Viêm dạ dày tá tràng ở trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu và điều trị

Viêm dạ dày tá tràng ở trẻ em là gì?

Viêm dạ dày tá tràng ở trẻ là tình trạng viêm ở niêm mạc dạ dày, tá tràng (phần đầu tiên của ruột non, nằm ngay dưới dạ dày). Tình trạng này xảy ra do sự mất cân bằng giữa các yếu tố bảo vệ tế bào và yếu tố độc tế bào ở dạ dày tá tràng. Bệnh được chia làm hai dạng:

• Viêm dạ dày tá tràng cấp tính: diễn ra đột ngột, trong thời gian ngắn.
• Viêm dạ dày tá tràng mãn tính: diễn tiến chậm, kéo dài trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm.

Ở trẻ em, viêm dạ dày tá tràng thường xảy ra ở độ tuổi từ 10 – 15. Một số trường hợp, bệnh có thể xảy ra ở trẻ 4 tuổi. Phần lớn trẻ viêm dạ dày tá tràng được chữa khỏi và không để lại bất kỳ di chứng nào.

Nguyên nhân gây viêm dạ dày tá tràng ở trẻ em

Vào năm 1982, hai nhà khoa học Marshall và Warren phát hiện ra nguyên nhân chính gây bệnh viêm dạ dày tá tràng ở trẻ em là do nhiễm vi khuẩn Helicobacter Pylori (Vi khuẩn H.P). Ngoài ra, lối sống không khoa học, tâm lý căng thẳng hay lạm dụng thuốc cũng là những yếu tố dẫn đến viêm dạ dày tá tràng ở trẻ.

1. Nhiễm vi khuẩn Helicobacter Pylori

Có khoảng 60 – 90% trẻ bị viêm dạ dày tá tràng do nhiễm vi khuẩn Helicobacter Pylori. Đây là một chủng vi khuẩn có khả năng lây lan từ người này sang người khác, xâm nhập vào dạ dày và ruột non gây viêm dạ dày, tá tràng. Con đường lây lan của vi khuẩn vẫn chưa được xác định rõ. Một số nghiên cứu cho thấy, vi khuẩn có thể lây lan khi dùng thực phẩm, nước bị nhiễm khuẩn. (1)

2. Sử dụng thuốc không đúng chỉ định

Một nguyên nhân phổ biến gây viêm dạ dày tá tràng ở trẻ là do dùng thuốc bừa bãi, lạm dụng thuốc, thường gặp như thuốc giảm đau hạ sốt (Ibuprofen, Aspirin) và thuốc chống viêm không steroid (Naproxen).

3. Chế độ ăn uống không khoa học

Khi trẻ ăn uống không khoa học, không đúng giờ, ăn quá nhiều thức ăn cay nóng, dầu mỡ, đồ ăn vặt hoặc thức ăn nhanh, trẻ có thể bị viêm dạ dày tá tràng. Bởi việc tiêu thụ những thực phẩm này có thể làm tăng tiết axit dạ dày, gây kích ứng niêm mạc dạ dày và tá tràng gây viêm.

4. Căng thẳng, stress kéo dài

Căng thẳng, stress kéo dài khiến cơ thể sẽ tiết ra nhiều hormone cortisol, làm tăng sản xuất axit dạ dày, gây kích ứng niêm mạc dạ dày và tá tràng. Đồng thời, stress cũng có thể làm giảm lưu lượng máu đến dạ dày, làm suy yếu miễn dịch, tăng nguy cơ mắc bệnh dạ dày tá tràng.

5. Nguyên nhân khác

Một số nguyên nhân khác có thể dẫn đến viêm dạ dày tá tràng ở trẻ:

• Bệnh Crohn;
• Bệnh tự miễn gây viêm teo dạ dày;
• Bệnh Celiac;
• Trào ngược mật;
• Miễn dịch kém và nhiễm trùng do virus, chằng hạn như herpes virus;
• Chấn thương dạ dày, ruột non;
• Có tiền sử đặt máy thở;
• Hít khói thuốc lá thường xuyên;
• Xạ trị, hóa trị.

