U tinh hoàn: Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và cách điều trị

U tinh hoàn là gì?

U tinh hoàn là dấu hiệu khối u, nốt sưng phát triển bên trong tinh hoàn của nam giới. Thông thường, người bệnh gặp tình trạng u tinh hoàn thường mô tả cảm giác u cứng bất thường không đau hoặc đau buốt ở bìu (bao da chứa tinh hoàn). Tinh hoàn – bộ phận sinh dục thuộc hệ thống sinh sản của nam giới, nằm ở bìu, có chức năng sản xuất tinh trùng và nội tiết tố nam testosterone.

U tinh hoàn có thể gây ảnh hưởng sức khỏe nam giới ở bất kỳ độ tuổi nào, từ trẻ sơ sinh, thanh thiếu niên đến đàn ông trưởng thành. Bệnh u tinh hoàn thường gặp phổ biến ở nam giới từ 15 – 45 tuổi. (1)

Khi nhận thấy tinh hoàn có khối u, đa phần nam giới hay nghĩ đến ung thư, nhưng thực tế có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng u tinh hoàn. Nếu nam giới phát hiện có sự bất thường về hình dạng hoặc kích thước tinh hoàn, hãy đi khám bác sĩ chuyên về Nam khoa để giúp chẩn đoán nguyên nhân cụ thể, những biện pháp điều trị phù hợp.

Các dạng khối u tinh hoàn được phân chia làm 2 loại khối u lành tính và khối u ác tính như: (2)

• Khối u lành tính: dạng khối u khu trú ở tinh hoàn, có thể phát triển ở vị trí ban đầu nhưng không xâm lấn sang các bộ phận khác của cơ thể  nhưng chưa gây ung thư.
• Khối u ác tính: dạng khối u tinh hoàn có thể phát triển mạnh và di căn (lây lan) sang các bộ phận khác của cơ thể, phổ biến nhất là các hạch bạch huyết, phổi, gan và hệ thần kinh trung ương, bao gồm não và tủy sống, dạng gây ung thư.

Các nguyên nhân hình thành khối u tinh hoàn lành tính (không liên quan đến ung thư)

Những nguyên nhân hình thành khối u tinh hoàn ở nam giới bao gồm:

1. Tinh hoàn ẩn

Là tình trạng trẻ sinh ra mà một hoặc cả hai tinh hoàn không di chuyển xuống bìu hay nằm ở vị trí khác ngoài bìu. Trong thời kỳ mang thai, hai tinh hoàn của thai nhi nằm tại vị trí phía sau sát hai thận. Khi thai nhi khoảng 8 tuần tuổi, hai tinh hoàn di chuyển từ bụng qua bẹn, xuống bìu trước khi trẻ sinh ra.

Có khoảng 10% bé trai xuất hiện tình trạng ẩn ở cả hai tinh hoàn. Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, người bị tinh hoàn ẩn có thể đối diện nguy cơ sức khỏe như: ung thư tinh hoàn, vô sinh, xoắn tinh hoàn, chấn thương tinh hoàn hay tổn thương tâm sinh lý vì không có hoặc chỉ có một tinh hoàn dưới bìu. (3)

2. Giãn tĩnh mạch thừng tinh

Khoảng 30% nam giới thường gặp tình trạng các tĩnh mạch giãn và xoắn ở bìu. Chúng được gọi là giãn tĩnh mạch thừng tinh. Bệnh xảy ra khi máu đọng lại trong tĩnh mạch thay vì lưu thông ra khỏi bìu. Máu tích tụ trong tĩnh mạch thừng tinh có thể làm nóng tinh hoàn, dẫn đến số lượng tinh trùng thấp hơn.

Ước tính 10% – 20% nam giới được chẩn đoán mắc chứng giãn tĩnh mạch thừng tinh gặp khó khăn trong việc sinh con. Đa phần, nam giới bị giãn tĩnh mạch thừng tinh không có triệu chứng nhưng cũng là một trong những nguyên nhân gây khối u tinh hoàn. (4)

3. Tràn dịch màng tinh hoàn

Là triệu chứng sưng ở bìu tinh hoàn. Sự tích tụ chất lỏng trong bìu tinh hoàn gây ra chứng tràn dịch màng tinh hoàn. Tình trạng này thường gặp ở trẻ sơ sinh cho đến độ tuổi nam giới trưởng thành. Dấu hiệu của tràn dịch tinh mạc (sự tích tụ của dịch quanh một hoặc cả hai tinh hoàn) là sưng không đau ở một hoặc cả hai tinh hoàn.

