15 nguyên nhân trẻ bị đau bụng thường gặp và dấu hiệu nhận biết

Trẻ bị đau bụng là gì?

Trẻ bị đau bụng là một tình trạng phổ biến, được định nghĩa là đau ở khu vực giữa xương sườn dưới kéo dài xuống vùng xương chậu của trẻ. Phần lớn đau bụng ở trẻ không nghiêm trọng và tự khỏi sau vài ngày. Tuy nhiên, có một số trường hợp trẻ bị đau bụng do bệnh lý nguy hiểm.

Nguyên nhân trẻ bị đau bụng

Trẻ bị đau bụng có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, thường gặp như:

1. Táo bón

Táo bón là một trong những nguyên nhân thường gặp gây ra những cơn đau bụng khó chịu ở trẻ. Táo bón ở trẻ là tình trạng trẻ đi tiêu không thường xuyên (ít hơn 3 lần/tuần) hoặc đi tiêu khó khăn, đau đớn gây căng thẳng cho chính bản thân trẻ và gia đình. Khi bị táo bón, phân của trẻ thường to và cứng hơn bình thường. Trẻ khó chịu và căng thẳng mỗi khi đi tiêu. Ngoài ra, do phân cứng, trẻ phải rặn nhiều dẫn tới mỗi khi đi tiêu, trẻ có thể cảm thấy đau, thậm chí chảy máu vùng hậu môn. (1)

2. Viêm họng do liên cầu khuẩn

Viêm họng do liên cầu khuẩn là tình trạng nhiễm trùng ở vùng họng và amidan do vi khuẩn Streptococcus nhóm A gây ra, thường xuất hiện ở trẻ em từ 5 – 15 tuổi. Bên cạnh triệu chứng sốt, đau họng, trẻ có thể có triệu chứng đau bụng do vi khuẩn xâm nhập gây kích thích đường ruột. Phết dịch họng có thể xác định sự hiện diện của vi khuẩn Streptococcus nhóm A ở họng. Nếu kết quả dương tính, trẻ sẽ cần được điều trị bằng kháng sinh. (2)

3. Viêm ruột thừa

Viêm ruột thừa là một cấp cứu ngoại khoa. Trẻ bị viêm ruột thừa cấp thường có triệu chứng đau bụng tự phát khu trú tại vùng hố chậu phải; cơn đau bắt đầu nhẹ sau đó tăng dần, dữ dội, đau liên tục. Một số trẻ, đau bụng do viêm ruột thừa có thể bắt đầu ở vùng thượng vị, quanh rốn rồi mới khu trú ở hố chậu phải. Ngoài ra, trẻ có các triệu chứng kèm theo như sốt, buồn nôn, nôn, quằn quại, khóc thét, tái xanh, vã mồ hôi.

Trẻ dưới 2 tuổi đau bụng do viêm ruột thừa thường được phát hiện muộn hơn so với trẻ lớn hơn bởi các triệu chứng không điển hình. Việc phát hiện và can thiệp chậm trễ, trẻ có thể gặp biến chứng thủng ruột thừa, viêm phúc mạc…

4. Ngộ độc chì

Cho trẻ sử dụng những đồ chơi, đồ dùng hoặc dùng thức ăn, đồ uống có hàm lượng chì cao có thể khiến trẻ ngộ độc chì. Các triệu chứng ngộ độc chì ở trẻ thường gặp như đau bụng, táo bón, cáu kỉnh, lờ đờ, có thể xuất hiện co giật.

5. Ngộ độc thực phẩm

Ngộ độc thực phẩm khiến trẻ đau bụng dữ dội, quặn bụng, đột ngột, nôn ói, mệt lả, tiêu chảy, có thể đi ngoài ra máu. Nguyên nhân gây nên tình trạng này là do ăn phải thức ăn/đồ uống bị nhiễm khuẩn hoặc chứa hóa chất độc hại. Trẻ bị ngộ độc thực phẩm rất dễ dẫn đến biến chứng mất nước, tử vong; vì vậy, cần được đưa đến bệnh viện cấp cứu ngay lập tức.

