Viêm kết mạc ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng và cách chẩn đoán

Viêm kết mạc ở trẻ em là gì?

Viêm kết mạc ở trẻ em là tình trạng viêm nhiễm của kết mạc – lớp màng mỏng, trong suốt bao phủ bề mặt nhãn cầu và mặt trong mí mắt. Khi mắc bệnh, kết mạc bị cương tụ, sưng đỏ và có nhiều tiết tố.

Bệnh viêm kết mạc có thể diễn ra ở nhiều mức độ từ nhẹ đến nặng, từ đỏ nhẹ, chảy nước mắt đến xuất huyết dưới kết mạc, tiết dịch, phù nề kết mạc, mí mắt. Nguy cơ mắc bệnh viêm kết mạc cao hơn, khi mắc bệnh có diễn tiến nặng và dễ dẫn đến biến chứng hơn nếu trẻ có hệ miễn dịch kém, có bệnh lý nền gây suy giảm miễn dịch. (1)

Phân loại viêm kết mạc ở trẻ em

Dựa vào những nguyên nhân gây viêm kết mạc thường gặp, bệnh được chia làm hai nhóm chính:

• Viêm kết mạc do nhiễm trùng: Có thể là nhiễm trùng virus hoặc vi khuẩn.
• Viêm kết mạc không do nhiễm trùng: Viêm kết mạc không do nhiễm trùng bao gồm viêm kết mạc do dị ứng, các chất gây dị ứng, kích ứng kết mạc có thể là dị vật, gió, bụi, khói, nước hoa hay các chất bay hơi; viêm kết mạc do các yếu tố môi trường như ô nhiễm không khí, phơi nhiễm với tia tử ngoại cường độ cao hoặc do đeo kính áp tròng.

Nguyên nhân viêm kết mạc ở trẻ em

Có nhiều nguyên nhân gây viêm kết mạc ở trẻ, thường gặp như:

1. Viêm kết mạc do nhiễm trùng

Vi khuẩn và virus là hai nhóm tác nhân gây viêm kết mạc do nhiễm trùng phổ biến:

• Viêm kết mạc do nhiễm trùng vi khuẩn: Viêm kết mạc do vi khuẩn chiếm 50% số ca mắc ở trẻ em. Các chủng vi khuẩn gây viêm kết mạc thường gặp như tụ cầu khuẩn (Staphylococcus aureus), phế cầu khuẩn (Streptococcus pneumoniae), Chlamydia trachomatis, vi khuẩn gây bệnh cúm Haemophilus (Haemophilus influenzae), vi khuẩn gây bệnh lậu Neisseria, Moraxella catarrhalis… Trong đó, viêm kết mạc do vi khuẩn H.influenzae chiếm đến 70% các trường hợp mắc bệnh do vi khuẩn. Trẻ mắc bệnh thường có triệu chứng đỏ mắt, phù mi nhiều, chảy nhiều dịch mủ (màu vàng, xanh lục) ở mắt, gây khó khăn khi mở mắt, nhất là vào buổi sáng. Các triệu chứng thường ở một mắt nhưng lây sang mắt đối diện trong vòng vài ngày. (2)
• Viêm kết mạc do nhiễm trùng virus: Một số chủng virus gây bệnh viêm kết mạc ở trẻ em có thể gặp như Adenovirus, virus herpes simplex… Trẻ mắc bệnh thường có các biểu hiện như cảm giác nóng rát hoặc cộm ở mắt, chảy nước mắt nhiều. Bệnh khởi phát đột ngột, thường bắt đầu ở một bên mắt rồi lây nhiễm sang bên mắt còn lại trong 24 – 48 giờ. Trẻ có thể kèm theo triệu chứng sốt, sưng hạch, đau họng hoặc các triệu chứng của bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.

Trong đợt dịch vào khoảng đầu năm 2023, tại Việt Nam, 86% tổng số ca viêm kết mạc ở trẻ là do Enterovirus gây, tiếp đó là Adenovirus và các tác nhân khác.