Triệu chứng sưng có thể làm cho bìu tinh hoàn ở nam giới cảm thấy nặng nề. Khi cơn đau trở nên tồi tệ, tình trạng tinh hoàn sưng đau bất thường, bạn nên thăm khám bác sĩ để có những biện pháp điều trị phù hợp.

4. Xoắn tinh hoàn

Là tình trạng sức khỏe nghiêm trọng xảy ra ở đường tiết niệu sinh dục nam, biểu hiện phổ biến là do chấn thương hoặc tai nạn. Khi đó, đường tiết niệu nối với tinh hoàn bị xoắn và cắt đứt nguồn cung cấp máu. Ngoài sưng tinh hoàn, người bị xoắn tinh hoàn cũng có thể gặp các triệu chứng khác bao gồm: đau dữ dội, nôn mửa, buồn nôn, đi tiểu thường xuyên, đỏ hoặc sẫm màu bìu.

Nếu không điều trị sớm, xoắn tinh hoàn có thể gây nhiễm trùng, vô sinh và tinh hoàn teo nhỏ kích thước. Xoắn tinh hoàn có thể ảnh hưởng ở nam giới trong mọi lứa tuổi, phổ biến nhất thanh thiếu niên từ 13 – 17 tuổi. Trên thực tế, bệnh chỉ xảy ra ở khoảng 1/4.000 nam giới dưới 25 tuổi.

5. U nang mào tinh hoàn

Mào tinh hoàn là một ống dài, nằm cuộn sau tinh hoàn. Mào tinh hoàn thu thập và vận chuyển tinh trùng từ tinh hoàn đến ống dẫn tinh. Khi mào tinh hoàn chứa đầy dịch, không thoát ra ngoài được sẽ gây u nang mào tinh hoàn. Biểu hiện của u nang mào tinh hoàn là xuất hiện khối sưng u như quả bóng nước ở tinh hoàn, cảm giác đau một bên tinh hoàn hoặc nặng hơn bên còn lại.

6. Viêm mào tinh hoàn

Tình trạng có thể khiến mào tinh hoàn sưng, đau, cảm giác như một khối u tinh hoàn. Những người bị viêm mào tinh hoàn có thể gặp các triệu chứng: khó đi tiểu, tiết dịch màu trắng hoặc vàng từ phần đầu dương vật, đau âm ỉ hoặc đau bất thường ở một hoặc cả hai tinh hoàn.

Nam giới dễ viêm mào tinh hoàn trong các trường hợp: chưa cắt bao quy đầu, có bệnh lây qua đường tình dục, nhiễm trùng đường tiết niệu… Viêm mào tinh hoàn nếu không được điều trị sẽ gây nhiễm trùng hoặc gây áp xe tinh hoàn, tăng khả năng vô sinh.

7. Ung thư tinh hoàn

Trong một số trường hợp, một khối u tinh hoàn có thể phát triển thành ung thư ở một hoặc cả hai bên tinh hoàn. Các dấu hiệu ban đầu của tình trạng này bao gồm: sưng đau tinh hoàn hoặc bìu tinh hoàn, tinh hoàn tăng độ săn cứng bất thường, cảm giác đau nặng nề ở phần lưng và bụng, đau ở ngực. Khi gặp những biểu hiện đầu tiên của tình trạng này, anh em hãy đi khám bác sĩ Nam khoa để được chẩn đoán chính xác và có biện pháp hỗ trợ sức khỏe kịp thời.

