U sao bào lông: Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Trẻ em và thanh thiếu niên là những đối tượng thường mắc bệnh u sao bào lông. Tuy nhiên, vẫn có một số ít trường hợp người trưởng thành mắc phải căn bệnh này. Vậy, u sao bào lông hay u Pilocytic Astrocytoma là gì? Nguyên nhân gây u sao bào lông và cách chẩn đoán, điều trị ra sao?

U sao bào lông (Pilocytic Astrocytoma) là gì?

U sao bào lông – Pilocytic Astrocytoma là loại khối u phổ biến hơn cả trong nhóm khối u sao bào độ 1, còn gọi là u tế bào hình sao độ 1, u tế bào hình sao dạng nang, u tế bào hình sao lông hoặc u thần kinh đệm cấp độ thấp… Khối u khởi phát từ những tế bào thần kinh đệm hình sao bị rối loạn chức năng, tăng sinh quá mức, vượt qua hệ miễn dịch của cơ thể và không tuân theo chu trình tự chết của tế bào. (1)

Phần lớn các khối u sao bào lông được phát hiện trong não và không có khả năng xâm nhiễm hoặc di căn đến những cơ quan khác. U sao bào lông xuất hiện phổ biến hơn cả là ở tiểu não (chiếm khoảng 60%), đường dẫn truyền thị giác (khoảng 25 – 30%), thân não (khoảng 9%)… Tuy nhiên, vẫn có một số trường hợp u sao bào lông được phát hiện tại tủy sống (chiếm khoảng 2%). Đồng thời, Pilocytic Astrocytoma hầu như không có khả năng hình thành ngoài hệ thần kinh trung ương. (2)

Độ tuổi mắc bệnh u sao bào lông phổ biến hơn cả là từ 5 – 14 tuổi. Ngoài ra, loại u này còn có thể xuất hiện ở trẻ sơ sinh dưới dạng một dị tật bẩm sinh. Tuy nhiên, tiên lượng điều trị cho trẻ sơ sinh thường có hiệu quả thấp, nguy cơ tử vong cao.

Triệu chứng của u sao bào lông

Lúc mới hình thành, khối u sao bào lông thường phát triển thầm lặng, hầu như không có bất kỳ triệu chứng nào và tăng trưởng chậm. Đến khi Pilocytic Astrocytoma có kích thước đủ lớn, chèn ép vào các cấu trúc thần kinh xung quanh thì người bệnh mới bắt đầu cảm thấy có triệu chứng. Triệu chứng u sao bào lông còn tùy thuộc vào vị trí, kích thước và đặc trưng cơ địa của từng người bệnh.

Một số triệu chứng người bệnh u sao bào lông có thể mắc phải bao gồm:

• Vị trí u tại tiểu não: Các khối u sao bào lông xuất hiện phổ biến hơn cả ở tiểu não, gây chèn ép não thất bốn, làm tăng áp lực nội sọ (biểu hiện đau đầu, buồn nôn và nôn vọt, phù gai thị), hội chứng tiểu não (mất thăng bằng, rối loạn thực hiện các động tác phối hợp).
• Vị trí u tại đường dẫn truyền thị giác: Đây là vị trí thường gặp thứ hai của khối u sao bào lông, gây ra các triệu chứng như nhìn đôi, suy giảm thị lực, rối loạn nội tiết, tắc nghẽn não thất, thậm chí làm thoát vị hạnh nhân tiểu não có thể khiến người bệnh tử vong đột ngột.
• Vị trí u tại thân não: Người bệnh có thể bị liệt dây thần kinh vận nhãn số 3, 4, 6 gây ra tình trạng nhìn đôi, rung giật nhãn cầu, yếu liệt tay chân, mất thăng bằng, khó nuốt, ăn uống bị sặc, đau đầu, buồn nôn, khó nói, mất cảm giác ở vùng mặt…
• Vị trí u tại tủy sống: Triệu chứng điển hình là yếu liệt tay chân, teo cơ toàn thân, đi đứng khó khăn, xuất hiện cảm giác tê hoặc kiến bò ở các đầu ngón tay và ngón chân, khó thở, thậm chí có thể bị rối loạn hành vi đại tiện, tiểu tiện…
• Vị trí khác: U sao bào lông còn có thể xuất hiện tại các vị trí khác trong não như vỏ não, thùy thái dương, giao thoa thị giác, dưới đồi thị… Khi đó, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như co giật, nói khó, không nói được, liệt nửa người, liệt mặt, thay đổi tính cách đột ngột, suy giảm trí nhớ, rối loạn giấc ngủ, nhìn đôi, giảm thị lực, chóng mặt, mất thăng bằng…

Nguyên nhân gây u sao bào lông

Giống như phần lớn các khối u sao bào khác, Pilocytic Astrocytoma hình thành riêng lẻ, mang tính cá biệt, không lây nhiễm hoặc di truyền. Hiện nay, các nhà khoa học vẫn chưa thể khẳng định chính thức về nguyên nhân gây ra bệnh u sao bào lông. Tuy nhiên, một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh u sao bào lông bao gồm:

• Nhiễm chất phóng xạ: Từng sử dụng liệu pháp xạ trị, tiếp xúc không an toàn với các chất phóng xạ hoặc môi trường sống, nguồn thức ăn, nước uống có chứa chất phóng xạ… làm gia tăng nguy cơ khởi phát các khối u sao bào lông.
• Chất độc hóa học: Người nhiễm chất độc màu da cam dioxin hoặc nhiều loại chất độc khác… tích tụ lâu ngày trong cơ thể tiềm ẩn nguy cơ làm rối loạn các tế bào thần kinh đệm hình sao có thể gây bệnh Pilocytic Astrocytoma.
• Đột biến gen: Các nhà khoa học đang tập trung vào việc nghiên cứu những đột biến gen tiềm ẩn nguy cơ gây bệnh u sao bào lông. Mặc dù chưa có kết luận chính thức và còn nhiều tranh luận. Thế nhưng, các biến đổi gen NF1, BRAF, IDH1, IDH2, RAS, RAF, MERK, ERK… có thể là nguyên nhân gây bệnh u sao bào lông.

• Bệnh u xơ thần kinh loại 1: Đây là bệnh lý có mối quan hệ mật thiết hơn cả với Pilocytic Astrocytoma. Có khoảng 20% người bệnh u xơ thần kinh loại 1 mắc bệnh u sao bào lông. Ngược lại, gần 35% người mắc bệnh u sao bào lông (vị trí hình thành u tại đường dẫn truyền thần kinh thị giác) cũng đồng mắc bệnh u xơ thần kinh loại 1. (3)
• Hội chứng Li – Fraumeni: Có đến 90% người mắc hội chứng Li – Fraumeni bị mắc các khối u lành tính hoặc ác tính. Trong đó, những người trẻ tuổi có nguy cơ mắc bệnh u sao bào lông.
• Hội chứng Turcot: Hội chứng Turcot cũng là một bệnh lý di truyền hiếm gặp. Thông thường, những người mắc hội chứng này có rất nhiều polyp hình thành trong đường ruột và có thể lan đến hệ thần kinh trung ương. Trong đó, một số polyp có nguy cơ xuất hiện trên các tế bào thần kinh đệm hình sao và phát triển thành Pilocytic Astrocytoma…

Bệnh u sao bào lông có nguy hiểm không?

U sao bào lông là khối u lành tính, có ranh giới rõ ràng và hầu như không tiến triển thành khối u ác tính. Do vậy, khối u này không thể xâm nhiễm, càng không có khả năng di căn sang những bộ phận hoặc cơ quan khác trong cơ thể. Với những tiến bộ của khoa học kỹ thuật, hiện nay bệnh u sao bào lông có thể được phẫu thuật điều trị dễ dàng, ít khi tái phát, tiên lượng chữa trị khỏi lên đến hơn 90% các trường hợp được ghi nhận.

Pilocytic Astrocytoma vẫn có khả năng tái phát trong một vài trường hợp, đặc biệt là những khối u hình thành tại vị trí khó phẫu thuật hoặc tay nghề của phẫu thuật viên còn hạn chế, thiếu trang thiết bị y tế… nên không thể tách bỏ hoàn toàn khối u. Kể cả trong trường hợp tái phát thì u sao bào lông vẫn là khối u lành tính, không thay đổi tính chất hoặc gia tăng mức độ nguy hiểm so với khối u ban đầu.

Mặc dù vậy, bệnh u sao bào lông vẫn có nguy cơ khiến người bệnh tử vong. Đặc biệt là những trường hợp như: bệnh nhi sơ sinh, vị trí khối u gây chèn ép và làm thoát vị hạnh nhân tiểu não, người bệnh có sức khỏe yếu đồng mắc các bệnh khác, không phát hiện kịp thời, điều trị đúng cách…

Tiên lượng khả năng sống của người bệnh u sao bào lông

U sao bào lông nếu được điều trị đúng cách và kịp thời thì khả năng sống sót kéo dài của người bệnh là rất cao. Tỷ lệ trung bình người bệnh có thể sống tiếp hơn 10 năm sau (và có thể lâu hơn nữa) khi điều trị chiếm đến 94%. Đồng thời, không hiếm những trường hợp trẻ em hoặc thanh thiếu niên được chữa khỏi bệnh hoàn toàn và có thể sống như người bình thường đến giai đoạn tuổi già. Riêng với phần nhỏ những người trưởng thành mắc Pilocytic Astrocytoma, tiên lượng thời gian sống sau 5 năm điều trị chiếm tỷ lệ hơn 50%.