2. Viêm kết mạc không do nhiễm trùng

Các nguyên nhân gây viêm kết mạc không do nhiễm trùng phải kể đến như:

• Viêm kết mạc do dị ứng: Phấn hoa, gàu, bụi, nấm mốc là những tác nhân gây viêm kết mạc dị ứng ở trẻ thường gặp. Khi tiếp xúc với các tác nhân này, cơ thể tăng sản sinh IgE, giải phóng histamin gây nên tình trạng mắt đỏ (thường là cả hai bên mắt), ngứa, phù nề, đóng vảy ở mí mắt. Trẻ có thể có một số triệu chứng dị ứng khác như nghẹt mũi, hắt hơi liên tục, ho nhiều.
• Viêm kết mạc do các yếu tố môi trường: Viêm kết mạc không đặc hiệu, không rõ nguyên nhân (UCUO) thường liên quan đến ô nhiễm môi trường. Một nghiên cứu với sự tham gia của 132 trẻ cho thấy, tỷ lệ mắc UCUO tăng cao ở nhóm trẻ sinh sống ở khu vực có mức độ ô nhiễm không khí cao hơn. Điều này bao gồm sự gia tăng hàm lượng khí NO2 (Nitơ dioxit), O3 (Ozon), SO2 và các hạt vật chất trong không khí ô nhiễm.
• Viêm kết mạc do đeo kính áp tròng thường xuyên: Đeo kính áp tròng thường xuyên khiến mắt khô, khó chịu, dẫn đến đỏ mắt, kích ứng mắt. Ma sát giữa kính áp tròng với mí mắt, kết mạc có thể gây viêm kết mạc ở trẻ, có thể gây biến chứng thiếu máu cục bộ dẫn đến tân mạch, viêm giác mạc, loét giác mạc.

Triệu chứng viêm kết mạc ở trẻ em

Triệu chứng của viêm kết mạc có thể xảy ra ở một bên mắt hoặc cả hai bên mắt. Bên cạnh đó, một số triệu chứng thường xuất hiện khi trẻ bị viêm kết mạc gồm:

• Đỏ mắt.
• Trẻ chảy nhiều nước mắt.
• Mắt đổ nhiều ghèn.
• Mắt trở nên nhạy cảm với ánh sáng mạnh, sợ ánh sáng.
• Trẻ luôn có  cảm giác cộm trong mắt như có cát trong mắt.
• Mắt cảm thấy ngứa, khiến trẻ dụi mắt thường xuyên hơn.
• Mí mắt sưng.
• Kết mạc cương tụ.
• Có thể có tiết tố màu vàng hoặc xanh lục, khi khô lại đóng thành vảy xung quanh mi mắt (thường thấy khi trẻ ngủ dậy).
• Đôi khi trẻ có sốt, viêm đường hô hấp trên hoặc nổi hạch.

Viêm kết mạc ở trẻ em có lây không?

Viêm kết mạc ở trẻ em có lây không còn phụ thuộc vào loại viêm kết mạc mà trẻ mắc phải. Nếu viêm kết mạc do dị ứng, bệnh không có khả năng lây lan. Nhưng viêm kết mạc do nhiễm trùng lại là bệnh lý có tốc độ lây lan nhanh chóng, nguy cơ bùng phát dịch cao.

Trẻ dễ dàng bị lây nhiễm tác nhân gây nhiễm trùng khi tiếp xúc với dịch tiết từ mắt, mũi, họng của người bệnh hoặc từ các giọt bắn li ti trong không khí do người bệnh phát ra không khí khi ho, hắt hơi hay nói chuyện. (3)

Một số vi khuẩn, virus có thể tồn tại khá lâu ở môi trường bên ngoài, gây bệnh cho trẻ khi trẻ vô tình chạm tay vào các bề mặt, đồ vật bị nhiễm khuẩn rồi đưa tay lên mắt, mũi, miệng. Trẻ có thể bị lây nhiễm tác nhân gây bệnh viêm kết mạc khi bơi, sử dụng nước bị ô nhiễm hoặc dùng chung đồ vật cá nhân với người nhiễm bệnh.

Trẻ bị viêm kết mạc có nguy hiểm không?

