Trẻ chậm nói đơn thuần là gì? Nguyên nhân và dấu hiệu thường gặp

Trẻ chậm nói đơn thuần là gì?

Trẻ chậm nói đơn thuần là tình trạng trẻ không đạt được các mốc phát triển về ngôn ngữ theo đúng độ tuổi so với các bạn cùng trang lứa. Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc thể hiện cảm xúc, suy nghĩ hoặc nhu cầu thông qua ngôn ngữ. Một số trẻ biết cách nói nhưng lại ít nói, có thể do “lười” hoặc vì lý do nào đó mà trẻ không muốn tương tác bằng ngôn ngữ.

Dù bị hạn chế trong việc sử dụng ngôn ngữ, trẻ chậm nói đơn thuần vẫn có thể nghe và hiểu những gì người khác nói, đồng thời khả năng nhận thức và kỹ năng vận động của trẻ vẫn phát triển bình thường như những trẻ khác.

Nguyên nhân trẻ chậm nói đơn thuần

Trẻ bị chậm nói đơn thuần có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Khác với tình trạng trẻ chậm nói, nguyên nhân khởi phát của trẻ chậm nói đơn thuần là do nguyên nhân từ bên ngoài môi trường chứ không có nguyên nhân thực thể từ bên trong trẻ, cụ thể bao gồm:

1. Chậm nói do môi trường

Môi trường sống và giao tiếp đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển ngôn ngữ của trẻ. Trẻ em học ngôn ngữ thông qua việc tiếp xúc và tương tác với người lớn và bạn bè xung quanh. Nếu trẻ sống trong môi trường thiếu sự giao tiếp, ít được kích thích sử dụng ngôn ngữ hoặc không có sự tương tác tích cực với người lớn, khả năng phát triển ngôn ngữ của trẻ có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Bên cạnh đó, nhiều phụ huynh ngày nay do quá bận rộn nên cho con tiếp xúc với các thiết bị thông minh như điện thoại, máy tính bảng, tivi từ sớm. Đây là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng “lười” nói ở trẻ, không muốn sử dụng lời nói để giao tiếp, thậm chí trẻ còn không muốn nói chuyện hoặc tương tác với người khác.

2. Trẻ chậm nói do tâm lý

Trẻ em có thể gặp khó khăn trong việc phát triển về ngôn ngữ do các vấn đề về tâm lý như lo âu, căng thẳng hoặc thiếu tự tin trong giao tiếp. Khi phải đối diện với những cú sốc tinh thần từ khi còn nhỏ, chẳng hạn như sự tan vỡ của gia đình, mất người thân, hay thường xuyên chứng kiến các cuộc cãi vã, bạo lực gia đình… trẻ dễ rơi vào trạng thái lo lắng và căng thẳng kéo dài.

Những áp lực tâm lý này có thể khiến trẻ trở nên khép kín, xa lánh thế giới xung quanh, và hạn chế giao tiếp. Dù trẻ có thể nói, nhưng do tác động tâm lý, trẻ không muốn giao tiếp với mọi người và tự tạo ra “vỏ bọc” cho chính mình.

Dấu hiệu trẻ em bị chậm nói đơn thuần

Trong quá trình phát triển, mỗi đứa trẻ sẽ trải qua những mốc phát triển ngôn ngữ quan trọng. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu trẻ bị chậm nói đơn thuần theo từng giai đoạn giúp phụ huynh có thể can thiệp kịp thời, hỗ trợ trẻ phát triển ngôn ngữ một cách hiệu quả. (1)

1. Trẻ 7 tháng tuổi bị chậm nói

• Chưa bập bẹ được những âm thanh đơn giản như baba, mama,…

2. Trẻ 12 tháng tuổi bị chậm nói

• Trẻ không biết cách sử dụng cử chỉ để giao tiếp với bố mẹ và mọi người xung quanh.
• Không thể nói được bất kỳ từ nào như ba, mẹ,…
• Không biết làm các hành động đơn giản như vẫy tay, lắc đầu hoặc chỉ tay vào đồ vật.

3. Trẻ 15 tháng chậm nói

• Trẻ vẫn chưa thể nói được bất kỳ từ ngữ nào.
• Trẻ không biết chỉ tay vào đồ vật mình thích và thể hiện mong muốn của mình với ba mẹ.

4. Trẻ 18 tháng chậm nói

• Trẻ chưa thể nói được từ 3 đến 5 từ đơn giản.
• Trẻ không biết dùng cử chỉ để ra hiệu muốn lấy những đồ vật mình thích.
• Không trả lời hay đưa ra hành động đáp lại khi được ba mẹ hỏi.

