U lympho ở da: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa

U lympho ở da là gì?

U lympho ở da là căn bệnh thuộc 1 trong 2 nhóm chính của u lympho (lymphoma) bao gồm:

• U lympho Hodgkin (bệnh Hodgkin hoặc Hodgkin’s lymphoma, Hodgkin disease).
• U lympho không Hodgkin (u lympho không Hodgkin, NHL, hoặc đôi khi chỉ lymphoma) bao gồm tất cả các loại u lympho da.

Đây là loại ung thư bắt đầu từ các tế bào bạch cầu (tế bào lympho) thuộc hệ thống miễn dịch. Tế bào lympho có thể xuất hiện bất kỳ đâu trong hạch bạch huyết – cụm tế bào miễn dịch nhỏ có kích thước bằng hạt đậu phân bố khắp cơ thể và các mô bạch huyết khác (như: lá lách, tủy xương và một số cơ quan khác, bao gồm cả da).

U lympho không Hodgkin thường chỉ xuất hiện ở da, không ở các cơ quan hoặc mô khác được gọi là u lympho da (u lympho da cắt cụt). Với u lympho xuất hiện ở hạch bạch huyết hoặc phần khác của cơ thể và dần lan đến da không được gọi là u lympho da vì không bắt đầu từ da. (1)

Hầu hết các tế bào lympho nằm trong các hạch bạch huyết – cụm tế bào lympho và các tế bào khác của hệ miễn dịch có kích thước bằng hạt đậu phân bố khắp cơ thể. Để hiểu u lympho là gì, người bệnh cần biết về hệ bạch huyết (hệ thống lympho). Các hạch bạch huyết được kết nối với nhau bởi các ống hẹp giống như mạch máu gọi là mạch bạch huyết (mạch lympho) có chức năng vận chuyển chất lỏng không màu, loãng (lymph) chứa tế bào lympho.

Hệ bạch huyết thuộc một phần của hệ thống miễn dịch, giúp chống lại tình trạng nhiễm trùng và một số bệnh khác. Đồng thời, hệ này cũng giúp di chuyển chất lỏng quanh cơ thể. Hệ bạch huyết chủ yếu được tạo thành từ tế bào lympho – tế bào bạch cầu.

Cùng với các hạch bạch huyết, tế bào lympho có thể được tìm thấy trong máu và mô bạch huyết ở nhiều nơi khác trong cơ thể, bao gồm:

• Lá lách.
• Tủy xương.
• Tuyến ức.
• Amidan và VA (hạch hạnh nhân và hạch VA).
• Đường tiêu hóa.
• Da.
• Các cơ quan khác.

U lympho có thể xuất hiện ở bất kỳ phần nào của cơ thể chứa mô bạch huyết. Một số bệnh ung thư khác, chẳng hạn như ung thư phổi hoặc ung thư đại tràng có thể lan sang mô bạch huyết bằng cách thông qua hạch bạch huyết. Tuy nhiên, ung thư bắt đầu từ nơi này và lan sang mô bạch huyết không được gọi là u lympho.

Tế bào lympho được phân thành 2 loại chính, bao gồm:

• Tế bào B (B lymphocytes hoặc B cells): tế bào B thường giúp bảo vệ cơ thể chống lại vi trùng (vi khuẩn hoặc virus) bằng cách tạo ra protein(kháng thể). Thành phần này có thể gắn vào vi trùng và đánh dấu để các phần khác của hệ thống miễn dịch tiêu diệt.
• Tế bào T (T lymphocytes hoặc T cells): Có nhiều loại tế bào T, mỗi loại có nhiệm vụ đặc biệt. Một số tế bào T tiêu diệt vi trùng hoặc tế bào bất thường trong cơ thể. Các tế bào T khác có chức năng tăng cường hoặc làm chậm hoạt động của các tế bào khác trong hệ thống miễn dịch.

Cả 2 loại tế bào lympho đều có thể phát triển thành tế bào u lympho. Trong da, u lympho tế bào T phổ biến hơn u lympho tế bào B.

Bác sĩ có thể phân biệt tế bào B và tế bào T bằng các xét nghiệm phát hiện protein nhất định trên bề mặt của chúng và các đặc điểm nhất định của DNA. Những xét nghiệm này cũng có thể nhận diện được nhiều giai đoạn phát triển của tế bào B và tế bào T. Điều này giúp bác sĩ xác định loại u lympho người bệnh mắc phải và lên liệu trình điều trị phù hợp.

