U màng não lành tính: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

U màng não bắt nguồn từ những tế bào ở màng não. Các tế bào này nằm trong lớp màng mỏng, tương tự như mạng nhện bao phủ tủy sống và não bộ. Màng nhện chính là một trong ba lớp bảo vệ (còn được gọi chung là màng não). Hầu hết u màng não xuất hiện dưới dạng lành tính. Thế nhưng, khi khối u màng não lành tính phát triển lớn chèn ép lên các dây thần kinh trung ương hay các cơ quan, mô não lành lân cận thì có thể gây yếu liệt, tàn tật, nặng hơn là dẫn đến tử vong. Vậy nguyên nhân, triệu chứng và cách chữa trị căn bệnh này ra sao?

U màng não lành tính là gì?

U màng não lành tính là khối u hình thành, phát triển từ lớp màng bảo vệ hệ thần kinh trung ương (màng não), không có dấu hiệu di căn sang những bộ phận khác trong cơ thể. U màng não lành tính chiếm khoảng 80 – 90% các ca bệnh u màng não.

Những khối u màng não lành tính thường xuất hiện tại vùng vòm não, cụ thể là ở dọc liềm não hay cánh bé xương bướm. Một số trường hợp khác có thể gặp u màng não lạc chỗ, mọc ở trong xương sọ hoặc dưới da đầu. Đa phần u màng não lành tính sẽ phát triển chậm, tuy nhiên cũng có trường hợp tăng trưởng nhanh hơn. Nếu không được phát hiện kịp thời, u màng não lành tính kích thước lớn có thể chèn ép lên nhóm dây thần kinh trung ương và những vùng lân cận trong não, gây yếu liệt, nhìn mờ, tàn tật hay thậm chí đe dọa đến tính mạng người bệnh. (1)

Nguyên nhân gây u màng não lành tính

Khối u màng não xuất hiện chủ yếu là do các tế bào bao phủ màng não, tủy sống hay rễ thần kinh tủy sống phát triển mất kiểm soát. Bên cạnh đó, những yếu tố bệnh lý, bẩm sinh hay tác nhân ngoại cảnh,… cũng có thể làm gia tăng nguy cơ hình thành khối u màng não lành tính nói riêng hay u màng não nói chung, ví dụ như:

• Độ tuổi, giới tính: Bệnh u màng não thường gặp ở người có độ tuổi từ 30 – 70 tuổi, hiếm khi căn bệnh này xuất hiện ở trẻ em. Tỷ lệ mắc u màng não lành tính ở nữ giới thường cao gấp đôi so với phái mạnh. Trong khi đó, nam giới có tỷ lệ mắc u màng não ác tính thường cao hơn nữ giới.
• Chất phóng xạ ion hóa: Người đã từng tiếp xúc với những chất phóng xạ ion hóa có thể có nguy cơ bị u màng não cao hơn so với người chưa tiếp xúc.
• Bệnh di truyền neurofibromatosis type 2: Bệnh di truyền đa sợi thần kinh loại 2 (neurofibromatosis type 2) có thể làm gia tăng nguy cơ xuất hiện u màng não.
• Ung thư vú: Ung thư vú là bệnh lý có thể có mối liên quan với sự hình thành khối u màng não lành tính.
• Sắc tộc: So với người da trắng, người da đen thường có tỷ lệ mắc bệnh u màng não cao hơn,…

Triệu chứng u màng não lành tính

Thông thường, u màng não lành tính sẽ phát triển với tốc độ chậm, không gây ra nhiều biểu hiện, triệu chứng bất thường. Do đó, hầu hết trường hợp phát hiện ra bệnh thì khối u đã hình thành trong khoảng thời gian dài, có kích thước lớn. Tùy vào kích thước và vị trí của khối u mà triệu chứng bệnh sẽ xuất hiện ít hay nhiều. Dưới đây là một vài triệu chứng thường gặp của bệnh u màng não lành tính:

