều hơn, kê cao gối khi ngủ.
• Tránh để trẻ tiếp xúc với khói bụi, ô nhiễm, khói thuốc lá.

Nếu các triệu chứng của viêm phổi không thuyên giảm, thậm chí ngày càng nặng hơn, phụ huynh cần đưa trẻ đến bệnh viện để bác sĩ thăm khám lại và có hướng xử trí phù hợp.

Biến chứng viêm phổi virus ở trẻ em

Đa số các ca mắc viêm phổi do virus ở trẻ em đều có tiên lượng tốt, trẻ khỏe mạnh, không gặp biến chứng hay có bất kỳ di chứng nào sau điều trị. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, trẻ có các vấn đề sức khỏe trước đó, suy giảm miễn dịch, một số biến chứng có thể xảy ra nếu không được can thiệp kịp thời.

Tùy thuộc vào chủng virus gây bệnh, viêm phổi do virus ở trẻ có thể gây nên những biến chứng khác nhau, ví dụ:

• Viêm phổi do virus cúm: Thường gặp với các biến chứng do bội nhiễm vi khuẩn như viêm tai giữa cấp tính, viêm xoang, viêm khí quản. Các biến chứng hiếm gặp hơn có thể xảy ra bao gồm bệnh não, viêm não, viêm cơ, viêm cơ tim, sốt co giật hoặc hội chứng Reyes.
• Viêm phổi do RSV: Trường hợp diễn biến phức tạp có thể gây biến chứng viêm tai giữa.
• Viêm phổi do Adenovirus: Viêm phế quản tắc nghẽn, hội chứng tăng sắc tố phổi.

Phương pháp phòng ngừa viêm phổi do virus ở trẻ em

Bệnh viêm phổi do virus ở trẻ em có tính lây nhiễm cao, nhất là khi thời tiết chuyển lạnh, thay đổi thất thường. Do đó, phụ huynh cần lưu ý chăm sóc trẻ đúng cách, chủ động nâng cao đề kháng và phòng ngừa bệnh viêm phổi cho trẻ:

• Tiêm vacxin phòng bệnh truyền nhiễm cho trẻ đủ mũi và đúng lịch; tiêm ngừa cúm định kỳ.
• Tập cho trẻ thói quen rửa tay với xà phòng khử khuẩn thường xuyên.
• Vệ sinh mũi họng cho trẻ bằng nước muối sinh lý hàng ngày.
• Xây dựng lối sống khoa học, lành mạnh cho trẻ: ngủ đúng giờ, ngủ đủ giấc, tập thể dục thể thao mỗi ngày.
• Cho trẻ ăn uống đủ chất, tăng cường rau xanh và trái cây tươi.
• Tránh cho trẻ dùng chung đồ dùng cá nhân với người khác.
• Tránh đưa trẻ đến các khu vực đang có dịch bệnh; đeo khẩu trang kháng khuẩn khi đưa trẻ ra ngoài.

Câu hỏi thường gặp

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về viêm phổi do virus ở trẻ em:

1. Viêm phổi virus ở trẻ em có cần nhập viện không?

Đa số trẻ viêm phổi do virus diễn ra ở mức độ nhẹ và thuyên giảm trong khoảng 1 – 3 tuần nên không cần nhập viện. Điều quan trọng là chăm sóc trẻ đúng cách và đưa trẻ đến bệnh viện để bác sĩ thăm khám, hướng dẫn điều trị đúng cách. Chăm sóc trẻ tại nhà, phụ huynh cần theo dõi sát sao tình trạng của trẻ để có có phản ứng kịp thời khi trẻ có bất thường, bệnh trở nặng. (2)

2. Viêm phổi virus ở trẻ em có nguy hiểm không?

Bệnh viêm phổi do virus ở trẻ em thường không gây nguy hiểm nếu được can thiệp sớm và đúng cách. Nhưng một số trường hợp bệnh kéo dài khiến tình trạng nhiễm trùng ngày càng nghiêm trọng hơn, gây nên các biến chứng nguy hiểm. Do đó, phụ huynh không được chủ quan khi thấy trẻ có các triệu chứng bất thường, nghi ngờ viêm phổi cho virus.

Để biết thêm thông tin về cách chăm sóc trẻ và những vấn đề về sức khỏe khác của trẻ, bạn có thể liên hệ tới bệnh viện theo địa chỉ:

Trong những năm đầu đời, trẻ có thể nhiễm hầu hết các chủng virus gây bệnh hô hấp do đó rất khó để phòng ngừa viêm phổi một cách tuyệt đối. Việc nâng cao đề kháng, chăm sóc trẻ đúng cách là vô cùng cần thiết bởi nó có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh viêm phổi do virus ở trẻ em cũng như giúp bệnh nhanh khỏi, ít gặp biến chứng hơn nếu trẻ mắc phải.