Phân loại

U lympho da được phân thành nhiều loại và triệu chứng dễ gây nhầm lẫn (ngay cả bác sĩ) vì một số loại không phổ biến. Hầu hết u lympho da là u lympho tế bào T. Những u lympho này đôi khi được gọi là u lympho tế bào T ở da (CTCLs). (2)

Năm 2016, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) phân loại u lympho ở da chủ yếu dựa vào:

• U lympho bắt đầu từ tế bào T hay tế bào B.
• Hình dạng của u lympho dưới kính hiển vi.
• Sự hiện diện của protein nhất định trên tế bào u lympho (dựa trên xét nghiệm trong phòng thí nghiệm).

Các loại u lympho ở da, bao gồm:

• • Mycosis fungoides (MF).
  • Hội chứng Sezary (SS).
  • Bạch cầu lympho T ở người lớn (ATLL).
  • U lympho tế bào lớn dạng thoái triển chủ yếu ở da (C-ALCL).
  • Lymphomatoid papulosis.
  • U lympho tế bào T dạng viêm mô mỡ dưới da.
  • U lympho tế bào NK/T ngoài hạch, loại ở mũi.
• U lympho tế bào T ngoại vi ở da nguyên phát, các loại hiếm gặp gồm:
  • U lympho tế bào T gamma/delta ở da nguyên phát.
  • U lympho tế bào T độc tế bào biểu mô xâm lấn CD8+ ở da nguyên phát.
  • U lympho tế bào T CD8+ ở vùng ngoại biên nguyên phát ở da.
  • Rối loạn tăng sinh tế bào T CD4+ nhỏ/trung bình ở da nguyên phát.
• B-cell skin lymphomas: ung thư hạch này được gọi là ung thư hạch tế bào B ở da (CBCLs), gồm:
  • Ung thư hạch tế bào B vùng biên da nguyên phát.
  • Ung thư hạch trung tâm nang lông da nguyên phát.
  • Ung thư hạch tế bào B lớn lan tỏa ở da, loại chân.

Nguyên nhân u lympho da

Hiện không có nguyên nhân rõ ràng gây u lympho da – ung thư hạch. Mặc dù hầu hết những người bệnh u lympho da có gặp một số yếu tố, chẳng hạn như tuổi tác hoặc giới tính làm tăng khả năng mắc bệnh.

Yếu tố nguy cơ là bất kỳ điều gì làm tăng khả năng mắc bệnh như ung thư. Các bệnh ung thư khác nhau có yếu tố nguy cơ khác nhau gồm: (3)

• Yếu tố thay đổi được (như hút thuốc).
• Yếu tố không thay đổi được (như tuổi tác hoặc tiền sử gia đình).

Tuy nhiên, người có một hoặc nhiều yếu tố nguy cơ, không có nghĩa sẽ mắc bệnh. Ngược lại, nhiều người mắc bệnh có ít hoặc không có yếu tố nguy cơ nào.

Một số yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc u lympho da nhưng không phải lúc nào cũng rõ ràng, chính xác hoàn toàn. Cụ thể:

1. Sự thay đổi DNA

Những thay đổi nhất định của DNA trong tế bào lympho bình thường (tế bào của hệ miễn dịch) có thể làm biến đổi thành tế bào u lympho da. DNA là hóa chất trong mỗi tế bào tạo nên gen có chức năng kiểm soát cách các tế bào hoạt động. Bạn thường giống cha mẹ vì chung nguồn gốc DNA. Ngoài ra, DNA ảnh hưởng nhiều vấn đề khác không chỉ ở vẻ bề ngoài.

Một số gen kiểm soát thời điểm tế bào phát triển, phân chia thành tế bào mới và chết vào thời điểm thích hợp, cụ thể:

• Gen giúp tế bào phát triển, phân chia hoặc sống lâu hơn được gọi là gen sinh ung thư (oncogenes).
• Gen giúp kiểm soát sự phân chia tế bào hoặc khiến tế bào chết vào thời điểm thích hợp được gọi là gen ức chế khối u.

Ung thư có thể xảy ra bởi sự thay đổi trong DNA khiến gen sinh ung thư được kích hoạt hoặc gen ức chế khối u bị vô hiệu hóa.

Một số người thừa hưởng đột biến DNA từ cha mẹ làm tăng nguy cơ phát triển một số loại ung thư. Tuy nhiên, ung thư hạch da không phải là một trong những loại ung thư được gây ra bởi đột biến di truyền. Các thay đổi DNA liên quan đến u lympho da thường xuất hiện sau khi sinh, không phải do di truyền.