Viêm kết mạc ở trẻ thường không nguy hiểm, diễn ra ở mức độ nhẹ. Tuy nhiên, bố mẹ không nên chủ quan, tự điều trị cho trẻ bằng thuốc kháng sinh, toa thuốc cũ hay các phương pháp dân gian. Việc điều trị không đúng cách có thể khiến viêm kết mạc nặng hơn, dẫn đến các biến chứng, gây khó khăn trong điều trị sau này. Luôn tham khảo ý kiến của bác sĩ để đảm bảo sức khỏe cho con bạn.

Viêm kết mạc ở trẻ em bao lâu thì khỏi?

Viêm kết mạc ở trẻ em bao lâu thì khỏi là vấn đề được nhiều bậc phụ huynh thắc mắc. Trong khoảng 24 đến 72 giờ sau khi nhiễm virus, vi khuẩn hoặc tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng, trẻ bắt đầu xuất hiện các triệu chứng của viêm kết mạc. Trong điều kiện được chăm sóc và hỗ trợ điều trị đúng cách, phù hợp, viêm kết mạc ở trẻ có thể khỏi trong khoảng từ 1 đến 3 tuần, thường trong khoảng 10-14 ngày.

Chẩn đoán viêm kết mạc ở trẻ

Thông qua khám lâm sàng, bác sĩ có thể chẩn đoán nhanh tình trạng viêm kết mạc ở trẻ em. Bác sĩ có thể hỏi thêm một số thông tin về bệnh sử, thời gian xuất hiện triệu chứng, lịch sử tiếp xúc… để hỗ trợ quá trình chẩn đoán. Một số trường hợp, xét nghiệm dịch tiết từ mắt để xác định cụ thể tác nhân gây nhiễm trùng.

Cách điều trị viêm kết mạc ở trẻ em

Điều trị viêm kết mạc ở trẻ sẽ dựa vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng, tổn thương do bệnh gây ra: (4)

• Trẻ viêm kết mạc do virus thường có thể tự khỏi khi được chăm sóc đúng cách.
• Viêm kết mạc do vi khuẩn, bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc kháng sinh phù hợp.
• Viêm kết mạc do dị ứng, thuốc chống dị ứng có thể được chỉ định. Thuốc có thể ở dạng thuốc uống, thuốc bôi hoặc thuốc nhỏ mắt.

Ngoài ra, Acetaminophen hoặc Ibuprofen có thể được bác sĩ chỉ định với liều lượng phù hợp nếu trẻ có biểu hiện sốt cao và đau nhức nhiều.

Biến chứng viêm kết mạc ở trẻ

Viêm kết mạc có thể gây nên một số biến chứng nhẹ, khu trú ở kết mạc. Trường hợp bệnh diễn tiến nặng có thể gây biến chứng nặng nề, ảnh hưởng đến giác mạc như viêm, sẹo giác mạc, gây giảm thị lực thậm chí nghiêm trọng. Một số trẻ có thể bị bội nhiễm, làm cho bệnh trở nên nặng hơn.

Biện pháp phòng tránh viêm kết mạc ở trẻ em

Trẻ em, đặc biệt trẻ có hệ miễn dịch non nớt, suy giảm miễn dịch là đối tượng dễ mắc bệnh viêm kết mạc. Vì vậy, thực hiện tốt các biện pháp phòng ngừa bệnh viêm kết mạc sẽ giúp trẻ giảm nguy cơ mắc bệnh:

• Tập cho trẻ thói quen rửa tay thường xuyên bằng nước sạch với xà phòng khử khuẩn, nhất là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Tránh để trẻ đưa tay lên vùng mặt, đặc biệt là chạm tay vào mắt.
• Không dùng chung các vật dụng cá nhân như thuốc nhỏ mắt, khăn, đồ trang điểm mắt…
• Tránh để trẻ tiếp xúc với người đang có dấu hiệu, nghi ngờ viêm kết mạc. Trường hợp trong gia đình có người mắc bệnh viêm kết mạc, bố mẹ nên cách ly trẻ với người bệnh, giặt riêng đồ dùng của người bệnh với đồ dùng của gia đình nhằm hạn chế lây nhiễm.
• Trẻ có nguy cơ viêm kết mạc dị ứng, bố mẹ nên hạn chế cho trẻ tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng như phấn hoa, mạt bụi,…
• Dọn dẹp phòng ốc sạch sẽ, tạo không gian thông thoáng nhằm loại bỏ bụi bẩn, ẩm mốc, giảm nguy cơ sinh sôi vi khuẩn gây bệnh.