Dấu hiệu viêm dạ dày tá tràng ở trẻ em

Viêm dạ dày tá tràng ở trẻ em có thể có triệu chứng hoặc không có triệu chứng cho đến khi bệnh trở nên nghiêm trọng.

1. Bé hay đau bụng

Đau bụng ở trẻ có thể do nhiều nguyên nhân, thường gặp như rối loạn đường tiêu hóa, đau bụng giun… Vì vậy, nhiều trường hợp bố mẹ bỏ qua triệu chứng này, khiến viêm dạ dày tá tràng được phát hiện muộn. Tuy nhiên, khoảng 17 – 70% trường hợp trẻ đau bụng kéo dài do các vấn đề tiêu hóa, bệnh dạ dày tá tràng. Khoảng 56 – 79% trẻ đau bụng tái diễn do nhiễm vi khuẩn H.P

Đối với viêm dạ dày tá tràng, ước tính khoảng 81 – 97% trẻ mắc bệnh có biểu hiện đau bụng, có thể đau trên rốn hoặc quanh rốn. Đau bụng diễn ra theo cơn, thất thường, tái đi tái lại, có xu hướng liên quan đến bữa ăn, có thể diễn ra trước bữa ăn hoặc sau bữa ăn.

2. Bé hay nôn ói, có khi ói ra máu

Buồn nôn, nôn là một trong những biểu hiện thường gặp ở trẻ bị viêm dạ dày tá tràng. Khoảng 30 – 47% trẻ bị viêm dạ dày tá tràng có biểu hiện này.

3. Bé hay bị đầy hơi, ợ chua, khó tiêu

Khoảng 25 – 30% trẻ bị viêm dạ dày tá tràng có biểu hiện ợ hơi, đầy bụng, khó tiêu.

4. Bé biếng ăn, chán ăn

Trẻ bị viêm dạ dày tá tràng thường sẽ biếng ăn hơn so với bình thường bởi các rối loạn về tiêu hóa như đau bụng, buồn nôn, ợ hơi. Nhiều gia đình chủ quan khi trẻ biếng ăn, có xu hướng bắt ép trẻ ăn nhiều hơn không chỉ khiến tình trạng viêm trở nên tồi tệ hơn mà còn gây ám ảnh tâm lý cho trẻ khi đến bữa ăn.

5. Xanh xao, hay chóng mặt

Viêm dạ dày tá tràng ở trẻ có thể dẫn đến thiếu máu mãn tính, gây nên các triệu chứng da xanh xao, chóng mặt, mệt mỏi, khó tập trung.

6. Bé ói ra máu hoặc đi phân đen hay phân máu

Một số trường hợp viêm loét dạ dày tá tràng nặng kéo dài có thể gây rối loạn phân, xuất huyết dạ dày tiêu hóa khiến trẻ ói ra máu hoặc đi phân có máu tươi hoặc phân đen (trông như bã cà phê). Tình trạng này có thể do trẻ bị xuất huyết bên trong dạ dày, tá tràng. Đây là triệu chứng nguy hiểm, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức để được hỗ trợ phù hợp điều trị kịp thời.

Chẩn đoán viêm loét dạ dày tá tràng ở trẻ em

Để chẩn đoán viêm loét dạ dày tá tràng ở trẻ em, bác sĩ sẽ khám lâm sàng cho trẻ và hỏi bố mẹ những thông tin về bệnh sử, tiền sử bệnh của trẻ. Tiếp đó, một số cận lâm sàng có thể được chỉ định để kiểm tra tình trạng dạ dày tá tràng, xác định nguyên nhân gây bệnh cụ thể như:

• Nội soi dạ dày tá tràng.
• Xét nghiệm vi khuẩn H.P qua nội soi (Clo test).
• Xét nghiệm H.P qua hơi thở.