Một số thay đổi có thể do nguyên nhân bên ngoài (chẳng hạn như nhiễm trùng) nhưng thường xảy ra không có lý do rõ ràng. Hơn nữa, sự thay đổi DNA xảy ra thường xuyên hơn khi bạn già đi. Vì vậy, hầu hết các loại u lympho ở da thường xảy ra ở người lớn tuổi.

Bác sĩ đang tìm hiểu về những thay đổi gen chính xác gây u lympho da. Tuy nhiên, khi bác sĩ tìm thấy một số thay đổi gen nhưng vẫn không biết nguyên nhân gây ra tình trạng này.

2. Hệ miễn dịch

Hệ miễn dịch cũng đóng vai trò quan trọng trong một số loại ung thư hạch da. Người có hệ miễn dịch suy yếu, chẳng hạn như người mắc hội chứng suy giảm miễn dịch và người đã từng ghép tạng có khả năng phát triển ung thư hạch da cao. Tuy nhiên, nguyên nhân này vẫn chưa rõ.

3. Một số loại nhiễm trùng

Một số loại nhiễm trùng cũng có thể làm tăng nguy cơ ung thư hạch da. Điều này xảy ra khi cơ thể nhiễm trùng khiến hệ miễn dịch phải luôn hoạt động, tiết nhiều tế bào lympho để chống lại tình trạng này. Tuy nhiên, các tế bào lympho này cũng có khả năng chứa các đột biến DNA trong gen quan trọng và có thể dẫn đến ung thư hạch. Bác sĩ vẫn đang tìm hiểu vấn đề này.

4. Tuổi tác

Tuổi tác là yếu tố nguy cơ quan trọng của bệnh này. Hầu hết, u lympho ở da xảy ra ở người từ 50-60 tuổi. Tuy nhiên, một số loại ung thư hạch da có thể xuất hiện ở người trẻ hơn, thậm chí ở trẻ em.

5. Giới tính và chủng tộc

Hầu hết, u lympho ở da xuất hiện phổ biến ở nam giới hơn nữ giới. Bệnh cũng có xu hướng phổ biến ở người Mỹ gốc Phi hơn người da trắng. Nguyên nhân vẫn chưa được làm rõ.

6. Hệ miễn dịch suy yếu

U lympho da xuất hiện phổ biến ở người có hệ miễn dịch suy yếu, bao gồm người mắc hội chứng suy giảm miễn dịch, người đã trải qua ghép tạng như ghép tim, thận hoặc gan hoặc đang dùng thuốc ức chế hệ miễn dịch.

7. Một số nhiễm trùng

Người bệnh nhiễm trùng với một số loại virus hoặc vi khuẩn sau có thể gây ung thư hạch da:

• Nhiễm virus HTLV-1: loại virus này liên kết với ung thư hiếm gặp như bệnh bạch cầu hoặc lymphoma tế bào T ở người lớn. Tuy nhiên, hầu hết người nhiễm virus này không phát triển thành ung thư hạch. Thông thường, tình trạng, nhiễm trùng này thường xuất hiện ở một số khu vực của Nhật Bản và Caribe.
• Nhiễm virus Epstein-Barr (EBV): loại này liên kết với một số loại u lympho da, bao gồm ung thư hạch ngoại bào NK/T, loại mũi. Nhiễm EBV rất phổ biến và hầu hết người nhiễm EBV không phát triển thành u lympho da.
• Nhiễm vi khuẩn: Ở một số khu vực của châu Âu thường nhiễm vi khuẩn borrelia gây bệnh lyme cũng liên kết với một số loại u lympho da. Sự liên kết này chỉ được báo cáo trong một số trường hợp nhỏ. Thực tế, hầu hết người bệnh ung thư hạch da chưa từng mắc bệnh lyme, và ngược lại người bệnh lyme không phát triển thành ung thư hạch da.
• Nhiễm virus HIV, virus gây ra bệnh AIDS: Tình trạng này có thể làm tăng nguy cơ u lympho da bằng cách làm suy yếu hệ miễn dịch của cơ thể.

Một số nghiên cứu nhận thấy, nhiễm trùng với virus có thể liên kết với u lympho da. Tuy nhiên, vấn đề này vẫn cần nghiên cứu thêm.