Dấu hiệu nhận biết khối u tại tinh hoàn

Dấu hiệu nhận biết khối u ở tinh hoàn người bệnh cần lưu ý như:

Ở giai đoạn đầu, các khối u tinh hoàn xuất hiện âm thầm khiến người bệnh khó nhận thấy vì nó không gây ra cảm giác đau ở một hoặc cả hai bên tinh hoàn hoàn. Những triệu chứng này không rõ ràng, dần dần theo thời gian. Khối u tinh hoàn có thể gây sưng đau, làm thay đổi hình dạng, cấu trúc, kích thước của tinh hoàn. Nguy hiểm hơn, bệnh phát triển thành triệu chứng ung thư tinh hoàn.

Theo nghiên cứu từ trang Medscape, việc các khối u tinh hoàn phát triển ác tính xảy ra chủ yếu ở nam giới từ 20 – 35 tuổi (Hoa Kỳ). Đa phần, bệnh ung thư tinh hoàn bắt đầu trong những tế bào mầm. Đây là những tế bào trong tinh hoàn tạo ra tinh trùng chưa trưởng thành. Tuy nhiên, hiện y học vẫn chưa có lời giải đáp cho việc tại sao những tế bào mầm trở nên bất thường, phát triển thành ung thư.

Một số dấu hiệu nhận biết các triệu chứng khối u tinh hoàn có thể di căn thành ung thư tinh hoàn ở nam giới, có thể như:

• Khối u không đau hay sưng ở bên trong 1 hoặc cả 2 tinh hoàn.
• Cảm giác nặng nề ở bìu: 1 bên tinh hoàn hoặc cả 2 bên tinh hoàn săn cứng bất thường sẽ khiến kích thước tinh hoàn phát triển không đồng đều.
• Cảm giác đau âm ỉ ở bụng dưới hoặc bẹn háng.
• Xuất hiện sự tụ chất dịch bất thường tại bìu tinh hoàn.
• Sưng đột ngột hoặc đau âm ỉ.
• Cảm giác đau bụng hoặc các triệu chứng liên quan đến tiêu hóa, chẳng hạn như buồn nôn, tiêu chảy, tắc nghẽn ở cổ họng.
• Cảm giác đau lưng.
• Một tinh hoàn co lại (teo tinh hoàn).

Thông thường, nam giới có thể tự kiểm tra tinh hoàn để nhận diện sự xuất hiện của các khối u tinh hoàn thông qua các bước cơ bản sau:

• Làm bài kiểm tra sau khi tắm nước ấm: hơi ấm của nước làm da bìu thư giãn, giúp bạn dễ dàng cảm nhận được điều gì bất thường từ u tinh hoàn.
• Sử dụng cả 2 tay để trực tiếp kiểm tra từng tinh hoàn: đặt ngón trỏ và ngón giữa của bạn bên dưới tinh hoàn với ngón cái ở trên tinh hoàn. Cuộn từng tinh hoàn giữa ngón tay cái và ngón tay giữa để kiểm tra tinh hoàn có khối u bất thường hay không.
• Thực hiện thói quen hàng ngày: khi sờ từng tinh hoàn, bạn có thể nhận thấy cấu trúc giống như sợi dây dài ở phía trên và phía sau. Cấu trúc này được gọi là mào tinh hoàn, để lưu trữ và vận chuyển tinh trùng. Bạn đừng nhầm lẫn nó với một khối u tinh hoàn. Hai tinh hoàn có kích thước hơi khác nhau cũng là điều bình thường. Dù tinh hoàn bên trái và bên phải thường có kích thước khác nhau nhưng nhìn chung hai tinh hoàn cùng kích thước.
• Tự cảm nhận khối u bất thường: các khối u tinh hoàn thông thường có kích thước nhỏ bằng hạt đậu hoặc lớn hơn nhưng thường không có cảm giác đau. Bạn có thể đứng soi trước gương để quan sát tinh hoàn có bị sưng, u bất thường hay không.

U tinh hoàn có nguy hiểm không?

U tinh hoàn có thể lành hoặc u ác tính. Nếu u lành tính, bệnh điều trị dễ dàng. Với u ác tính (ung thư tinh hoàn) nếu được phát hiện, điều trị sớm thì tỷ lệ chữa khỏi rất cao.