Cách điều trị viêm dạ dày tá tràng ở trẻ em

Tùy vào tình trạng bệnh, viêm dạ dày tá tràng ở trẻ em sẽ được bác sĩ chỉ định điều trị phù hợp. Thông thường, bác sĩ sẽ hướng dẫn điều trị ngoại trú bằng thuốc, kết hợp với sinh hoạt lành mạnh và hẹn tái khám.

1. Thuốc kháng sinh

Nếu vi khuẩn H.P là nguyên nhân gây nhiễm trùng, viêm dạ dày tá tràng ở trẻ em, bệnh sẽ được điều trị bằng thuốc kháng sinh. Thời gian điều trị bằng thuốc kháng sinh có thể kéo dài trong 2 tuần hoặc lâu hơn.

2. Chất giảm axit dạ dày

Thuốc giảm axit dạ dày là thuốc có tác dụng giảm lượng axit được giải phóng vào hệ tiêu hóa, thường gặp là Cimetidine (Tagamet) và Famotidine (Pepcid). Một số thuốc ức chế bơm proton ngăn chặn tế bào sản xuất axit cũng có thể được sử dụng như Esomeprazole (Nexium), Lansoprazole (Prevacid), Omeprazole (Prilosec).

3. Thuốc kháng axit

Để giảm nhẹ các triệu chứng của viêm dạ dày tá tràng, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc kháng axit. Thuốc có tác dụng dung hòa lượng axit bên trong dạ dày, từ đó giảm đau cho trẻ. Một số thuốc kháng axit thường được kê đơn như: Canxi cacbonat (Tums), Magie hydroxit, Rolaids.

Thuốc kháng axit có thể khiến cơ thể hấp thụ các loại thuốc khác kém hiệu quả hơn. Vậy nên, loại thuốc này thường được khuyến cáo dùng ít nhất một giờ trước khi dùng các loại thuốc khác.

4. Phẫu thuật viêm loét dạ dày tá tràng ở trẻ

Viêm loét dạ dày tá tràng nặng không đáp ứng với các phương pháp điều trị nội khoa, gây biến chứng, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật viêm loét dạ dày tá tràng ở trẻ để bảo toàn tính mạng cho trẻ. Tùy vào từng tình trạng cụ thể, bác sĩ có thể chỉ định cắt dạ dày toàn bộ hoặc bán phần, thực hiện phẫu thuật mổ hở hoặc ít xâm lấn.

5. Thay đổi lối sống lành mạnh

Lối sống lành mạnh, phù hợp sẽ góp phần cải thiện tình trạng viêm dạ dày, tá tràng ở trẻ. Trẻ cần được duy trì chế độ dinh dưỡng phù hợp, nghỉ ngơi hợp lý, tránh căng thẳng, áp lực. Bố mẹ nên khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể thao, vui chơi giải trí lành mạnh để tâm lý thoải mái. Tạo môi trường sống sạch sẽ, tránh tiếp xúc với khói bụi, đặc biệt là khói thuốc lá.

Biến chứng viêm dạ dày tá tràng ở trẻ em

Viêm dạ dày tá tràng ở trẻ nên không được phát hiện sớm và điều trị dứt điểm, bệnh có thể trở thành mãn tính, gây viêm loét, xuất huyết dạ dày tá tràng. Một số ít trường hợp viêm dạ dày tá tràng mãn tính có thể gây biến đổi tế bào, niêm mạc dẫn đến ung thư dạ dày.

Cách phòng tránh viêm dạ dày tá tràng ở trẻ em

Dinh dưỡng lành mạnh, an toàn, đảm bảo vệ sinh là cách tốt nhất để bảo vệ hệ tiêu hóa, phòng ngừa viêm dạ dày tá tràng. Một số biện pháp phòng ngừa viêm dạ dày tá tràng ở trẻ em bố mẹ nên biết:

• Cho trẻ ăn uống hợp lý: Ăn đúng giờ, không bỏ bữa; ăn chậm, nhai kỹ; tránh thức ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ, thức ăn nhanh, bánh kẹo, đồ ăn vặt, thức uống có ga, trà, cà phê…
• Đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm: Lựa chọn thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng, đảm bảo tươi sạch; rửa, sơ chế thực phẩm đúng cách; rửa tay với xà phòng khử khuẩn trước khi chế biến thức ăn; nấu chín kỹ thức ăn.
• Tránh để trẻ căng thẳng, áp lực: Tạo môi trường sống thoải mái, không gây áp lực cho trẻ; khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể chất, giải trí lành mạnh, vừa sức và phù hợp lứa tuổi.
• Phòng ngừa lây nhiễm vi khuẩn H.P: Không dùng chung đồ dùng cá nhân với người khác (ly, cốc, dụng cụ ăn uống…); không uống nước chung; tầm soát vi khuẩn H.P nếu có triệu chứng, đặc biệt khi có người trong gia định bị nhiễm khuẩn.
• Không dùng thuốc bừa bãi: Chỉ dùng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ và tuân thủ đúng liều dùng, loại thuốc; tuyệt đối không tự ý dùng kháng sinh, lạm dụng kháng sinh và thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs).
• Không chủ quan: Trẻ hay than đau bụng, biếng ăn hay có dấu hiệu rối loạn tiêu hóa, bố mẹ nên đưa trẻ đến bệnh viện để được bác sĩ khám, kiểm trang nguyên nhân và có phương hướng điều trị phù hợp.
• Tiêm vaccine đủ mũi và đúng lịch để tăng cường miễn dịch.

Chế độ dinh dưỡng cho trẻ bị viêm loét dạ dày tá tràng

Chế độ dinh dưỡng phù hợp đóng vai trò quan trọng trong điều trị và chăm sóc trẻ bị viêm loét dạ dày tá tràng. Một số lưu ý về chế độ dinh dưỡng cho trẻ bị viêm loét dạ dày tá tràng:

• Ưu tiên những thực phẩm dễ tiêu hóa, mềm. Cho trẻ dùng thêm sữa chua và các sản phẩm bổ sung lợi khuẩn đường ruột.
• Hạn chế thực phẩm nhiều dầu mỡ, đồ chiên rán, chất kích thích, đồ ăn nhiều gia vị, quá chua, quá cay…
• Hạn chế uống nước có ga, nước ngọt… Thay nào đó, trẻ nên uống nhiều nước lọc, nước ép rau củ quả. Lưu ý, tránh để trẻ uống nhiều nước trong bữa ăn.
• Chia nhỏ bữa ăn trong ngày để giảm áp lực cho dạ dày tá tràng. Bữa ăn cuối ngày nên cách giờ đi ngủ ít nhất 3 giờ.
• Đối với trẻ bị viêm dạ dày tá tràng do bệnh Celiac, mẹ cần loại bỏ những thực phẩm có chứa gluten ra khỏi chế độ ăn uống hàng ngày.

Khi nào nên đến cơ sở y tế?

Khi chăm sóc trẻ tại nhà, bố mẹ tuân thủ các chỉ định điều trị và theo dõi các biểu hiện của trẻ. Nếu tình trạng bệnh không cải thiện trong vòng hai tuần điều trị, trẻ cần được đưa trở lại bệnh viện để bác sĩ kiểm tra.

Nếu trẻ có các tình trạng dưới đây, bố mẹ đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức:

• Sốt cao.
• Chất nôn trông như bã cà phê.
• Phân đen hoặc có mùa hắc ín.
• Đau bụng dữ dội.

Để biết thêm thông tin về cách chăm sóc trẻ và những vấn đề về sức khỏe khác của trẻ, bạn có thể liên hệ tới Khoa Nhi, PlinkCare theo địa chỉ:

Hy vọng với những thông tin trên, quý phụ huynh đã hiểu rõ hơn về bệnh viêm dạ dày tá tràng ở trẻ em. Chăm sóc và bảo vệ trẻ đúng cách không chỉ giúp trẻ giảm nguy cơ mắc bệnh mà còn giúp trẻ phát triển khỏe mạnh, toàn diện. Vì vậy, bố mẹ không nên chủ quan, bỏ qua bất kỳ vấn đề sức khỏe nào của trẻ.