U não thứ phát là gì? Triệu chứng, chẩn đoán và cách điều trị

U não thứ phát là khối u não ác tính, tiềm ẩn nguy cơ gây tử vong cao. Do đó, người bệnh cần sớm phát hiện, đi khám và có biện pháp can thiệp kịp thời. Vậy, u não thứ phát là gì? Tiên lượng bệnh ra sao? Bệnh được điều trị bằng cách nào?

U não thứ phát là gì?

U não thứ phát là khối u xuất hiện ở não bộ nhưng được hình thành do quá trình di căn của tế bào ung thư từ cơ quan khác trong cơ thể đi đến não. Một người bệnh có thể có một hoặc nhiều khối u não thứ phát. Ngay sau khi tế bào ung thư di căn và phát triển ở não, chúng có thể gây ra áp lực làm thay đổi chức năng của các mô não. Khi khối u phát triển, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như đau đầu dữ dội, rối loạn tính cách, co giật, mất trí nhớ… (1)

Xem thêm: U não nguyên phát là gì? Dấu hiệu, cách chẩn đoán và điều trị.

Các loại u não thứ phát phổ biến

Theo các nghiên cứu, u não thứ phát có thể xuất phát từ nhiều loại ung thư khác nhau trong cơ thể nếu không được điều trị kịp thời. Dưới đây là một số loại u não thứ phát có nguồn gốc từ các bộ phận khác thường gặp: (2)

1. Ung thư phổi di căn não

Theo thống kê, khoảng 50% trường hợp u não thứ phát bắt nguồn từ sự di căn của tế bào ung thư phổi. Trước kia, tình trạng ung thư phổi di căn đến não có tiên lượng không khả quan với tỷ lệ tử vong cao. Ngày nay, các phương pháp điều trị tiên tiến như phẫu thuật, hóa trị, xạ trị, xạ phẫu giúp người bệnh u não thứ phát do ung thư phổi di căn được điều trị hiệu quả cao hơn.

2. Ung thư vú di căn não

Theo thống kê, khoảng 14 – 20% trường hợp u não thứ phát bắt nguồn từ ung thư vú di căn lên não. Trong đó, tỷ lệ tế bào ung thư vú di căn đến bán cầu đại não cao hơn nhiều so với tiểu não và thân não.

Ước tính khoảng từ 5 – 16% người bệnh ung thư vú gặp phải tình trạng tế bào ung thư di căn đến não. Khi xuất hiện tình trạng này, bệnh ung thư vú thường đã bước vào giai đoạn cuối và người bệnh có nguy cơ tử vong cao. Phụ nữ mắc bệnh ung thư vú trong thời kỳ tiền mãn kinh có nguy cơ hình thành khối u não thứ phát cao hơn.

3. Ung thư hắc tố di căn não

Đây là căn bệnh nguy hiểm với nguy cơ tử vong cao nếu tế bào ung thư di căn sâu vào bên trong da hoặc sang các bộ phận khác, đặc biệt là não bộ. Thông thường, ung thư hắc tố có thể gây di căn đến não ngay từ giai đoạn đầu của bệnh. Các tế bào ung thư hắc tố có thể vượt qua hàng rào máu não (lớp tế bào nội mô đóng vai trò bảo vệ não bộ) để di căn vào não.

Theo các chuyên gia, tế bào ung thư hắc tố có thể ức chế quyền điều khiển của một nhóm tế bào thần kinh đệm hình sao (ở não và tủy sống) để gây ra chứng viêm. Từ đó chúng thẩm thấu qua hàng rào máu não để đến não bộ.