Theo Dịch vụ Y tế Quốc gia (NHS) của Anh, khoảng 2.300 nam giới được chẩn đoán bị bệnh ung thư tinh hoàn mỗi năm. Tỷ lệ sống trên 1 năm là 99%  và sau 5 năm trở lên đến 98%. Hầu như đàn ông điều trị cắt bỏ khối u tế bào mầm ung thư tinh hoàn đều chữa khỏi và rất hiếm khi bệnh tái lại sau hơn 5 năm chẩn đoán. Việc điều trị phẫu thuật cắt bỏ khối u tinh hoàn sẽ không ảnh hưởng đến chức năng sinh sản, quan hệ tình dục. (5)

Giai đoạn phát triển của u tinh hoàn

Việc bác sĩ chẩn đoán giúp người bệnh biết rõ giai đoạn phát triển của u tinh hoàn. Từ đó, bác sĩ sẽ đưa ra chỉ dẫn điều trị phù hợp. Các giai đoạn phát triển của u tinh hoàn gồm:

• Giai đoạn 1: u tinh hoàn bất thường đã phát triển nhưng vẫn nằm bên trong tinh hoàn, chưa có biểu hiện di căn ở hạch và các cơ quan khác. Giai đoạn 1 còn được gọi là tân sinh u tinh hoàn tại chỗ.
• Giai đoạn 2: có thể phát triển thành u lành tính hoặc u ác tính nhưng chỉ giới hạn ở tinh hoàn, xuất hiện các triệu chứng di căn ở hạch. Kích thước khối u có thể tăng hoặc không tăng nhưng chưa di căn sang các cơ quan khác.
• Giai đoạn 3: xuất hiện dấu hiệu khối u di căn vượt ra ngoài tinh hoàn, lan sang các cơ quan lân cận như hạch bạch huyết, gan, phổi… Khi u tinh hoàn lan rộng, được gọi là ung thư tinh hoàn di căn.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Trong quá trình tự kiểm tra tinh hoàn, bạn sờ thấy tinh hoàn và nhận thấy có một khối u săn cứng. Hoặc bạn cảm thấy khó chịu, đau bất thường ở tinh hoàn hoặc bìu. Nếu biểu hiện bất thường xuất hiện trong 1 – 2 tuần thì bạn đừng ngại, hãy đi khám ngay. Bác sĩ chuyên khoa Nam học sẽ kiểm tra, chẩn đoán dấu hiệu bất thường ở tinh hoàn để xác định xem đó có phải u tinh hoàn hay không.

Chẩn đoán tình trạng u tinh hoàn như thế nào?

Nhiều trường hợp, người bệnh bắt đầu xuất hiện các triệu chứng u, sưng đã di căn đến giai đoạn ung thư tinh hoàn. U tinh hoàn thường phát triển âm thầm và không xuất hiện triệu chứng đau trong giai đoạn đầu. Để sớm nhận biết u lành tính hay u ác tính, nam giới cần khám bác sĩ để có những chẩn đoán tình trạng u tinh hoàn chính xác.

Quy trình chẩn đoán tình trạng u tinh hoàn diễn ra như sau:

• Khám tổng quát: bác sĩ sẽ hỏi bạn những câu hỏi về sức khỏe chung và bạn bình tĩnh chia sẻ những lo lắng của mình. Sau khi có thông tin từ bạn, bác sĩ sẽ giải thích với bạn về các triệu chứng, sức khỏe tổng thể của bạn. Nếu bác sĩ thăm khám và phát hiện bất thường ở tinh hoàn có dấu hiệu u tinh hoàn, bác sĩ sẽ khuyến nghị tiến hành nhiều xét nghiệm, kiểm tra chi tiết.
• Khám chi tiết: bác sĩ chuyên khoa Nam học sẽ kiểm tra bìu, bụng, hạch bạch huyết và các bộ phận khác của bạn để tìm dấu hiệu u tinh hoàn. Người bệnh được tìm cục u cứng, dấu hiệu sưng tấy, vùng gây đau.
• Siêu âm tinh hoàn: giúp bác sĩ xem xét bên trong bìu, vùng bụng dưới và kiểm tra một khối u đáng ngờ xuất hiện ở tinh hoàn. Điều này giúp thực hiện để xem liệu u tinh hoàn ở giai đoạn mấy và đã di căn thành ung thư tinh hoàn hay chưa.
• Xét nghiệm máu: để xác định sự hiện diện của nhiễm trùng, các chất chỉ điểm ung thư hay vấn đề sức khỏe khác.
• Xét nghiệm sàng lọc: để đánh giá khả năng các bệnh lây lan qua đường tình dục thông qua mẫu máu và mẫu tinh dịch đồ.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): nếu các xét nghiệm trước cho thấy u tinh hoàn phát triển thành ung thư tinh hoàn, bạn có thể sẽ được chỉ định chụp X-quang chuyên biệt (chụp CT) phần ngực, bụng dưới và bẹn để xem liệu khối u đã lan sang các mô hoặc cơ quan khác hay chưa.