5. Trẻ từ 19 đến 23 tháng tuổi (dưới 2 tuổi) chậm nói

• Trẻ chưa nói được khoảng 10 từ và không thể diễn đạt rõ nghĩa.
• Ít hoặc hầu như không sử dụng được các câu ghép.
• Vốn từ còn hạn chế.

6. Trẻ 24 tháng tuổi bị chậm nói

• Trẻ đã nói được nhưng vẫn rất ít, chưa quá 15 từ.
• Trẻ chưa thể tự nói ra hay diễn đạt ý muốn của mình bằng lời nói với mọi người xung quanh.

7. Trẻ từ 25 đến 35 tháng (2 đến 3 tuổi) chậm nói

• Trẻ vẫn chưa thể gọi tên một vài bộ phận trên cơ thể.
• Trẻ đã bắt đầu nói nhưng vẫn chưa rõ nghĩa.

8. Trẻ 3 tuổi chậm nói

• Trẻ không nói được một câu đơn giản có 3 – 4 từ đơn, ví dụ như “mẹ bế con”, “muốn uống sữa”…
• Trẻ không nói được rõ ràng, nói lắp bắp.
• Trẻ muốn ở gần ba mẹ và không muốn chơi với những đứa trẻ khác.

9. Trẻ 4 tuổi chậm nói

• Trẻ chưa phát âm thành thạo hết các phụ âm.
• Trẻ không sử dụng đại từ nhân xưng đúng cách, ví dụ như “mẹ”, “con”.

Cách để phân biệt trẻ chậm nói đơn thuần và trẻ chậm nói do tự kỷ

Vấn đề chậm nói ở trẻ em được chia thành hai dạng chính là chậm nói đơn thuần và chậm nói tự kỷ. Với trẻ chậm nói đơn thuần, trẻ chỉ gặp khó khăn về mặt ngôn ngữ, vốn từ hạn chế và khó diễn đạt mong muốn hoặc suy nghĩ bằng lời. Ngược lại, ở trẻ chậm nói do tự kỷ, các biểu hiện sẽ phức tạp hơn, không chỉ gặp vấn đề trong việc diễn đạt mà còn gặp khó khăn trong việc tiếp nhận, nghe hiểu và xử lý thông tin.

Mức độ nghiêm trọng của hai tình trạng này cũng có sự khác biệt đáng kể. Trẻ chậm nói đơn thuần thường có thể cải thiện nếu cha mẹ có biện pháp can thiệp, hỗ trợ con phát triển ngôn ngữ tại nhà, và thậm chí có những trường hợp trẻ có thể tự tiến bộ theo thời gian. Trong khi đó, chậm nói tự kỷ cần được điều trị chuyên sâu trong thời gian dài và thường xuyên mới có thể giúp trẻ nâng cao kỹ năng giao tiếp và hòa nhập tốt hơn với cộng đồng.

Trẻ bị chậm nói đơn thuần có đáng lo ngại không?

Theo Bác sĩ Tùng tình trạng trẻ chậm nói đơn thuần có thể làm gia tăng những khó khăn và hạn chế khả năng giao tiếp, học tập và đặc biệt là khả năng hòa nhập xã hội của trẻ. Nếu không được phát hiện sớm và can thiệp đúng cách, kịp thời, tình trạng này có thể gây ra những ảnh hưởng nhất định đến sự phát triển chung của trẻ trong tương lai.

Không những thế, trẻ chậm nói đơn thuần còn gặp nhiều khó khăn trong việc điều chỉnh cảm xúc và các vấn đề giao tiếp xã hội. Lâu dần sẽ khiến trẻ chán nản và thu mình với mọi người xung quanh, kể cả bố mẹ, hoặc thậm chí một số trường hợp còn bị mắc trầm cảm.

Tuy nhiên, nhiều bậc phụ huynh hiện nay lại không quá quan tâm đến tình trạng này và nghĩ rằng con sẽ tự khỏi. Chính vì sự chủ quan này mà nhiều ông bố bà mẹ đã bỏ lỡ “thời điểm vàng” để có những biện pháp can thiệp kịp thời, giúp con cải thiện khả năng ngôn ngữ và trở về giai đoạn phát triển bình thường sau này.

