Cách phân biệt vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý cha mẹ nên biết

Trong cơ thể trẻ sơ sinh, một lượng lớn các tế bào hồng cầu sẽ đảm nhiệm vai trò vận chuyển oxy từ nhau thai đến các cơ quan. Các tế bào này có đời sống ngắn, chỉ khoảng 70 – 90 ngày ở trẻ đủ tháng. Khi các tế bào hồng cầu bị phá vỡ sẽ sản sinh ra một hợp chất có tên gọi là bilirubin gây vàng da.

Gan sẽ tiếp nhận công việc chuyển hóa và đào thải lượng bilirubin này qua đường phân, nước tiểu. Tuy nhiên, gan của trẻ sơ sinh chưa hoạt động thực sự hiệu quả khiến bilirubin tích tụ càng lúc càng nhiều, dẫn đến sự tăng bilirubin trong máu gây vàng da.

Một số bệnh lý thường gặp gây vàng da ở trẻ sơ sinh:

• Tán huyết do bất đồng nhóm máu A-B-O hoặc Rhesus, thiếu men G6PD, bệnh hồng cầu hình cầu di truyền, Thalassemia, xuất huyết não hoặc ổ bụng, máu thoát mạch do bầm tím hoặc chấn thương khi sinh.
• Nhiễm trùng huyết;
• Rối loạn chuyển hóa;
• Hẹp môn vị;
• Suy giáp;
• Viêm gan sơ sinh;
• Tắc nghẽn đường mật ngoài gan: teo đường mật, nang ống mật chủ, nút mật.
• Tác dụng phụ của thuốc.
• Dinh dưỡng tĩnh mạch kéo dài.

Thường vàng da nhẹ, thoáng qua, bắt đầu ở vùng mặt rồi lan rộng xuống cổ, ngực, bụng phía trên rốn. Trẻ khỏe mạnh và không có bất kỳ triệu chứng bất thường nào khác.

Triệu chứng của vàng da sinh lý sẽ tự giới hạn và biến mất sau khoảng 1 – 2 tuần sau sinh.

Vàng da nặng, sậm màu, lan rộng toàn thân, bao gồm cả lòng bàn tay, chân. Trẻ có các triệu chứng khác đi kèm như lừ đừ, li bì, sốt, phân bạc màu, tiểu sậm màu, bú kém, bỏ bú,…

Triệu chứng vàng da không tự hết đi, thậm chí ngày càng nguy hiểm nếu không được điều trị đúng cách, kịp thời.

• Tỷ lệ gặp biến chứng bệnh não cấp do tăng bilirubin là 1/10.000 ca sinh sống.
• Tỷ lệ di chứng não là 1/100.000 – 1/50.000 ca sinh sống. (1)

Nguy cơ gặp biến chứng cao ở trẻ sinh non, thiếu hụt enzym bẩm sinh.

• Cho trẻ bú đủ sữa, bú đúng cách. Trung bình 8 – 12 lần/ngày đối với trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn.
• Cho trẻ nghỉ ngơi trong phòng đầy đủ ánh sáng để dễ dàng theo dõi tình trạng vàng da của trẻ.
• Tái khám đúng hẹn để bác sĩ theo dõi, đánh giá tình trạng vàng da của trẻ.

Đối với vàng da bệnh lý do tăng bilirubin gián tiếp, trẻ thường được điều trị bằng các phương pháp như:

• Chiếu đèn
• Thay máu
• Thuốc (IVIg, Phenobarbital…)