6. Đau bụng giun

Không được sổ giun định kỳ có thể là nguyên nhân khiến trẻ đau bụng. Trẻ đau bụng giun thường tái đi tái lại nhiều lần, đau ở vùng quanh rốn kèm theo biểu hiện người ốm, gầy, da xanh xao, biếng ăn.

7. Sỏi đường tiết niệu, viêm đường tiết niệu

Sỏi đường tiết niệu ở trẻ không phổ biến, tuy nhiên đây cũng có thể là nguyên nhân gây đau bụng ở trẻ. Ngoài ra, viêm đường tiết niệu ở trẻ cũng có thể dẫn đến đau bụng. Trẻ bị sỏi/viêm đường tiết niệu thường có các triệu chứng đi kèm như sốt, tiểu lắt nhắt nhiều lần, tiểu rắt, đau rát khi đi tiểu, nước tiểu hôi…

8. Rối loạn tiêu hóa

Trẻ thường xuyên đau bụng, chán ăn, nôn trớ, quấy khóc, tiêu chảy… có thể là do rối loạn tiêu hóa. Không giống như người trưởng thành, hệ tiêu hóa của trẻ nhỏ còn non nớt và rất dễ gặp phải các vấn đề rối loạn tiêu hóa khi không được chăm sóc, dinh dưỡng đúng cách. Vệ sinh an toàn thực phẩm không đảm bảo là nguyên nhân thường gặp khiến trẻ bị đau bụng, tiêu chảy, nhiễm khuẩn đường ruột. Ngoài ra, rối loạn tiêu hóa ở trẻ có thể do tác dụng phụ của thuốc kháng sinh, đặc biệt là lạm dụng kháng sinh.

9. Không dung nạp lactose

Không dung nạp lactose là tình trạng cơ thể không thể tiêu hóa lactose một cách hiệu quả. Lactose là một loại đường tự nhiên có trong sữa và các sản phẩm từ sữa. Trẻ không dung nạp lactose khi ăn/uống phải thực phẩm chứa lactose thường gặp các triệu chứng khó chịu như đau bụng, đầy hơi và tiêu chảy.

10. Lồng ruột

Lồng ruột là hiện tượng phần phần ruột lồng (trượt) vào phần ruột tiếp đó, thường gặp ở những bé trai bụ bẫm, từ 3 tháng đến 2 tuổi đặc biệt từ 6 – 9 tháng tuổi. Bệnh gây đau bụng, xuất hiện theo từng cơn, ngắt quãng; cơn đau khiến trẻ khóc thét, uốn người, kèm triệu chứng nôn, da tái nhợt, có thể đi ngoài phân lẫn nhầy máu. Trẻ bị lồng ruột khi không được cứu chữa kịp thời có thể dẫn đến tắc ruột, hoại tử ruột.

11. Dị ứng đạm sữa bò

Dị ứng đạm sữa bò là hiện tượng hệ miễn dịch có phản ứng dị ứng với một loại protein có trong sữa bò hoặc các sản phẩm có nguồn gốc từ sữa bò. Tình trạng này gây nên các triệu chứng như đau bụng quặn thắt, nôn mửa, tiêu chảy, phát ban, đi ngoài ra máu.

12. Biến chứng thoát vị bẹn

Thoát vị bẹn là tình trạng một phần trong ổ bụng bị thoát vào ống bẹn, thường xảy ra ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Các triệu chứng có thể bao gồm sưng, đỏ và đau quanh vùng bị thoát vị, kèm theo đau bụng, buồn nôn, nôn mửa và đầy bụng. Biến chứng thoát vị bẹn có thể dẫn đến tắc nghẽn, máu không lưu thông được dẫn đến hoại tử mô.

13. Xoắn tinh hoàn

Xoắn tinh hoàn là tình trạng tinh hoàn bị xoắn khiến máu khó lưu thông đến tinh hoàn, có thể dẫn đến hoại tử nếu không được điều trị kịp thời. Triệu chứng thường gặp ở trẻ xoắn tinh hoàn gồm đau, sưng bìu, một bên tinh hoàn nằm cao hơn tinh hoàn còn lại, buồn nôn, nôn. Cơn đau do xoắn tinh hoàn có thể tập trung ở tinh hoàn hoặc lan ra vùng bụng.