Cách dạy trẻ chậm nói đơn thuần

Trên thực tế, trẻ chậm nói đơn thuần chỉ bị chậm nói hơn so với độ tuổi và hoàn toàn có thể khắc phục theo thời gian nếu được can thiệp đúng cách và kịp thời. Ngay khi nhận thấy những dấu hiệu chậm nói đơn thuần ở con, ba mẹ có thể áp dụng ngay những phương pháp cải thiện hiệu quả và an toàn sau đây:

1. Nói chuyện với bé mọi lúc, mọi nơi

Việc giao tiếp và tương tác thường xuyên với trẻ có tác động tích cực đến quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ em. Ba mẹ nên trò chuyện với trẻ bất cứ khi nào có cơ hội, dù là trong những hoạt động hằng ngày như thay tã, cho bé ăn hay khi cùng bé đi dạo. Điều này giúp trẻ quen dần với âm thanh và ngữ điệu của ngôn ngữ, từ đó phát triển khả năng nghe và bắt chước lời nói. Khi nói chuyện với bé, cha mẹ nên nói chậm, rõ ràng và sử dụng những từ ngữ đơn giản để trẻ dễ tiếp thu.

2. Khen ngợi

Khen ngợi là yếu tố quan trọng giúp trẻ cảm thấy tự tin và có động lực trong quá trình học nói. Mỗi khi bé cố gắng phát âm hoặc nói bất kỳ từ nào, ba mẹ hãy khen ngợi bé ngay lập tức. Những lời khen như “Giỏi lắm con!” hoặc “Ba/Mẹ rất vui khi con nói được!” không chỉ khuyến khích bé nói nhiều hơn mà còn tạo mối liên kết tích cực giữa việc giao tiếp và tình cảm ấm áp từ ba mẹ.

3. Đọc sách

Đọc sách là phương pháp tuyệt vời giúp trẻ phát triển vốn từ vựng và phản xạ ngôn ngữ. Cha mẹ nên dành thời gian đọc sách cho bé mỗi ngày, chọn những quyển sách có hình ảnh sinh động và câu chữ đơn giản. Khi đọc, hãy chỉ vào hình ảnh và gọi tên các đồ vật, đồng thời khuyến khích bé tham gia bằng cách hỏi những câu hỏi đơn giản như “Đây là con gì?” hay “Màu này là màu gì?”, từ đó kích thích phản xạ ngôn ngữ từ con và giúp con hứng thú hơn với câu chuyện ba mẹ kể.

4. Gọi tên mọi thứ quen thuộc

Khi trẻ tiếp xúc các đồ vật hoặc hoạt động hàng ngày, cha mẹ nên gọi tên mọi thứ cho bé nghe. Ví dụ, khi nấu ăn, hãy chỉ vào nồi, chảo, thìa và gọi tên từng thứ. Việc lặp lại tên các đồ vật giúp trẻ ghi nhớ từ vựng và tạo mối liên hệ giữa âm thanh và hình ảnh thực tế. Điều này sẽ dần dần giúp trẻ phát triển khả năng nhận biết và diễn đạt.

5. Thường xuyên đưa trẻ ra ngoài

Môi trường xung quanh có thể ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển về ngôn ngữ của trẻ. Đưa trẻ ra ngoài, thăm thú công viên, siêu thị hoặc các địa điểm công cộng giúp trẻ tiếp xúc với nhiều tình huống giao tiếp khác nhau. Trẻ có cơ hội quan sát, nghe thấy những từ ngữ mới và tương tác với môi trường, từ đó phát triển khả năng ngôn ngữ thông qua việc học hỏi từ thực tế.

Chuyên khoa Nhi – Hệ thống PlinkCare là một trong những địa chỉ đáng tin cậy được nhiều phụ huynh lựa chọn khi cần chăm sóc và theo dõi sức khỏe cho con trẻ. Nhờ lợi thế là bệnh viện đa khoa, việc thăm khám cho trẻ chậm nói đơn thuần được thực hiện với sự hợp tác chặt chẽ giữa đội ngũ chuyên gia từ nhiều chuyên khoa khác như Tâm lý, Nội thần kinh, và Dinh dưỡng,… đảm bảo mang lại phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho bé.

Phụ huynh có thể dễ dàng đặt lịch khám và tìm hiểu thêm thông tin về các phương pháp hỗ trợ trẻ chậm nói đơn thuần bằng cách liên hệ trực tiếp đến Chuyên khoa Nhi của PlinkCare tại địa chỉ dưới đây:

Trẻ chậm nói đơn thuần là một tình trạng phổ biến trong quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ em, nhưng nó không phải là một vấn đề không thể giải quyết. Với sự kiên nhẫn, tình yêu thương và các phương pháp hỗ trợ phù hợp, các bậc phụ huynh có thể giúp trẻ vượt qua tình trạng này và phát triển ngôn ngữ một cách toàn diện. Việc tạo môi trường giao tiếp phong phú, khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động học tập và giao tiếp tự nhiên là những bước quan trọng giúp trẻ phát triển ngôn ngữ hiệu quả.