U sao bào độ 1: Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

U sao bào độ 1 là gì?

U sao bào độ 1 là những khối u bắt nguồn từ các tế bào sao (tế bào hình ngôi sao: astrocyte) bị mất kiểm soát và gây ra sự tăng trưởng bất thường, không còn tuân theo chương trình tự chết của tế bào. U sao bào độ 1 hình thành trong hệ thần kinh trung ương. Nó xuất hiện phổ biến tại nhiều vị trí khác nhau trong não nhưng đôi khi cũng được phát hiện ở tủy sống.

Mặc dù là loại u lành tính nhưng người bệnh u sao bào độ 1 vẫn có nguy cơ bị tử vong, điều này còn tùy thuộc vào vị trí và kích thước khối u. (1)

Các loại u sao sao bào độ 1 thường gặp

Có 3 loại u sao bào độ 1, bao gồm:

1. Pilocytic Astrocytoma (u sao bào lông)

Pilocytic Astrocytoma hay còn gọi là u sao bào lông, u tế bào hình sao dạng nang, u tế bào hình sao lông… Đây là loại u sao bào độ 1 xuất hiện phổ biến hơn cả. Đối tượng mắc bệnh chủ yếu là trẻ em hoặc thanh thiếu nhi dưới 20 tuổi.

Các khối u Pilocytic Astrocytoma chủ yếu được tìm thấy ở vùng tiểu não, đôi khi xuất hiện ở vùng dưới đồi, thân não hoặc bán cầu não… khiến người bệnh bị não úng thủy, gặp hội chứng tăng áp lực nội sọ. Nếu phát hiện và phẫu thuật điều trị kịp thời, Pilocytic Astrocytoma có thể được chữa khỏi hoàn toàn.

2. Pleomorphic Xanthoastrocytoma

Pleomorphic Xanthoastrocytoma là loại u sao bào độ 1 hiếm gặp, chiếm dưới 1% các trường hợp mắc u sao bào được phát hiện. Những khối u này được cấu tạo từ các thành phần rắn và nang, có tốc độ phát triển chậm, đôi khi còn bị vôi hóa. (2)

Mặc dù, khối u Pleomorphic Xanthoastrocytoma có thể xuất hiện ở mọi nơi trong hệ thần kinh trung ương nhưng được phát hiện nhiều hơn cả tại thùy thái dương và thường gây ra các cơn co giật đột ngột. Nếu được phẫu thuật kịp thời, Pleomorphic Xanthoastrocytoma có thể được điều trị khỏi. Thế nhưng vẫn có một số trường hợp bệnh tái phát trở lại sau một khoảng thời gian.

>> Xem thêm: U sao bào độ 2: Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

3. Subependymal Giant Cell Astrocytoma (SEGA)

Subependymal Giant Cell Astrocytoma (SEGA) cũng là loại u sao bào độ 1 hiếm gặp, chiếm 1 – 2% các ca u não ở trẻ em và thường xuất hiện gần lỗ Monro. Khối u Subependymal Giant Cell Astrocytoma (SEGA) hầu như chỉ phát hiện đồng mắc trên những người bệnh xơ cứng củ – một bệnh lý thần kinh di truyền, có biểu hiện đặc trưng là u mô thừa tại nhiều cơ quan do đột biến gen trội TSC1 và TSC2 gây ra.

Mặc dù là khối u lành tính, có thể chữa khỏi bằng phương pháp phẫu thuật nhưng so sánh với Pilocytic Astrocytoma và Pleomorphic Xanthoastrocytoma thì Subependymal Giant Cell Astrocytoma (SEGA) gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm hơn đồng thời cũng có tỷ lệ tử vong cao hơn.

Triệu chứng u sao bào độ 1

Tùy thuộc vào vị trí phát sinh và kích thước của khối u mà người bệnh u sao bào độ 1 có thể xuất hiện một số triệu chứng như sau:

• Đau đầu: Đây là triệu chứng điển hình của u sao bào độ 1 nhưng có thể bị nhầm lẫn với nhiều bệnh lý khác. Thông thường, tình trạng đau đầu do u sao bào độ 1 ngày càng gia tăng về tần suất và cường độ. Đồng thời, còn xuất hiện kèm theo một vài biểu hiện khác.
• Hội chứng tiền đình: Gồm các biểu hiện như chóng mặt, hoa mắt, buồn nôn và nôn…
• Co giật, động kinh: Các loại u sao bào độ 1 khi đạt đến kích thước đủ lớn có thể chèn ép nội sọ, gây ra sóng động kinh và những cơn co giật đột ngột lặp đi lặp lại.
• Thay đổi tính cách và tinh thần đột ngột: U sao bào độ 1 có thể khiến người bệnh bị suy giảm trí nhớ, trầm cảm, rối loạn lo âu, tư duy hạn chế, mê sảng hoặc ngất xỉu đột ngột.
• Các triệu chứng khác: Người bệnh u sao bào độ 1 có thể gặp nhiều triệu chứng khác như: sốt, mệt mỏi, tiểu nhiều, nổi hạch cổ, các rối loạn về thị giác, ngôn ngữ, vận động, phản xạ…

Nguyên nhân gây u sao bào độ 1

Hiện nay, nguyên nhân gây u sao bào độ 1 vẫn còn nhiều tranh luận, chưa được xác định rõ ràng. Thậm chí, có quan điểm cho rằng u sao bào độ 1 xảy ra hoàn toàn tự nhiên, riêng lẻ, không có nguyên nhân cụ thể.

Nhưng cũng có quan điểm cho rằng nguyên nhân là do yếu tố di truyền và bị nhiễm chất phóng xạ… Không xác định hoàn toàn, nhưng dưới đây là những yếu tố nguy cơ có thể góp phần gây ra u sao bào độ 1:

• Bức xạ ion hóa: Những người đã từng tiếp xúc với bức xạ ion hóa hoặc sử dụng xạ trị có thể có nguy cơ khởi phát các khối u sao bào độ 1 sau khoảng thời gian dài.
• Chất độc hóa học: Một số loại hóa chất bị phát tán hoặc rò rỉ ra môi trường tự nhiên, ví dụ như dioxin (chất độc màu da cam) có khả năng gây bệnh u sao bào độ 1 cho những người bị phơi nhiễm, có thể di truyền sang thế hệ sau.
• Đột biến gen IDH1: Gen IDH1 có chức năng cung cấp năng lượng cho tế bào. Khi gen này đột biến sẽ sản sinh ra chất hóa học 2-HG, khiến cho các tế bào sao bị rối loạn chức năng, phát triển quá mức, không còn tuân theo chương trình sinh học.
• Bệnh u xơ thần kinh loại 1: Những người mắc bệnh u xơ thần kinh loại 1 có nguy cơ đồng mắc bệnh u sao bào độ 1.
• Bệnh xơ cứng củ: Đột biến gen TSC1 và TSC2 là nguyên nhân gây bệnh xơ cứng củ. Đồng thời, Subependymal Giant Cell Astrocytoma (SEGA) – một dạng u sao bào độ 1 thường chỉ phát sinh trên người bệnh xơ cứng củ.
• Hội chứng Li – Fraumeni: Những người mắc hội chứng Li – Fraumeni có 90% nguy cơ mắc các khối u lành tính hoặc ác tính, trong đó bao gồm cả u sao bào độ 1.
• Hội chứng Turcot: Những người mắc hội chứng Turcot thường gặp tình trạng polyp phát sinh trong đường ruột hoặc hệ thần kinh trung ương. Một số polyp có thể hình thành khối u sao bào độ 1.

Đối tượng nào có nguy cơ bị u sao bào độ 1?

U sao bào độ 1 được phát hiện phổ biến ở trẻ em, thanh thiếu niên. Độ tuổi phát bệnh chủ yếu là từ 5 – 9 tuổi. Tuy nhiên, đã có trường hợp u sao bào độ 1 ở bệnh nhi 2 tuổi được ghi nhận.

Đồng thời, những thanh thiếu niên dưới 20 tuổi cũng có nguy cơ mắc bệnh. Phần lớn các trường hợp mắc u sao bào độ 1 ở trẻ em và thanh thiếu niên có tỷ lệ điều trị khỏi cao.

Bệnh u não tế bào hình sao độ 1 có nguy hiểm không?

U sao bào độ 1 (u não tế bào hình sao độ 1) thường là khối u lành tính. Hiếm khi các khối lành tính chuyển đổi thành ác tính. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là bệnh u sao bào độ 1 không nguy hiểm.

Khi các khối u sao bào độ 1 phát triển đủ lớn, làm gia tăng mức độ chèn ép vào cấu trúc não và hệ thần kinh trung ương có thể gây ra hàng loạt biến chứng nguy hiểm như: động kinh, liệt nửa người, mất thính lực… thậm chí gây tử vong.

Ngoài ra, một số khối u sao bào độ 1 hình thành tại vị trí không thể phẫu thuật, hoặc khi hóa trị, xạ trị gây ra những di chứng nặng nề cho người bệnh. Một số trường hợp u sao bào độ 1 có thể tái phát sau nhiều năm điều trị.

Cách chẩn đoán bệnh u sao bào độ 1

Các khối u sao bào độ 1 thường hình thành và phát triển âm thầm với tốc độ rất chậm trong giai đoạn đầu. Do vậy, người bệnh khó có thể phát hiện dấu hiệu mắc bệnh, đặc biệt là ở trẻ em và thanh thiếu niên. Thậm chí, căn bệnh này có thể bị chẩn đoán sai. Đến khi khối u có kích thước đủ lớn, gây ra hàng loạt các triệu chứng bất thường, người bệnh mới biết bản thân đang bị u sao bào độ 1 thông qua việc thăm khám.