Chăm sóc trẻ bị viêm kết mạc

Chăm sóc trẻ viêm kết mạc đúng cách sẽ góp phần đẩy nhanh quá trình điều trị bệnh cho trẻ, giảm nguy cơ đối mặt với các biến chứng nguy hiểm. Một số lưu ý khi chăm sóc trẻ bị viêm kết mạc bố mẹ cần lưu ý:

1. Ngăn ngừa sự tái nhiễm

Viêm kết mạc ở trẻ có thể được gây ra bởi nhiều nguyên nhân khác nhau. Do đó, trẻ đã từng bị viêm kết mạc vẫn có nguy cơ tái nhiễm khi không được chăm sóc và phòng ngừa tốt. Vì vậy, bố mẹ nên chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa, nâng cao đề kháng, ngăn ngừa sự tái nhiễm của viêm kết mạc ở trẻ em.

2. Giữ vệ sinh cho mắt

Tránh để trẻ đưa tay lên vùng mặt, đặc biệt là chạm tay vào mắt, tránh dụi mắt.

3. Giảm sự lây lan của nhiễm trùng

Khi bị viêm kết mạc, nước mắt và ghèn chứa nhiều tác nhân gây nhiễm trùng, virus, vi khuẩn. Vì vậy, những đồ dùng cá nhân của trẻ như khăn tay, đồ chơi cần được khử trùng hàng ngày, không dùng chung với những người khác nhằm hạn chế sự lây lan của bệnh.

Trẻ bị viêm kết mạc nên hạn chế tiếp xúc với những người khác, đeo khẩu trang, tránh đến những nơi đông người.

4. Thực hiện lối sống lành mạnh

Thực hiện lối sống lành mạnh, dinh dưỡng đầy đủ, khoa học giúp quá trình hồi phục của cơ thể, giảm nguy cơ xuất hiện biến chứng. Bố mẹ khuyến khích trẻ uống nhiều nước, đảm bảo cung cấp đủ nước cho cơ thể. Viêm kết mạc khiến mắt nhạy cảm hơn, cần được nghỉ ngơi nhiều hơn, vì vậy nên hạn chế cho trẻ xem tivi, sử dụng các thiết bị điện tử trong thời gian này.

>>>Tham khảo thêm: Nguyên nhân và triệu chứng viêm giác mạc ở trẻ em

Khi nào nên đưa trẻ đến cơ sở y tế?

Trẻ có dấu hiệu viêm kết mạc cần được đưa đến bệnh viện để bác sĩ thăm khám và tư vấn điều trị phù hợp. Trong quá trình chăm sóc trẻ tại nhà, nếu trẻ có các triệu chứng bất thường dưới đây, bố mẹ cần đưa trẻ trở lại bệnh viện để bác sĩ hỗ trợ ngay lập tức:

• Trẻ có cảm giác đau mắt dữ dội.
• Thị lực, tầm nhìn của trẻ giảm.
• Trẻ sốt cao, mệt mỏi.

Để biết thêm thông tin về cách chăm sóc trẻ và những vấn đề về sức khỏe khác của trẻ, bạn có thể liên hệ tới bệnh viện theo địa chỉ:

Tuy được đánh giá là bệnh lành tính nhưng viêm kết mạc ở trẻ em là bệnh có khả năng lây lan cao, có nguy cơ gây biến chứng nếu không được chăm sóc và điều trị đúng cách. Vì vậy, bố mẹ tuyệt đối không chủ quan trong chăm sóc và phòng ngừa viêm kết mạc ở trẻ em.