Cách điều trị khối u tinh hoàn

Tùy vào tình trạng bệnh sẽ có cách điều trị khối u tinh hoàn khác nhau như:

1. Khối u lành tính (khối u không gây ung thư)

Khối u lành tính (khối u không gây ung thư) là khối u không di căn sang các bộ phận khác của cơ thể. Nếu khối u lành tính không có biểu hiện nhiễm trùng, sưng tấy hay ảnh hưởng đến chức năng sinh sản, tình dục của người bệnh thì không cần tác động. Ngược lại, người bệnh chỉ định phẫu thuật khi gặp các triệu chứng khối u tinh hoàn như:

• Sưng, tấy ở 1 hoặc 2 bên tinh hoàn.
• Xuất hiện khối cứng bất thường ở tinh hoàn.
• Đau tinh hoàn hoặc ở bìu (hoặc không đau nhưng có khối u).
• Triệu chứng sốt cao.
• Buồn nôn hoặc nôn mửa.
• Mủ hoặc máu trong nước tiểu.

Ngoài ra, các bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc kháng sinh, giảm đau cho các trường hợp khối u tinh hoàn xuất phát từ nguyên nhân nhiễm khuẩn.

Lưu ý, nếu người bệnh gặp trường hợp u tinh hoàn do xoắn tinh hoàn, giãn tĩnh mạch thừng tinh nên đến bệnh viện để bác sĩ thực hiện điều trị khẩn cấp. Tình trạng đau đớn do xoắn tinh hoàn làm cắt đứt máu đến tinh hoàn và có thể dẫn đến mất tinh hoàn nếu không được điều trị kịp thời.

2. Khối u ác tính (khối u phát triển ung thư)

Khi u tinh hoàn di căn phát triển thành khối u ác tính (khối u phát triển ung thư). Điều trị ung thư tinh hoàn có thể bao gồm phẫu thuật và hóa trị. Việc lựa chọn phương pháp điều trị nào tốt nhất cho bạn tùy thuộc vào loại ung thư tinh hoàn bạn mắc phải và giai đoạn của nó. Bác sĩ sẽ xem thể trạng sức khỏe, tuổi tác, tâm lý của bạn để chẩn đoán, đưa ra hướng điều trị phù hợp.

Dù chẩn đoán u tinh hoàn di căn thành ung thư luôn nghiêm trọng nhưng 95% trường hợp điều trị khỏi. Nếu được điều trị sớm, tỷ lệ khỏi bệnh lên tới 98%.

Các biện pháp chữa trị can thiệp u tinh hoàn bao gồm:

2.1 Phẫu thuật

• Có thể được thực hiện chỉ để loại bỏ các mô khối u ở một bên tinh hoàn nhằm hạn chế việc di căn qua các bộ phận khác. Việc loại bỏ hoàn toàn khối u tinh hoàn, người bệnh có cơ hội hồi phục hoàn toàn mà không ảnh hướng đến đời sống tình dục và khả năng sinh sản ở nam giới. Sau khi phẫu thuật cắt bỏ u tinh hoàn lây lan, người bệnh thường có thể xuất viện nhanh chóng trong hơn 1 tuần.
• Nếu cả 2 tinh hoàn bị cắt bỏ, bạn sẽ bị vô sinh. Nhưng việc cắt bỏ cả 2 tinh hoàn cùng lúc là rất hiếm và chỉ có 1 trong 50 trường hợp cần phải cắt bỏ 2 tinh hoàn. Bạn có thể trữ tinh trùng của mình trước khi phẫu thuật để có thể có con “chính chủ” về sau.