• Đau đầu: Tình trạng đau đầu sẽ xuất hiện từ vùng có khối u rồi lan rộng ra toàn bộ đầu nếu người bệnh không được chữa trị, xử lý một cách triệt để. Với trường hợp này, đa phần các loại thuốc giảm đau sẽ không phát huy tác dụng.
• Động kinh: Chân hoặc tay đột nhiên bị co giật có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh u màng não. Toàn bộ cơ thể sẽ co giật nếu bệnh chuyển biến nghiêm trọng hơn (thời gian động kinh diễn ra có thể kéo dài đến 30 phút).
• Rối loạn ý thức: Một số biểu hiện bất thường về ý thức có thể xuất hiện như lú lẫn, ngủ gà, đột nhiên thay đổi hành vi, tính cách,…
• Buồn nôn: Người bệnh thường cảm thấy buồn nôn không rõ lý do. Triệu chứng nôn mửa kết hợp với những cơn đau đầu sẽ khiến người bệnh luôn rơi vào trạng thái không còn sức lực, mệt mỏi.
• Triệu chứng khác: Không nghe được, ù tai, yếu chi, rối loạn thị giác,… cũng có thể là triệu chứng cảnh báo bệnh u màng não lành tính.

U màng não cũng có thể gây ra triệu chứng khác nhau tùy vào vị trí của khối u, cụ thể như sau: (2)

• U tại liềm não: Giảm khả năng lập luận, khó ghi nhớ, yếu chi dưới, dị cảm tê bì hoặc co giật,…
• U tại xương bướm: Khuôn mặt mất cảm giác, thị lực rối loạn,…
• U bán cầu: Yếu chi, co giật, đau đầu,…
• U rãnh khứu: Thị lực kém, mất khả năng ngửi mùi,…
• U tại hố yên: Thị giác bị ảnh hưởng,…
• U trong não thất: Rối loạn chức năng tâm thần kinh, thị giác kém, buồn nôn, đau đầu,…
• U tại hố sau: Giảm khả năng vận động, đi đứng loạng choạng,…
• U tại cột sống: Đau các chi và lưng,…
• U trong ổ mắt: Lồi mắt, có nguy cơ bị mất thị giác, tăng áp lực ổ mắt,…

Biến chứng u màng não lành tính

Khối u màng não lành tính không gây ra sự xâm lấn hay khiến những tổ chức xung quanh bị tổn thương. Thế nhưng khi khối u phát triển kích thước lớn dần sẽ chèn ép lên những nhóm dây thần kinh trung ương. Các biến chứng nguy hiểm có thể xuất hiện tùy vào vị trí và kích thước của khối u, điển hình là tình trạng đau nhức không thuyên giảm, thị giác rối loạn, co giật, mất cảm giác ở các chi hay trên khuôn mặt, rối loạn hành vi,…

U màng não lành tính khi phát hiện có kích thước nhỏ, chưa gây ra sự chèn ép lên bất kỳ tổ chức nào thì sẽ không tác động tiêu cực đến sức khỏe người bệnh. Thế nhưng, khi khối u phát triển lớn hơn thì sẽ chèn ép lên những nhóm dây thần kinh trung ương, gián tiếp tác động tiêu cực đến nhiều nhóm cơ quan khác nhau. Trong trường hợp kích thước của khối u màng não quá lớn đồng thời xuất hiện tại vị trí đặc biệt thì sẽ làm một số hệ cơ quan bị mất chức năng hoạt động, tiềm ẩn nguy cơ đe dọa đến tính mạng người bệnh.

U màng não lành tính thường không có khả năng di chuyển và phát triển chậm. Thế nhưng, tại một thời điểm nhất định, khối u sẽ phát triển cực lớn, có thể chèn vào vùng nhu mô não gây ra chứng rối loạn tri giác, thị giác, thậm chí dẫn đến tình trạng liệt nửa người,…

Cách chẩn đoán u màng não lành tính

Triệu chứng của bệnh u màng não lành tính rất đa dạng. Vì thế, bác sĩ sẽ tiến hành khám lâm sàng nhằm mục đích kiểm tra những triệu chứng thực tế của bệnh để có thể dự đoán vị trí khối u. Qua đó, bác sĩ sẽ có định hướng thực hiện chẩn đoán thông qua những phương pháp xét nghiệm chuyên sâu hơn, cụ thể bao gồm:

