Bệnh viêm phổi có lây không? Lây qua đường nào? Ai dễ mắc bệnh?

Viêm phổi là bệnh gì?

Để làm rõ vấn đề viêm phổi có lây không, chúng ta cần tìm hiểu thông tin tổng quan về bệnh lý này. Viêm phổi là bệnh lý hô hấp khá nguy hiểm, xảy ra khi nhu mô phổi bị viêm nhiễm do nhiều nguyên nhân, trong đó phổ biến là sự tấn công của bào tử nấm, virus hoặc vi khuẩn. Khi bị viêm phổi, phế nang và đường dẫn khí ở phổi có xu hướng tích tụ dịch mủ, chất lỏng gây nên tình trạng ho đờm, khó thở, sốt cao, ớn lạnh… (1)

Viêm phổi có lây không?

Bệnh viêm phổi có lây nhưng còn phụ thuộc vào yếu tố gây bệnh. Theo đó, bệnh viêm phổi do vi khuẩn hoặc virus có thể lây nhiễm từ người này sang người khác. Do đó, mỗi người cần biết cách phòng tránh lây bệnh để có thể bảo vệ sức khỏe của bản thân tốt nhất. (2)

Bệnh viêm phổi lây qua đường nào?

Bệnh viêm phổi có thể lây truyền trong cộng đồng thông qua hai cách:

1. Lây trực tiếp qua đường hô hấp

Khi tiếp xúc trực tiếp, bệnh viêm phổi có lây không? Câu trả lời là có. Bệnh viêm phổi do sự tấn công của virus hoặc vi khuẩn có thể lây nhiễm trực tiếp qua đường hô hấp giữa người bệnh và người xung quanh. Bởi vì, tác nhân gây bệnh tồn tại ở khoang miệng, mũi và họng của người bệnh viêm phổi. Khi tiếp xúc gần với người bệnh, virus hoặc vi khuẩn gây viêm phổi có thể dễ dàng xâm nhập vào cơ thể người khỏe mạnh xung quanh khi tiếp xúc.

Các tác nhân gây viêm phổi thường tồn tại và phát triển mạnh hơn trong cơ thể người có hệ miễn dịch suy yếu. Vì vậy, khi hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả, nguy cơ bị viêm phổi có thể suy giảm đáng kể.

2. Lây truyền gián tiếp

Nếu không tiếp xúc trực tiếp với người bệnh thì viêm phổi có lây không? Câu trả lời là có thể. Bởi vì, khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện có thể vô tình khiến cho vi khuẩn hoặc virus viêm phổi theo giọt bắn ra ngoài và chúng có thể tồn tại trong môi trường với khoảng thời gian nhất định.

Khi đó, các vật dụng hoặc đồ dùng xung quanh không gian sống của người bệnh có thể bị dính giọt bắn chứa tác nhân gây viêm phổi. Nếu người khỏe mạnh tiếp xúc với cái đồ vật này có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn hoặc virus xâm nhập và tấn công cơ thể, dẫn đến khởi phát viêm phổi.

Quy trình lây nhiễm bệnh viêm phổi

Sau khi tiếp xúc, vi khuẩn hoặc virus gây viêm phổi sẽ bắt đầu xâm nhập và trú ẩn tại hệ hô hấp. Tại đây, các tác nhân gây viêm phổi này có thể tiếp tục xâm nhập vào sâu bên trong các cơ quan của hệ hô hấp và khởi phát bệnh chỉ sau vài ngày.

Ban đầu biểu hiện bệnh chỉ ở mức độ nhẹ với các triệu chứng như nghẹt mũi, đau họng, ho, hắt hơi, chảy nước mũi, sốt nhẹ… Sau đó, khi bệnh tiến triển các triệu chứng sẽ dần nghiêm trọng như sốt cao, lõm lồng ngực, tím tái, nhợt nhạt, khó thở…

Bệnh viêm phổi có thể tiến triển với tốc độ nhanh chóng, cần được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời để hạn chế biến chứng nguy hiểm như áp xe phổi, tràn dịch màng phổi, suy hô hấp… đe dọa tính mạng người bệnh.