2.2 Hóa trị

• Trong trường hợp u tinh hoàn tiến triển thành ung thư tinh hoàn. Việc hóa trị sử dụng các loại thuốc kháng sinh mạnh giúp ngăn tế bào ác tính phát triển. Việc hóa trị sẽ được bác sĩ xem xét kỹ lưỡng tình trạng bệnh để đưa ra khuyến nghị phù hợp. Hóa trị cũng được sử dụng để giúp giảm nguy cơ ung thư tái phát sau phẫu thuật.
• Đôi khi, các loại thuốc hóa trị có thể làm suy giảm các tế bào khỏe mạnh bình thường của cơ thể. Ngoài ra, người bệnh có thể kèm tác dụng phụ: rụng tóc, đau và loét miệng, ăn uống mất ngon, mệt mỏi, tê, ngứa ran ở bàn tay hoặc bàn chân. Những tác dụng phụ này thường chỉ tạm thời và sẽ cải thiện sau khi bạn điều trị xong.

2.3 Xạ trị

• Người bệnh được chỉ định dùng phương pháp này khi các khối u tinh hoàn bắt đầu xâm lấn sang các bộ phận khác. Xạ trị là phương pháp sử dụng các chùm bức xạ năng lượng cao để tiêu diệt triệt để các tế bào ung thư. Nếu ung thư tinh hoàn lan đến các hạch bạch huyết, gan, phổi, bạn có thể cần xạ trị sau một đợt hóa trị.
• Xạ trị có thể kèm theo một vài tác dụng phụ: đỏ và đau sưng ở da (tương tự như cháy nắng), tiêu chảy, mệt mỏi, nhức đầu… Những tác dụng phụ này diễn ra tạm thời và sức khỏe dần cải thiện tốt hơn sau khi kết thúc xạ trị. Những tác dụng phụ này thường chỉ tạm thời và sẽ cải thiện khi quá trình điều trị của bạn kết thúc.

Biện pháp phòng ngừa u tinh hoàn

Có nhiều biện pháp phòng ngừa u tinh hoàn khác nhau. Lời khuyên dành cho bạn là nên thường xuyên kiểm tra tinh hoàn để xác định dấu hiệu u tinh hoàn. Trong quá trình tự kiểm tra tinh hoàn, bạn sờ ấn thấy tinh hoàn của mình để cảm nhận xem có khối u hoặc những thay đổi bất thường nào hay không.

Để ngăn nguy cơ ung thư tinh hoàn, nam giới cần trang bị kiến thức, biện pháp phòng ngừa u tinh hoàn cho mình như:

• Nam giới ở mọi lứa tuổi, nếu nhận thấy bất kỳ u cứng hoặc thay đổi kích thước 1 hoặc 2 bên tinh hoàn. Các khối u tinh hoàn có thể không phải là ung thư, nên cần được bác sĩ kiểm tra càng sớm càng tốt.
• Với trẻ nhỏ, cần kiểm tra xem trẻ có bị dị tật bẩm sinh không, nhất là quan sát 2 tinh hoàn có nằm ở trong bìu hay trong vị trí khác.
• Người bệnh ung thư tinh hoàn đã được điều trị nên sắp xếp thời gian theo dõi chặt chẽ để phát hiện sớm các dấu hiệu tái phát của bệnh.

Khoa Nam học, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, PlinkCare TP.HCM quy tụ đội ngũ các chuyên gia đầu ngành, bác sĩ giàu kinh nghiệm, phòng khám kín đáo, máy móc hiện đại nhập khẩu từ châu Âu – Mỹ giúp hiệu quả điều trị cao.

Hy vọng bài viết trên đã giúp người bệnh hiểu rõ hơn về bệnh u tinh hoàn để phòng bệnh sớm. Nam giới ở mọi lứa tuổi, nhất là từ 15 – 45 tuổi, cần tự kiểm tra và đến bệnh viện tầm soát các bệnh nam khoa. Việc phát hiện sớm dấu hiệu u tinh hoàn sẽ giúp bạn cơ hội điều trị hiệu quả.