Bên cạnh ba loại u não thứ phát kể trên, các tế bào ung thư khác cũng tiềm ẩn nguy cơ di căn lên não cao, ví dụ như ung thư thận, đại tràng…

Triệu chứng của u não thứ phát

Triệu chứng u não thứ phát ở mỗi người bệnh thường không giống nhau. Bởi vì, biểu hiện bệnh phụ thuộc vào các yếu tố như vị trí, kích thước, tốc độ tiến triển của khối u và thể trạng của người bệnh. Một số triệu chứng u não thứ phát thường gặp bao gồm: (3)

• Đau đầu: Khi khối u di căn phát triển lớn trong não làm gia tăng áp lực nội sọ khiến cho người bệnh thường xuyên bị đau đầu ở nhiều thời điểm khác nhau trong ngày. Bên cạnh đó, hiện tượng rò rỉ chất lỏng từ khối u não thứ phát cũng có thể gây ra tình trạng đau đầu dữ dội.
• Động kinh: Người bệnh thường bị động kinh do khối u di căn não cản trở hoạt động điện não bình thường.
• Yếu liệt cơ thể: U não có thể chèn ép và làm tổn thương vùng não điều khiển hoạt động của cơ thể. Tùy vào vị trí và số lượng khối u di căn đến não mà người bệnh có thể gặp phải tình trạng yếu liệt một bên hoặc toàn bộ cơ thể.
• Rối loạn nhận thức: Tình trạng khối u di căn não có thể làm tổn thương vùng não điều khiển ý thức, khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc tiếp nhận và xử lý thông tin.
• Rối loạn tính cách: U não thứ phát có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến vùng não mang chức năng điều khiển cảm xúc khiến người bệnh có nhiều thay đổi trong cách ứng xử và tâm trạng một cách đột ngột.
• Triệu chứng khác: Khối u não thứ phát có thể ảnh hưởng đến khả năng nghe, nhìn, ăn uống khiến người bệnh gặp khó khăn trong giao tiếp và sinh hoạt hàng ngày.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

U não thứ phát là bệnh lý nguy hiểm, tiềm ẩn nguy cơ cao gây ra biến chứng và dẫn đến tử vong. Do đó, người bệnh cần sớm đến bệnh viện để bác sĩ trực tiếp thăm khám ngay khi nhận thấy bản thân có các triệu chứng nghi ngờ như đau đầu dữ dội, nhìn mờ, yếu liệt, động kinh, rối loạn ý thức, rối loạn tính cách… Bên cạnh đó, những người tiềm ẩn nguy cơ bị u não thứ phát như người bệnh ung thư và người có tiền sử cá nhân hoặc gia đình mắc bệnh ung thư, cần đặc biệt lưu ý đến các triệu chứng của bệnh để sớm đến cơ sở y tế thăm khám, điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây u não thứ phát

Quá trình di căn của tế bào ung thư từ nơi khác đến não chính là nguyên nhân hình thành khối u não thứ phát. Cụ thể, các tế bào ung thư từ cơ quan bất kỳ trong cơ thể có hiện tượng tách khỏi vị trí ban đầu và di chuyển theo dòng máu hoặc hệ bạch huyết đến não tạo ra một/nhiều khối u não thứ phát. Hầu hết khối u ác tính đều có nguy cơ di căn lên não. Trong đó, nguy cơ này gia tăng đáng kể ở người mắc bệnh ung thư phổi và ung thư vú.

Ngoài ra, u não thứ phát còn có một số yếu tố nguy cơ, ví dụ như:

• Giới tính: Theo nghiên cứu, nguy cơ ung thư phổi di căn lên não ở nam giới cao hơn nữ giới. Trong khi đó, ung thư vú phổ biến ở nữ giới hơn.
• Chủng tộc: Một số chủng tộc có nguy cơ hình thành u não thứ phát cao hơn các chủng tộc còn lại.
• Tuổi tác: Hầu hết sự di căn tế bào ung thư lên não phát triển sau độ tuổi trung niên. Thống kê cho thấy tỷ lệ xuất hiện u não thứ phát ở người trên 70 tuổi cao hơn các đối tượng khác.
• Tiền sử sức khỏe gia đình: Nguy cơ bị ung thư gia tăng đáng kể ở người có tiền sử gia đình mắc bệnh ác tính. Do đó, nhóm đối tượng này có thể có nguy cơ hình thành khối u thứ phát cao hơn người khác.