• Chụp x-quang sọ não: Ba đặc điểm chính của khối u màng não sẽ được biểu hiện thông qua hình ảnh chụp x-quang sọ não, cụ thể gồm có dấu giãn rộng những nhóm dây mạch máu màng não, hủy xương hoặc dày xương và các nốt vôi hóa.
• Siêu âm não: Bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh áp dụng phương pháp siêu âm xuyên sọ khi nghi ngờ xuất hiện dấu hiệu tác động đến đường giữa và vùng não thất.
• Xạ hình (scintigraphie): Kỹ thuật này được thực hiện nhằm mục đích xác định vị trí của khối u màng não một cách chính xác. Bên cạnh đó, thông qua phương pháp xạ hình, bác sĩ cũng kiểm tra được kích thước của khối u.
• Chụp cắt lớp PET/CT và ghi hình não với 18FDG – PET: Khi áp dụng phương pháp chẩn đoán này, bác sĩ sẽ phát hiện ra vị trí, mức độ lan rộng của khối u cũng như xác định độ ác tính (nếu có), đồng thời định hướng phác đồ chữa trị hữu hiệu, phù hợp.
• Chụp cắt lớp vi tính sọ não:
  • Đây cũng là phương pháp hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán bệnh u màng não lành tính. Thông qua kết quả chụp cắt lớp vi tính sọ não, bác sĩ sẽ kiểm tra được mức độ phù não có thể xảy ra (điển hình là u màng não trong tâm thất).
  • Chứng phù não cũng có thể chỉ xuất hiện xung quanh khối u hay lan rộng đến chất trắng cả bán cầu. U màng não có thể bị nhầm với ung thư tiền liệt tuyến di căn não trong một số trường hợp, vì triệu chứng có điểm tương đồng. Lúc này, chụp cắt lớp vi tính có thể hỗ trợ bác sĩ phân biệt được hai bệnh lý kể trên.
• Chụp mạch não (hoặc CT scan):
  • Nguồn cấp máu nuôi u thường đến từ nhóm động mạch cảnh ngoài. Ở một số trường hợp, khối u sẽ được cấp máu từ động mạch cảnh trong. Chụp mạch não (hoặc CT scan) sẽ giúp bác sĩ xác định vị trí của khối u tại màng não và có thể dự tính phác đồ chữa trị thông qua hình ảnh mạch não.
  • Bên cạnh đó, phương pháp này còn mang đến cho bác sĩ những thông tin về tình trạng tắc xoang tĩnh mạch màng cứng nếu khối u xuất hiện tại một số vị trí như liềm não hay nằm cạnh xoang tĩnh mạch dọc trên.

Bác sĩ cũng chẩn đoán phân biệt u màng não với một số căn bệnh biểu hiện triệu chứng tương đồng, ví dụ như:

• Phân biệt bệnh u màng não vùng trên hố yên với u lớn tuyến yên.
• Phân biệt bệnh u màng não vị trí góc cầu tiểu não với u bao dây thần kinh.
• Phân biệt bệnh u màng não vị trí ngoại biên với u xơ thần kinh.
• Phân biệt với các khối u cùng trục (glioma, astrocytoma, u di căn não,…).

Cách điều trị u màng não lành tính

Để chọn được phương pháp chữa trị phù hợp, bác sĩ sẽ dựa vào một số yếu tố như vị trí, kích thước khối u, triệu chứng thần kinh, tình trạng sức khỏe thực tế và độ tuổi của người bệnh. Đối với ca bệnh u màng não lành tính, bác sĩ thường lựa chọn phương pháp phẫu thuật loại bỏ khối u để điều trị. (3)

Thế nhưng, trong trường hợp u xuất hiện ở vị trí đặc biệt như gần nền sọ, thân não, các vùng chức năng thì hình thức phẫu thuật sẽ không thể giúp bác sĩ loại bỏ hoàn toàn khối u. Lúc này, bác sĩ có thể kết hợp thêm những kỹ thuật khác để góp phần loại bỏ hoàn toàn khối u tại màng não, ví dụ như xạ phẫu, xạ trị.