14. Nuốt dị vật

Trẻ nhỏ thường rất hiếu kỳ và tò mò về mọi thứ xung quanh, có xu hướng đưa đồ vật vào miệng và vô tình nuốt chúng. Một số vật thể có thể được cơ thể đào thải tự nhiên, không gây nguy hiểm cho trẻ nhưng một số đồ vật khác lại không được đào thải ra khỏi cơ thể và gây ra những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Trẻ nuốt phải pin, nam châm, đồng xu hoặc vật sắc nhọn… có thể nguy hiểm đến tính mạng.

Một số dấu hiệu trẻ cần được đưa đến bệnh viện để bác sĩ thăm khám do nuốt phải đồ vật như chảy nước miếng nhiều, đau họng, đau ngực, đau bụng dữ dội, sốt, nôn mửa nhiều, đi ngoài phân đen.

15. Rối loạn cảm xúc

Rối loạn cảm xúc, thường gặp ở trẻ trong độ tuổi đi học, có thể là nguyên nhân gây đau bụng tái phát không rõ nguyên nhân. Tình trạng này còn được gọi là rối loạn tương tác ruột – não hoặc đau bụng chức năng. Mặc dù hiếm gặp nhưng một số trẻ dưới 5 tuổi có thể bị đau bụng do bị áp lực. Cơn đau bụng thường kéo dài khoảng hơn một tuần, song song với tình trạng áp lực, căng thẳng ở trẻ. Ngoài ra, trẻ không kèm theo bất kỳ triệu chứng bất thường nào khác.

Dấu hiệu trẻ bị đau bụng

Tùy thuộc vào nguyên nhân, lứa tuổi, dấu hiệu trẻ bị đau bụng sẽ khác nhau:

• Ở trẻ nhỏ, chưa biết nói, trẻ chưa thể diễn tả chính xác cơn đau bụng của trẻ như thế nào, ở mức độ nào hay ở vị trí nào. Vì vậy, khi đau bụng, trẻ thường sẽ khóc quấy liên tục, mặt nhăn nhó biểu hiện đau đớn.
• Trẻ lớn hơn, cơn đau bụng có thể khiến trẻ mệt mỏi, thường xuyên ôm bụng và than phiền với bố mẹ về cơn đau của mình. Trẻ có thể chỉ được vị trí hoặc vùng bụng bị đau, mô tả cơn đau, mức độ đau như thế nào mặc dù điều này có thể không được chính xác.

Trẻ có thể đau bụng theo từng cơn, đau bụng âm ỉ kéo dài ảnh hưởng đến cuộc sống sinh hoạt hàng ngày hoặc chỉ là đau bụng thoáng qua. Cơn đau bụng có thể kèm theo sốt nặng hoặc sốt nhẹ, tái mặt, biếng ăn, đầy bụng, ợ hơi, nôn ói, tiêu chảy, táo bón… Do đó, khi nhận thấy trẻ có các dấu hiệu bị đau bụng, trẻ thường xuyên đau bụng, rối loạn tiêu hóa, bố mẹ nên đưa trẻ đến bệnh viện để bác sĩ thăm khám, xác định nguyên nhân cụ thể.

Chẩn đoán đau bụng ở trẻ em

Thăm khám lâm sàng, bác sĩ có thể hỏi kỹ hơn về cơn đau bụng của trẻ như trẻ đau ở vị trí/khu vực nào? Có đau nhiều không? Cơn đau có diễn ra thường xuyên không? Trẻ có ăn/uống gì lạ trước đó không? Tiếp đó, một số cận lâm sàng có thể được chỉ định thực hiện như:

• Xét nghiệm máu;
• Xét nghiệm nước tiểu;
• Xét nghiệm phân;
• Siêu âm;
• Nội soi tiêu hóa;
• Chụp Xquang.

Cách điều trị trẻ bị đau bụng

Tùy vào từng trường hợp cụ thể, độ tuổi, nguyên nhân gây đau bụng, bác sĩ sẽ tư vấn, lựa chọn phương pháp điều trị trẻ bị đau bụng phù hợp.