Ai dễ mắc bệnh viêm phổi?

Viêm phổi có thể xảy ra ở bất kỳ ai, tuy nhiên nguy cơ mắc bệnh có thể gia tăng ở một số đối tượng, bao gồm:

1. Người mắc bệnh nền

Người mắc các bệnh lý nền mạn tính như bệnh tim mạch, tiểu đường, hen suyễn… thường bị suy giảm hệ miễn dịch. Khi đó, cơ thể không đủ khả năng chống lại sự tấn công của các tác nhân gây viêm phổi nên nguy cơ mắc bệnh sẽ cao hơn.

2. Trẻ em

Hệ miễn dịch của trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh chưa được hoàn thiện nên tạo điều kiện thuận lợi cho tác nhân gây bệnh viêm phổi xâm nhập và tấn công. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ở các nước đang phát triển, hằng năm có đến 150 triệu trường hợp viêm phổi khởi phát ở trẻ nhỏ, trong đó khoảng 11 triệu trẻ nhập viện để chữa trị.

3. Người cao tuổi

Người cao tuổi (trên 60 tuổi) là đối tượng dễ bị viêm phổi vì suy giảm hệ miễn dịch (do lão hóa và bệnh nền) và khả năng thích nghi kém. Do đó, khi tiếp xúc với tác nhân gây bệnh, người cao tuổi thường không đủ khả năng chống chọi, làm khởi phát bệnh viêm phổi nhanh chóng.

4. Phụ nữ mang thai

Khi mang thai, hệ miễn dịch của phụ nữ thường có xu hướng suy giảm, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn hoặc virus gây bệnh viêm phổi tấn công. Viêm phổi nếu không được điều trị kịp thời có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người mẹ và sự phát triển của thai nhi. Do đó, ngay khi bản thân gặp phải vấn đề về đường hô hấp nghi ngờ viêm phổi, thai phụ cần sớm đến bệnh viện để được thăm khám và chữa trị kịp thời.

Yếu tố nguy cơ tăng khả năng lây nhiễm viêm phổi

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh viêm phổi:

• Hút thuốc lá
• Nhiễm HIV/AIDS
• Phẫu thuật cấy ghép tạng
• Trải qua quá trình hóa trị điều trị bệnh
• Sử dụng thuốc steroid dài hạn

Các loại viêm phổi có thể bị lây nhiễm

Viêm phổi có lây không? Như đã nói, câu trả lời là có. Sau đây là hai loại viêm phổi có thể lây nhiễm trong cộng đồng:

1. Viêm phổi do vi khuẩn

Sự tấn công của vi khuẩn là nguyên nhân gây viêm phổi phổ biến ở người trưởng thành. Vi khuẩn gây bệnh viêm phổi có thể dễ dàng lây truyền trong cộng đồng khi tiếp xúc trực tiếp với người bệnh hoặc gián tiếp thông qua giọt bắn dính trên đồ dùng, vật dụng. (3)

Một số loại vi khuẩn có thể gây viêm phổi điển hình như Legionella, Mycoplasma, Haemophilus, Streptococcus, Staphylococcus… trong đó, vi khuẩn phế cầu hay phế cầu khuẩn (Streptococcus pneumoniae) là nguyên nhân phổ biến gây bệnh viêm phổi do vi khuẩn.

2. Viêm phổi do virus

Một số loại virus gây viêm phổi phổ biến như Hantavirus, SARS-CoV-2, cúm A, cúm B…. Virus gây bệnh viêm phổi có tốc độ lây lan nhanh hơn vi khuẩn. Để đảm bảo tránh nguy cơ lây nhiễm cho cộng đồng, bệnh viêm phổi do virus cần được chữa khỏi hoàn toàn.

Các loại viêm phổi không thể lây nhiễm

Viêm phổi có lây không nếu tác nhân gây bệnh không phải là virus hay vi khuẩn? Câu trả lời là không, viêm phổi xảy ra bởi các tác nhân dưới đây thường không có nhiều nguy cơ lây truyền:

1. Viêm phổi do nấm

Viêm phổi do nấm thường không lây nhiễm từ người này sang người khác mà chỉ khởi phát khi hít phải bào tử nấm. Khi hệ miễn dịch suy yếu, bào tử nấm có thể xâm nhập và tấn công dẫn đến khởi phát bệnh viêm phổi.

2. Viêm phổi do hóa chất

Tiếp xúc với một số hóa chất có thể là tác nhân gây bệnh viêm phổi không lây nhiễm. Nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, bệnh viêm phổi do hóa chất có thể gây tổn thương nghiêm trọng ở hệ hô hấp và cơ quan khác trong cơ thể.

Các giai đoạn của viêm phổi

Dù ở giai đoạn nào, bệnh viêm phổi đều có nguy cơ lây nhiễm cho cộng đồng. Tổn thương ở phế nang phổi do bệnh viêm phổi gây ra tiến triển theo 3 giai đoạn bao gồm:

1. Giai đoạn xung huyết

Đây là giai đoạn nhẹ, tình trạng viêm nhiễm sẽ bắt đầu gây ra những tổn thương dẫn đến xung huyết. Khi đó, mạch máu ở phổi có hiện tượng bị giãn rộng khiến cho hồng cầu thoát ra, bạch cầu di chuyển đến phế nang để thực hiện các chức năng đại thực bào.

2. Giai đoạn gan hóa đỏ

Sau khoảng 2 ngày khởi phát bệnh viêm phổi, nhu mô phổi và các thùy phổi bị tổn thương chuyển sang màu đỏ tương tự như gan. Lúc này, tế bào hồng cầu khi thoát khỏi máu sẽ có xu hướng di chuyển đến phế nang và bạch cầu. Trong khi đó, dịch phế nang chứa nhiều vi khuẩn gây viêm phổi.

3. Giai đoạn gan hóa xám

Bệnh viêm phổi gây ra các tổn thương phổi khiến bề mặt các thùy phổi chuyển sang màu xám, phủ dịch mủ và bị cứng gần giống đặc điểm của cơ quan gan. Tương tự như giai đoạn gan hóa đỏ, ở giai đoạn gan hóa xám các phế nang phổi chứa nhiều tế bào bạch cầu, hồng cầu cùng với đại thực bào.

>>Tham khảo thêm: Bệnh viêm phổi có tự khỏi được không?

Cách phòng tránh lây nhiễm bệnh viêm phổi

Sau khi hiểu được viêm phổi có lây không, mỗi người nên biết cách phòng tránh bệnh lý này. Nâng cao sức khỏe hệ miễn dịch là điều kiện tiên quyết giúp phòng tránh nguy cơ mắc bệnh viêm phổi. (4)

• Xây dựng lối sống khoa học: Sống khoa học, điều độ sẽ giúp nâng cao sức khỏe tổng thể, qua đó đẩy lùi nguy cơ gây bệnh viêm phổi. Một lối sống khoa học bao gồm các vấn đề như chế độ dinh dưỡng cân bằng (ưu tiên ăn rau xanh, trái cây, các loại cá, hạt, đậu…; hạn chế ăn thức ăn nhanh, món nhiều dầu mỡ, bia, rượu…), bổ sung đủ lượng nước mà cơ thể cần, rèn luyện thể chất ít nhất 3 lần mỗi tuần (từ 30 phút mỗi lần), nâng cao chất lượng giấc ngủ, duy trì tinh thần tích cực….
• Giữ ấm cơ thể: Khi tiết trời trở lạnh, mỗi người cần có biện pháp giữ ấm cơ thể để tránh nhiễm lạnh bằng cách mặc quần áo ấm, tránh tắm nước lạnh, hạn chế hoạt động ở ngoài trời….
• Khám sức khỏe định kỳ: Thăm khám sức khỏe tổng quát nói chung và sức khỏe hô hấp nói riêng hàng năm giúp sớm phát hiện yếu tố gây hại tiềm ẩn trong cơ thể và có biện pháp xử trí kịp thời, trong đó có bệnh viêm phổi.
• Tiêm phòng bệnh: Bộ Y tế khuyến nghị mỗi người nên chủ động tiêm vaccine để phòng bệnh viêm phổi tại các cơ sở y tế uy tín. Điều này đặc biệt quan trọng đối với người có hệ miễn dịch kém hoặc chưa hoàn thiện như trẻ nhỏ và người cao tuổi.