1. Phẫu thuật để điều trị bệnh u màng não lành tính

Thông qua phương pháp phẫu thuật, bác sĩ có thể loại bỏ khối u đồng thời hạn chế làm tổn thương những tổ chức lân cận đến mức tối đa, đặc biệt là ở các vị trí tiềm ẩn nguy cơ gây ra biến chứng nguy hiểm, đe dọa tính mạng của người bệnh.

Hiện nay, Hệ thống PlinkCare đã ứng dụng robot mổ não AI để phẫu thuật u não. Bác sĩ có thể quan sát khối u, vùng não bị tổn thương trong mối tương quan với những bó dẫn truyền thần kinh, mô não lành,… Từ đó, quá trình phẫu thuật sẽ diễn ra thuận lợi hơn, hạn chế tối đa hoặc không làm tổn thương dây thần kinh, mô não lành, bảo toàn chức năng cho người bệnh.

Bác sĩ có thể gây tắc mạch chọn lọc trước khi tiến hành làm phẫu thuật nhằm hạn chế nguy cơ gây chảy máu trong quá trình thực hiện ca mổ. Để cắt bỏ khối u màng não, bác sĩ sẽ phải mở hộp sọ và phẫu thuật thông qua kính vi phẫu. Sau phẫu thuật, bệnh u màng não lành tính có thể được chữa trị một cách triệt để. Đối với người bị u màng não ác tính thì cần áp dụng thêm những biện pháp bổ sung khác như hóa trị, xạ trị để loại bỏ tế bào ung thư vẫn còn sót lại sau khi phẫu thuật.

Để xử lý khối u màng não lành tính, bác sĩ sẽ kết hợp thêm những biện pháp chữa trị triệu chứng, điển hình là: Dùng thuốc Corticoid để làm giảm nhẹ triệu chứng buồn nôn, đau đầu, phù nề; sử dụng thuốc chống động kinh khi người bệnh gặp triệu chứng này; dẫn lưu não thất ổ bụng trong trường hợp xảy ra tình trạng tăng áp suất nội sọ,…

2. Lưu ý sau điều trị

Người bệnh sau chữa trị u màng não lành tính phải đến cơ sở y tế thăm khám định kỳ đúng theo chỉ định của bác sĩ. Việc làm này giúp bác sĩ kiểm tra, đánh giá được thể trạng của người bệnh, xác định những biến chứng có thể xuất hiện sau phẫu thuật cũng như phát hiện kịp thời tình trạng tái phát. Bên cạnh đó, người bệnh phải điều chỉnh chế độ sinh hoạt, ăn uống theo hướng dẫn của bác sĩ để đẩy nhanh quá trình hồi phục, tránh gặp phản ứng phụ ngoài ý muốn.

U màng não có khả năng tái phát, xuất hiện với dạng lành tính hay ác tính. Do đó, người bệnh cần chuẩn bị tâm lý từ trước. Tái khám định kỳ chính là cách phòng ngừa u màng não tái phát. Ngoài ra, bạn có thể chủ động ngăn ngừa nguy cơ mắc phải căn bệnh này thông qua các cách dưới đây:

• Nếu thuộc nhóm đối tượng có nguy cơ cao bị bệnh u màng não thì bạn nên đến chuyên khoa thần kinh thăm khám, tầm soát định kỳ.
• Trong trường hợp gặp triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh u màng não thì bạn hãy đến cơ sở y tế thăm khám sớm.
• Tập thể dục đều đặn, ăn uống, sinh hoạt lành mạnh để nâng cao sức khỏe,…

Để đặt lịch thăm khám, tư vấn các vấn đề về sức khỏe tại Hệ thống PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

U màng não lành tính vẫn có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, gây ra biến chứng nặng nề, thậm chí đe dọa tính mạng. Vì thế, người bệnh không được chủ quan, cần tích cực theo dõi, chữa trị đúng theo phác đồ do bác sĩ chỉ định.