Cách chẩn đoán bệnh u sao bào lông

U sao bào lông thường hình thành và phát triển âm thầm, có tốc độ tiến triển rất chậm trong giai đoạn đầu, không gây ra triệu chứng gì cho người bệnh. Đặc biệt, đối tượng mắc bệnh chủ yếu là trẻ em và thanh thiếu niên nên cũng có thể gây khó khăn trong việc tự phát hiện và bác sĩ chẩn đoán. Người bệnh khi có dấu hiệu nghi ngờ và đi khám, có thể được chỉ định một số xét nghiệm, kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như sau: (4)

• Chụp MRI: Chụp MRI có khả năng phát hiện sớm và chính xác các khối u sao bào lông tại bất kỳ vị trí nào trong não hoặc tủy sống.
• Chụp CT: Tuy không đặc hiệu như kỹ thuật chụp MRI nhưng chụp CT có thể phù hợp hơn đối với những người bệnh chống chỉ định chụp MRI. Chụp CT scanner có khả năng phát hiện dấu vết của khối u sao bào lông.
• Sinh thiết: Một mẫu nhỏ của khối u có thể được lấy trước hoặc trong quá trình phẫu thuật để đưa đến phòng giải phẫu bệnh. Thông qua các kỹ thuật sinh thiết, bác sĩ có thể xác định chính xác khối u sao bào lông.

Cách điều trị u sao bào lông

U sao bào lông nếu được chữa trị kịp thời và đúng cách thì tiên lương khỏi bệnh là rất cao. Bạn có thể tham khảo một số phương pháp điều trị sau đây: (5)

• Phẫu thuật: 

• • Đây là phương pháp hiệu quả và đặc trị hơn cả với bệnh Pilocytic Astrocytoma. Trong hầu hết các trường hợp, bác sĩ có thể bóc tách, loại bỏ hoàn toàn kích thước khối u sao bào lông chỉ với một lần phẫu thuật. Tuy nhiên, vẫn có một số ít trường hợp khối u tái phát do phần u còn sót lại. Trong trường hợp này, bác sĩ có thể thực hiện thêm một lần phẫu thuật nữa để điều trị bệnh. Ít khi cần kết hợp thêm biện pháp xạ trị hoặc hóa trị sau phẫu thuật khối u sao bào lông.
  • PlinkCare TP.HCM đang sử dụng hệ thống robot Modus V Synaptive ứng dụng trí tuệ nhân tạo (Al) để phẫu thuật điều trị hiệu quả nhiều loại bệnh u não trong đó có u sao bào lông. Nhờ khả năng hòa hình MRI, DTI, CT, CTA, DSA…, robot Modus V Synaptive giúp các bác sĩ nhìn thấy rõ vị trí, kích thước khối u, mối tương quan với các bó sợi thần kinh và cấu trúc não lân cận cả trước, trong, sau mổ. Robot còn cho phép bác sĩ thực hiện cuộc mổ mô phỏng. Qua đó, bác sĩ có thể chủ động chọn được vị trí mở hộp sọ, đường mổ phù hợp, an toàn, giúp loại bỏ tối đa khối u, không làm tổn thương cấu trúc não và bó dẫn truyền thần kinh xung quanh.

• Xạ trị: Phương pháp xạ trị thường được sử dụng trong trường hợp không thể tách bỏ hoàn toàn khối u sao bào lông. Bác sĩ có thể tiêu diệt phần u còn lại bằng cách bắn chùm tia bức xạ. Phương pháp xạ trị tiềm ẩn nguy cơ khiến người bệnh bị nhiễm bức xạ, làm tổn thương đến các tế bào lành xung quanh khối u. Phương pháp này thường được cân nhắc kỹ và ít khi áp dụng cho trẻ em hoặc thanh thiếu niên mắc bệnh Pilocytic Astrocytoma.
• Hóa trị: Hầu hết các loại thuốc hóa trị đều gây ra một số tác dụng phụ. Thuốc hóa trị giúp tiêu diệt các tế bào của khối u sao bào lông nhưng có thể khiến nhiều tế bào lành khác trong cơ thể bị nhiễm độc. Phương pháp này hiếm khi được sử dụng để điều trị u sao bào lông, đặc biệt là với người bệnh là trẻ em và thanh thiếu niên. Thông thường, phương pháp hóa trị có thể được sử dụng để điều trị cho những người trưởng thành mắc u sao bào lông tại vị trí khó phẫu thuật hoặc không thể loại bỏ hoàn toàn kích thước khối u.

Bệnh u sao bào lông có thể phòng ngừa không?

Do chưa tìm ra nguyên nhân chính xác gây bệnh Pilocytic Astrocytoma nên hiện nay cũng chưa thể xác định được phương pháp phòng ngừa đặc hiệu. Đặc biệt là những yếu tố nguy cơ có liên quan tới đột biến gen.

Tuy nhiên, bạn có thể áp dụng một số biện pháp phòng ngừa như: duy trì thói quen sống khoa học, tăng cường vận động, tập các bài thể dục phù hợp, lựa chọn thực phẩm sạch, hạn chế ăn uống những loại thực phẩm sử dụng hóa chất công nghiệp, tránh tiếp xúc với khói bụi và môi trường ô nhiễm, giữ tinh thần lạc quan…

Để đặt lịch thăm khám, tư vấn các vấn đề về sức khỏe tại Hệ thống PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Mặc dù u sao bào lông có tiên lượng điều trị tốt nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ khiến người bệnh gặp biến chứng nguy hiểm, thậm chí tử vong. Do đó, người bệnh không nên chủ quan, cần đến cơ sở y tế thăm khám ngay khi gặp triệu chứng nghi ngờ bị u sao bào lông.