Hiện nay, mỗi người có thể chủ động tiêm phòng vaccine phế cầu khuẩn và bệnh cúm tại Bệnh viện Tâm Anh hoặc Hệ thống Trung tâm Tiêm chủng cho Trẻ em và Người lớn VNVC. Đây là hệ thống tiêm chủng lớn và uy tín, cung cấp đầy đủ các loại vaccine chất lượng cao từ các quốc gia dẫn đầu về lĩnh vực này như Bỉ, Mỹ, Pháp, Hà Lan…, với chi phí hợp lý.

Ngoài ra, để đảm bảo hạn chế tối đa nguy cơ lây nhiễm bệnh viêm phổi trong cộng đồng, mỗi người cần:

• Thường xuyên súc miệng bằng nước muối sinh lý.
• Luôn có thói quen rửa tay bằng dung dịch hoặc xà phòng diệt khuẩn, đặc biệt là sau khi tiếp xúc trực tiếp với người bệnh hoặc từ nơi công cộng trở về nhà.
• Hạn chế tiếp xúc với nguồn bệnh viêm phổi. Trong trường hợp buộc phải tiếp xúc với người bệnh cần giữ khoảng cách và mang khẩu trang.
• Không sử dụng chung đồ dùng cá nhân hoặc ăn chung với người bệnh viêm phổi.

Câu hỏi thường gặp

1. Viêm phổi có di truyền không?

Viêm phổi có lây không nếu trong gia đình có người từng mắc bệnh? Đây không phải là bệnh di truyền. Tuy nhiên các thành viên trong gia đình có thể cùng mắc phải bệnh lý này, bởi vì:

• Viêm phổi do vi khuẩn hoặc virus có thể dễ dàng lây nhiễm từ người này sang người khác.
• Những người sinh sống cùng một môi trường sống với chế độ dinh dưỡng và thói quen sinh hoạt giống nhau có thể mắc cùng một bệnh lý, trong đó có viêm phổi.

2. Viêm phổi có lây qua đường máu không?

Viêm phổi có lây không nếu tiếp xúc với máu của người bệnh? Bệnh viêm phổi do virus HIV, trực khuẩn mủ xanh (Pseudomonas aeruginosa) hoăc tụ cầu vàng có thể lây nhiễm qua đường máu. Trong khi đó, viêm phổi do virus cúm hoặc trực khuẩn lao chỉ lây qua đường hô hấp mà không lây qua đường máu.

3. Tiêm vắc xin phòng viêm phổi rồi có bị lây nữa không?

Tiêm vaccine là cách hiệu quả để ngừa viêm phổi. Tiêm vaccine sẽ thúc đẩy cơ thể sản sinh kháng thể chống lại các tác nhân gây hại với hiệu quả phòng bệnh được đánh giá cao (đến 95%). Trong trường hợp không may bị viêm phổi thì khả năng hồi phục ở người bệnh đã được tiêm vaccine thường cao hơn người khác.

Tuy nhiên, cơ thể vẫn có nguy cơ thấp bị viêm phổi do các nguyên nhân khác gây nên. Mỗi loại vaccine thường có tác dụng phòng một tác nhân gây bệnh với hiệu quả cao nhưng không tuyệt đối.

Tóm lại, viêm phổi có lây không tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Để bảo vệ bản thân khỏi sự tấn công của tác nhân gây viêm phổi, mỗi người nên tăng cường hệ miễn dịch, khám sức khỏe định kỳ và chủ động tiêm phòng vaccine. Nếu cần thông tin về vấn đề bệnh phổi có lây không, người bệnh có thể đến Khoa Nội Tổng hợp, Hô hấp tại PlinkCare để được bác sĩ giàu kinh nghiệm tư vấn chi tiết.