1. Điều trị bằng thuốc

Trẻ đau bụng, sốt cao, thuốc giảm đau hạ sốt paracetamol có thể được có thể được kê toa với liều lượng tùy thuộc vào cân nặng và độ tuổi của trẻ. Thuốc kháng sinh chỉ được chỉ định khi có bằng chứng cho thấy nguyên nhân gây đau bụng ở trẻ có liên quan đến nhiễm trùng vi khuẩn. Nếu trẻ có nguy cơ mất nước, bác sĩ có thể hướng dẫn cho trẻ dùng dung dịch bù nước đường uống phù hợp.

2. Các phương pháp điều trị khác

Trường hợp trẻ đau bụng nặng, trẻ cần được nhập viện để bác sĩ theo dõi và hỗ trợ phù hợp. Phương pháp nuôi ăn qua ống sonde dạ dày, truyền dịch qua đường tĩnh mạch… có thể được thực hiện nếu trẻ không thể tự ăn/uống được. Một số phẫu thuật liên quan có thể được chỉ định.

Chăm sóc trẻ bị đau bụng tại nhà

Trẻ đau bụng nhẹ, không liên quan đến các bệnh lý nguy hiểm, bác sĩ sẽ hướng dẫn bố mẹ chăm sóc và theo dõi tại nhà. Chăm sóc trẻ bị đau bụng tại nhà đúng cách sẽ giúp bệnh nhanh khỏi, tăng hiệu quả điều trị:

• Cho trẻ dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ; theo dõi các biểu hiện sau khi trẻ uống thuốc và thông báo ngay cho bác sĩ khi các triệu chứng của trẻ không có dấu hiệu thuyên giảm hoặc trẻ gặp tác dụng phụ của thuốc.
• Khuyến khích trẻ uống nhiều nước, uống từng ngụm nhỏ để đảm bảo trẻ không bị mất nước.
• Bổ sung dinh dưỡng cho trẻ bằng thức ăn dạng lỏng, dễ tiêu hóa cho đến khi trẻ khỏe lại.
• Cho trẻ dùng thêm sữa chua, men tiêu hóa để hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn, tăng cường hệ lợi khuẩn đường ruột.
• Cho trẻ nghỉ ngơi nhiều hơn, tránh các hoạt động vận động mạnh khiến cơn đau bụng trở nên dữ dội hơn.
• Đảm bảo vệ sinh cá nhân, khu vực sống và an toàn thực phẩm.

Khi nào nên đưa trẻ đến cơ sở y tế?

Trẻ đau bụng thường xuyên, đau bụng kèm các triệu chứng bất thường cần được đưa đến bệnh viện để bác sĩ thăm khám và tư vấn điều trị phù hợp. Bên cạnh đó, nếu trẻ có các dấu hiệu sau, bố mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay: (3)

• Trẻ đau bụng bên phải ở vị trí dưới rốn.
• Cơn đau bụng kéo dài hơn 24 giờ với mức độ ngày càng nặng hơn.
• Trẻ đau bụng không thể di chuyển hoặc cơn đau trở nên tồi tệ hơn khi trẻ di chuyển.
• Cơn đau bụng kèm theo triệu chứng nôn ói liên tục trong 24 giờ; chất nôn có màu vàng/xanh hoặc có lẫn máu, có thể là máu tươi/máu đông.
• Trẻ đau bụng, tiêu chảy, mệt mỏi, nôn ói, có biểu hiện mất nước, phân tanh có đàm máu.
• Trẻ đi ngoài ra máu.
• Trẻ mắc bệnh viêm đường hô hấp có biểu hiện đau bụng, tiêu chảy.
• Trẻ bị sụt cân.

Để biết thêm thông tin về cách chăm sóc trẻ và những vấn đề về sức khỏe khác của trẻ, bạn có thể liên hệ tới Chuyên khoa Nhi, PlinkCare theo địa chỉ:

Hy vọng với những thông tin trên, bố mẹ đã hiểu rõ hơn về tình trạng đau bụng ở trẻ. Trẻ bị đau bụng, đặc biệt khi có các dấu hiệu bất thường đi kèm, bố mẹ nên đưa trẻ đến bệnh viện để bác sĩ thăm khám và tư vấn điều trị phù hợp.