U sao bào độ 1 có thể được phát hiện qua khám lâm sàng kết hợp chỉ định thực hiện các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh, xét nghiệm chuyên sâu, ví dụ như:

• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Đây là kỹ thuật hiệu quả giúp phát hiện sớm các khối u sao bào độ 1 ở bất kỳ vị trí nào trong não và tủy sống.
• Chụp cắt lớp vi tính CT: Một số trường hợp người bệnh chống chỉ định chụp MRI vẫn có thể thực hiện CT scanner để tầm soát u sao bào độ 1.
• Sinh thiết: Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ có thể cắt lấy một mẫu nhỏ của khối u để đưa đến phòng giải phẫu bệnh. Tại đây, bác sĩ tiến hành một số kỹ thuật cắt, nhuộm, soi bệnh phẩm dưới kính hiển vi… Qua đó, có thể phát hiện ra bệnh u sao bào độ 1.

Cách điều trị u tế bào hình sao độ 1

Người bị u sao bào độ 1 có thể khỏi bệnh hoàn toàn nếu được chữa trị kịp thời và đúng cách. Một số phương pháp điều trị bệnh u sao bào độ 1 phổ biến gồm có:

1. Phẫu thuật

Đây là phương pháp chủ yếu được sử dụng để điều trị triệt để bệnh u sao bào độ 1. Các bác sĩ phẫu thuật thần kinh có thể loại bỏ hoàn toàn khối u giúp người bệnh hồi phục như bình thường.

Tuy nhiên, nếu khối u quá lớn hoặc quá khó tiếp cận thì bác sĩ có thể không tách bỏ được hoàn toàn khối u. Khi đó chỉ có thể làm giảm thể tích và kích thước của khối u. Trong trường hợp này, người bệnh cần tiếp tục điều trị hậu phẫu bằng các phương pháp hóa trị, xạ trị. (3)

Tại PlinkCare, robot mổ não Modus V Synaptive ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) cùng nhiều thiết bị hiện đại khác đang được ứng dụng để hỗ trợ bác sĩ thực hiện phẫu thuật điều trị bệnh lý thần kinh – sọ não, bao gồm cả u sao bào độ 1.

Với sự hỗ trợ của robot, bác sĩ có thể thực hiện ca bệnh nhanh chóng, an toàn hơn, hạn chế tối đa việc làm ảnh hưởng đến các mô não lành, bó sợi thần kinh, góp phần bảo toàn chức năng cho người bệnh, tránh gặp biến chứng, di chứng hậu phẫu…

2. Hóa trị

Phương pháp này sử dụng các loại thuốc là hóa chất mạnh để tiêu diệt tế bào của khối u sao bào độ 1. Đây là phương pháp thường được lựa chọn để điều trị bệnh u sao bào độ 1 cho trẻ em. Tuy nhiên, những loại thuốc hóa trị có thể gây ra một số tác dụng phụ. Vì vậy, người bệnh cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ để hạn chế tác dụng phụ, mang lại hiệu quả điều trị tối ưu.

3. Xạ trị

Xạ trị là phương pháp dùng chùm tia bức xạ với liều lượng thích hợp và an toàn để tiêu diệt các tế bào của khối u sao bào độ 1. Tuy nhiên, phương pháp này có nguy cơ gây tổn thương đến các tế bào lành xung quanh khối u và có thể là nguyên nhân khởi phát một số bệnh lý trong nhiều năm sau đó. Do vậy, phương pháp xạ trị thường không được sử dụng cho đối tượng người bệnh là trẻ em.

4. Theo dõi và điều trị triệu chứng

Trong một số trường hợp, người bệnh có sức khỏe yếu hoặc chưa thể can thiệp bằng các phương pháp điều trị khác, bác sĩ có thể chỉ định cho dùng thuốc để tạm thời làm giảm triệu chứng do u sao bào độ 1 gây ra. Đồng thời, người bệnh cần tái khám theo định kỳ, thực hiện các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh, xét nghiệm để theo dõi, kiểm tra quá trình phát triển của khối u.

Phương pháp này không thể điều trị triệt để bệnh u sao bào độ 1. Do đó, khi có điều kiện thích hợp, người bệnh thường được bác sĩ chỉ định sử dụng các phương pháp khác nhằm nâng cao hiệu quả điều trị.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

U sao bào độ 1 có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, người bệnh cần thăm khám sức khỏe định kỳ hoặc ngay khi gặp triệu chứng nghi ngờ bệnh u sao bào độ 1, cần đến cơ sở y tế kiểm tra, thăm khám để có thể phát hiện, chữa trị kịp thời.