Tiên lượng bệnh u não thứ phát

Tiên lượng bệnh u não thứ phát thường được xác định bởi mức độ kiểm soát ung thư nguyên phát (ung thư ở cơ quan gây di căn đến não). Trong trường hợp không kiểm soát được bệnh ung thư nguyên phát, mọi nỗ lực điều trị khối u di căn đến não không thể đạt hiệu quả. Do đó, việc sớm phát hiện và điều trị bệnh ung thư nguyên phát kịp thời đóng vai trò quan trọng giúp tiên lượng bệnh u não thứ phát khả quan hơn. Tiên lượng u não thứ phát phụ thuộc vào các yếu tố như:

• Tình trạng bệnh ung thư nguyên phát, bao gồm phân loại, tính chất, kích thước, tốc độ phát triển của khối u ác tính.
• Tình trạng sức khỏe tổng thể của người bệnh.
• Mức độ xâm lấn của khối u thứ phát.

Cách chẩn đoán u não thứ phát

Để có thể chẩn đoán chính xác bệnh u não thứ phát, bác sĩ tiến hành thăm khám lâm sàng và chỉ định người bệnh thực hiện các xét nghiệm cận lâm sàng, cụ thể như sau: (4)

• Thăm khám thần kinh: Thông qua quá trình thăm khám thần kinh bác sĩ có thể quan sát, đánh giá được những thay đổi về khả năng giữ thăng bằng, phối hợp, thính giác, thị giác, phản xạ và trạng thái tinh thần của người bệnh. Kết quả thăm khám thần kinh góp phần làm cơ sở để bác sĩ chẩn đoán tình trạng khối u di căn lên não.
• Xét nghiệm máu: Kết quả xét nghiệm máu thể hiện được những chất bất thường tiết ra từ khối u. Từ đó, giúp bác sĩ kiểm tra dấu hiệu khối u hoặc các vấn đề khác liên quan tình trạng sức khỏe của người bệnh.
• Chụp MRI (hoặc CT): Chụp MRI sử dụng từ trường hoặc sóng vô tuyến để ghi nhận và tạo nên hình ảnh giải phẫu cơ thể rõ nét. Dựa vào kết quả chụp MRI sọ não, bác sĩ có thể quan sát và đánh giá kích thước cũng như xác định vị trí khối u thứ phát.
• Sinh thiết: Để có thêm cơ sở chẩn đoán bệnh u não thứ phát, bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh thực hiện sinh thiết. Thông qua kỹ thuật sinh thiết, bác sĩ có thể phân tích mẫu mô của khối u dưới kính hiển vi, từ đó nắm bắt được thể loại, tốc độ tăng sinh và những đặc điểm liên quan để đưa ra chẩn đoán chính xác.

Cách điều trị u não thứ phát

Một số lựa chọn điều trị u não thứ phát phổ biến bao gồm:

1. Phẫu thuật điều trị khối u di căn lên não

Để nhanh chóng làm giảm áp lực nội sọ và hiện tượng phù não do khối u di căn lên não gây ra, tùy vào từng trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật lỗ khóa hoặc cắt sọ để loại bỏ khối u não thứ phát. Mục tiêu của phẫu thuật loại bỏ khối u là giảm thiểu không gian mà khối u não đang chiếm giữ. Trong quá trình thực hiện, bác sĩ cân nhắc loại bỏ càng nhiều khối u càng tốt để duy trì chức năng thần kinh cho người bệnh. Thông thường, chỉ vài giờ sau phẫu thuật các triệu chứng do u não thứ phát gây ra có thể được cải thiện đáng kể. (5)

Bên cạnh các kỹ thuật mổ não kinh điển như kính vi phẫu, định vị dẫn đường Navigation… hiện nay, tại PlinkCare đã triển khai phẫu thuật điều trị u não bằng robot Modus V Synaptive hiện đại bậc nhất, lần đầu tiên tại Việt Nam. So với các kỹ thuật phẫu thuật thần kinh khác, robot mổ não Modus V Synaptive sở hữu nhiều ưu điểm vượt trội như cho phép mổ não mô phỏng 3D trước khi thực hiện, giúp bác sĩ chọn đường tiếp cận khối u an toàn, tránh nguy cơ làm tổn thương các bó sợi thần kinh. Robot giám sát chặt chẽ trong suốt quá trình phẫu thuật, loại bỏ khối u tối đa với vết mổ não nhỏ giúp người bệnh hồi phục nhanh.

2. Xạ trị điều trị khối u di căn lên não

Xạ trị là phương pháp sử dụng năng lượng bức xạ cao để tiêu diệt tế bào ung thư. Phương pháp điều trị khối u di căn lên não này được áp dụng phổ biến, mang lại hiệu quả đáng kể và hạn chế gây đau đớn cho người bệnh. Bác sĩ có thể cân nhắc chỉ định cho người bệnh thực hiện liệu pháp xạ trị ngoài hoặc xạ trị áp sát để tối ưu hiệu quả điều trị khối u di căn lên não.

Ở một số trường hợp, xạ trị là phương pháp chính trong phác đồ điều trị u não thứ phát. Trong khi đó, các trường hợp đặc biệt khác cần được điều trị bằng cách kết hợp 2 phương pháp xạ trị và phẫu thuật để có thể tối ưu hiệu quả tiêu diệt, ngăn chặn khối u tái phát tại vị trí cũ hoặc lan sang những mô não khác.

3. Hóa trị điều trị khối u di căn lên não

Hóa trị là phương pháp sử dụng thuốc hóa chất để tiêu diệt các tế bào ung thư trong cơ thể. Phương pháp hóa trị truyền thống gặp khó khăn trong việc vượt qua hàng rào máu não để có thể đến được vị trí khối u não thứ phát. Do đó, để điều trị khối u di căn lên não hiệu quả cần sử dụng loại thuốc hóa trị chuyên biệt, được gọi là liệu pháp nhắm mục tiêu.

Liệu pháp nhắm mục tiêu sử dụng các loại thuốc hóa trị đã được nghiên cứu và chứng minh khả năng điều trị khối u di căn lên não. Tùy vào từng tình trạng bệnh, bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh thực hiện liệu pháp nhắm mục tiêu sau phẫu thuật hoặc kết hợp với xạ trị để gia tăng hiệu quả điều trị khối u não thứ phát.

4. Điều trị khối u di căn lên não bằng liệu pháp miễn dịch

Thông thường, những tế bào ung thư có thể trốn tránh sự tấn công của các phương pháp điều trị bằng cách kích hoạt một số protein để vô hiệu hóa hệ thống miễn dịch. Liệu pháp miễn dịch là phương pháp sử dụng thuốc trị liệu đặc biệt để kích hoạt hệ thống miễn dịch tự nhiên của cơ thể chống lại các tế bào ác tính di căn đến não gây u não thứ phát.

Có thể phòng tránh u não thứ phát không?

Để phòng tránh u não thứ phát cần hạn chế đến mức tối thiểu nguy cơ ung thư ở đối tượng chưa mắc bệnh hoặc nguy cơ lây lan của tế bào ác tính ở người đang mắc bệnh. Đối với người bệnh ung thư, phát hiện sớm và điều trị bệnh kịp thời đóng vai trò quan trọng giúp phòng tránh u não thứ phát.

Mỗi người cần bảo vệ sức khỏe khỏi các khối u ác tính (đặc biệt là ung thư phổi, ung thư vú) bằng cách xây dựng lối sống khoa học, kiểm tra sức khỏe và tầm soát ung thư định kỳ.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Tóm lại, u não thứ phát là khối u ác tính cần được phát hiện sớm và điều trị kịp thời để nâng cao hiệu quả điều trị.