Dấu hiệu u lympho ở da

Dấu hiệu u lympho da có thể được nhìn thấy và cảm nhận được. Cụ thể:

• Nốt sần (tổn thương nhỏ giống như mụn).
• Mảng (tổn thương phẳng).
• Mảng bám (tổn thương dày, nổi lên hoặc lõm xuống).
• Nốt hoặc khối u (cục u lớn hơn dưới da).

Người bệnh còn thường cảm thấy ngứa, vùng da nổi nốt sần, mảng bám có vảy và có màu đỏ hoặc tím. Ung thư hạch có thể xuất hiện dưới nhiều dạng tổn thương khác nhau và ở các phần khác nhau của da, đặc biệt khu vực không tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Một số ung thư hạch da xuất hiện dưới dạng phát ban trên một phần hoặc khắp cơ thể (như tình trạng đỏ da toàn thân – erythroderma). Đôi khi, nốt sần, khối u hoặc mảng bám bệnh lớn bị vỡ ra và loét.

Ngoài ra, u lympho da có thể gây triệu chứng toàn thân, như:

• Giảm cân bất thường.
• Sốt.
• Đổ mồ hôi nhiều (đủ làm ướt quần áo), đặc biệt vào ban đêm.
• Ngứa.

Đôi khi, u lympho ở da có thể lan và gây sưng các hạch bạch huyết. Lúc này, người bệnh có thể cảm nhận như cục u dưới da ở vùng cổ, nách hoặc bẹn.

Hầu hết, người bệnh xuất hiện các triệu chứng này thường do bệnh khác gây ra. Tuy nhiên, người bệnh khi xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào bất thường, hãy đến gặp bác sĩ để được khám, xác định nguyên nhân và điều trị nếu cần.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Người bệnh hãy đến gặp bác sĩ nếu nhận thấy bất kỳ sự thay đổi bất thường nào trên da. Bác sĩ sẽ khám, kiểm tra da và xác định xem có cần xét nghiệm thêm hay không.

Tham khảo: Các phương pháp chẩn đoán u lympho ở da

Bệnh có chữa được không?

Bệnh u lympho ở da chữa được. Việc lựa chọn phương pháp điều trị sẽ tùy thuộc vào loại ung thư hạch, giai đoạn bệnh và các yếu tố khác như tình hình sức khỏe và mong muốn của người bệnh.

Phòng ngừa u lympho ở da như thế nào?

Hầu hết, u lympho ở da đều không rõ nguyên nhân gây bệnh nên không có cách nào chắc chắn phòng ngừa bệnh. Hệ thống miễn dịch suy yếu có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư hạch da. Vì vậy, người bệnh hãy hạn chế một số nguy cơ khiến hệ thống miễn dịch suy yếu như không sử dụng ma túy hoặc quan hệ tình dục không an toàn. (4)

Đơn vị Đầu Mặt Cổ, PlinkCare TP.HCM quy tụ các chuyên gia, bác sĩ giàu kinh nghiệm, liên tục cập nhật phương pháp điều trị mới trên thế giới giúp tầm soát ung thư, chẩn đoán sớm ung thư, lên kế hoạch điều trị toàn diện, hiệu quả và rút ngắn thời gian đáng kể. Đặc biệt, bệnh viện liên tục nhập các trang thiết bị hiện đại từ các nước Mỹ, Hàn, Âu,… trên thế giới nhằm hỗ trợ việc điều trị nhanh, hiệu quả và đạt thẩm mỹ cho người bệnh.

Đặt biệt, Đơn vị Đầu Mặt Cổ, PlinkCare TP.HCM có các dịch vụ chuẩn 5 sao gồm:

• Chọn bác sĩ, đặt lịch khám.
• Hỗ trợ thanh toán BHYT.
• Tiến sĩ, Thạc sĩ, bác sĩ đầu ngành về Đầu Mặt Cổ.
• Khu phòng nội trú, phòng khám chuẩn khách sạn.
• Dịch vụ chăm sóc tận tâm.

U lympho ở da là nhóm ung thư da hiếm gặp, thường phát triển chậm, bắt đầu từ tế bào lympho-loại tế bào bạch cầu. Khi các tế bào lympho da tổn thương và phát triển không kiểm soát sẽ dẫn đến ung thư. Thông qua bài này, người bệnh hiểu và nhận biết được dấu hiệu của bệnh ung thư da. Đồng thời, người bệnh nếu nhận thấy có triệu chứng bất thường trên da hãy đến gặp bác sĩ để được khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời.