Trật khớp háng: Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và phòng tránh

Trật khớp háng là gì?

Trật khớp háng là tình trạng chỏm xương đùi bị trật ra khỏi ổ cối, thường xảy ra do chấn thương. Đây là một trường hợp cấp cứu y tế, gây đau cấp tính dữ dội, làm tê liệt chân cho đến khi được nắn trật.

Thậm chí, trật khớp háng có nguy cơ gây tổn thương thứ cấp ở mạch máu, dây thần kinh, dây chằng và mô xung quanh. Các tổn thương có thể tồn tại lâu dài và dẫn đến biến chứng nguy hiểm như hoại tử chỏm xương đùi nếu không can thiệp điều trị kịp thời.

Khớp háng bị trật đôi khi cũng có thể xảy ra do chứng loạn sản khớp háng, còn được gọi là “trật khớp háng bẩm sinh” (DDH). Những người mắc chứng bệnh này thường có hốc xương chậu nông, không giữ khớp háng đúng vị trí như bình thường, các cơ và dây chằng cũng rất lỏng lẻo. (1)

Các kiểu trật khớp háng hay gặp nhất

Dưới đây là một số kiểu trật khớp háng, thường gặp nhất phân loại theo giải phẫu: (2)

1. Trật ra phía sau

Khớp háng trật ra sau chiếm đến 90% trong tổng số các trường hợp. Tình trạng này xảy ra khi tải trọng dồn trục lên xương đùi, đặc biệt là khi thực hiện động tác gập và khép khớp háng. Khớp háng là một khớp lớn, lực trật được khớp thường phải mạnh, cơ chế chấn thương năng lượng cao, nên trật khớp háng thường đi kèm với các tổn thương xương kế cận như gãy ổ bờ sau ổ cối, gãy chỏm xương đùi, chấn thương dây thần kinh tọa và chấn thương đầu gối cùng bên (lên đến 25%).

2. Trật ra phía trước

Trật khớp háng ra phía trước hiếm gặp hơn (10%), xảy ra ở tư thế chân dạng và xoay hông ra ngoài. Trên lâm sàng, bệnh nhân thường đến bệnh viện ở tư thế khớp háng duỗi và xoay ngoài.

Ngoài ra, trật khớp háng cũng được chia thành trật đơn giản và trật phức tạp.

• Trật khớp đơn giản: Trật khớp thuần túy không có gãy xương liên quan
• Trật khớp phức tạp: Trật khớp liên quan đến gãy ổ cối hoặc đầu trên xương đùi.

Nguyên nhân trật xương khớp háng

Ở nước ta, tai nạn giao thông là nguyên nhân hàng đầu gây ra trật khớp háng do chấn thương. Trong trường hợp này, lực tác động sẽ đẩy đùi về phía sau, làm trật chỏm xương đùi ra khỏi ổ cối. Ngoài ra, một cú ngã từ trên cao hoặc tai nạn lao động cũng có thể tạo ra lực đủ mạnh để làm khớp háng bị trật. Trong một số trường hợp ít gặp, tình trạng này cũng có thể do chấn thương thể thao. (3)

Trật khớp háng thường đi kèm với các chấn thương liên quan khác như gãy xương chậu, gãy chân, tổn thương ở lưng, bụng, đầu gối và đầu. Trong đó, loại gãy xương phổ biến là gãy xương ổ cối – trật khớp sau, xảy ra khi đầu xương đùi va chạm và làm gãy phần sau của ổ cối.

Tham khảo: Dấu hiệu khi bị trật khớp

Dấu hiệu trật khớp háng

Người bệnh bị trật khớp háng thường nhận thấy các triệu chứng sau đây:

• Đau dữ dội ở vùng háng, xương chậu
• Chân không có khả năng chịu lực, không có khả năng di chuyển
• Co thắt cơ bắp
• Sưng hoặc đổi màu vùng háng
• Biến dạng:  gấp khép khớp háng (trật ra sau), gấp dạng khớp háng ( trật ra trước)
• Mất cảm giác ở hông hoặc bàn chân
• Vùng hông có dấu hiệu bị lệch

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Trật khớp háng là một trường hợp cấp cứu y tế. Do đó, ngay khi có các triệu chứng nghi ngờ, người bệnh nên đến bệnh viện ngay lập tức và lưu ý không cố gắng di chuyển.

Phương pháp chẩn đoán trật khớp háng

Nếu trật khớp háng là chấn thương duy nhất, bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình có thể chẩn đoán chính xác chỉ thông qua việc quan sát vị trí của chân. Tuy nhiên, những trường hợp trật khớp đi kèm theo các chấn thương bổ sung, bác sĩ sẽ tiến hành đánh giá thể chất kỹ lưỡng bằng một số cận lâm sàng hình ảnh như: chụp X-quang, chụp CT. Thông qua đó, vị trí của khớp bị trật, các gãy xương đi kèm sẽ thể hiện một cách chính xác hơn.

Biến chứng của trật khớp háng

Trật khớp háng là một trường hợp cấp cứu y tế, không can thiệp điều trị kịp thời có nguy cơ diễn tiến thành nhiều biến chứng nguy hiểm như:

1. Chấn thương thần kinh tọa

Khớp háng bị trật có thể chèn ép, làm căng dây thần kinh tọa – Đây là dây thần kinh lớn nhất cơ thể, chi phối hoạt động toàn bộ phần chi dưới, xuất phát từ phần lưng dưới qua hông, xuống chân và phân nhánh vào bàn chân, ngón chân. Áp lực tác động lên dây thần kinh có thể gây ra cơn đau mạn tính, được gọi là đau thần kinh tọa. Nặng hơn có thể làm liệt toàn bộ chân bên bị tổn thương.

2. Hoại tử chỏm xương đùi vô mạch

Một trong những biến chứng đáng lo ngại nhất của trật khớp háng là hoại tử chỏm xương đùi. Chấn thương này có thể làm tổn thương mạch máu nuôi xương vùng chỏm. Điều này có thể gây chết mô xương và phá hủy cấu trúc toàn vẹn xương, lâu dài có thể dẫn đến hoại tử chỏm xương đùi.

Chỏm xương đùi trơn láng, khớp với ổ cối, giúp chúng ta cử động khớp háng bình thường, khi hoại tử, chỏm xương đùi biến dạng, méo mó làm bệnh nhân đau, khớp háng hư ngày càng nặng hơn và dần mất chức năng khiến người bệnh không đi lại được. Lúc này phẫu thuật thay khớp háng hầu như là lựa chọn duy nhất.

3. Thoái hóa khớp háng

Trật khớp háng có thể làm hỏng lớp sụn trong ổ cối và sụn viền bao quanh khớp, làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp háng và khả năng cao phải thay khớp trong tương lai.

4. Chênh lệch chiều dài chi

Biến chứng này thường gặp ở các trường hợp không điều trị, bỏ quên như trật khớp háng bẩm sinh (DDH) ảnh hưởng đến chức năng và dáng đi

Mất bao lâu để phục hồi?

Trật khớp háng bao lâu thì khỏi phụ thuộc vào các tổn thương và độ nặng của trật khớp. Khớp sau khi nắn trật có vững không? Có gãy xương đi kèm đòi hỏi phải phẫu thuật không ?

Thông thường đối với trật khớp háng đơn giản (không có gãy xương đi kèm) khớp vững sau nắn trật, người bệnh vẫn phải chống chân chịu lực có bảo vệ theo hướng dẫn của bác sĩ, tập phục hồi chức năng trong 4-6 tuần.

Các trường hợp trật khớp háng phức tạp (đi kèm gãy xương), thường khớp háng dễ bị trật lại sau khi nắn, người bệnh có thể phải phẫu thuật để làm vững khớp háng như kết hợp xương gãy, khi đó phải bất động, tập phục hồi chậm hơn, chống chân chịu lực hoàn toàn sau khoảng 6-8 tuần và có thể kéo dài đến 3-6 tháng khi lành xương.

Ngoài ra, do nguy cơ hoại tử chỏm xương đùi, thoái hóa khớp trong tương lai, người bệnh vẫn phải đi tái khám định kỳ trong khoảng 2 năm hoặc lâu hơn.

Điều trị trật khớp háng như thế nào?

Đối với các trường hợp chưa từng thay khớp háng, cách trị trật khớp háng được chỉ định như sau: (4)

• Chăm sóc khẩn cấp: Khi nghi ngờ mình bị trật khớp háng, người bệnh không nên di chuyển, thay vào đó cần được đưa đi cấp cứu ngay lập tức. Thời điểm này rất đau đớn và phải được điều trị khẩn cấp, giảm thiểu nguy cơ để lại biến chứng. Tùy vào tình trạng trật khớp và các tổn thương liên quan, bác sĩ sẽ chỉ định phác đồ điều trị tiếp theo.
• Nắn trật khớp háng: Để nắn khớp háng bị trật khớp, bác sĩ sẽ di chuyển khớp trở lại vị trí ban đầu. Nếu không có bất kỳ tổn thương thứ cấp nào, việc nắn trật có thể được thực hiện bằng cách tác động lực từ bên ngoài. Thông thường, người bệnh có thể cần gây mê toàn thân và dùng thuốc an thần để giảm đau, giảm co thắt cơ khi nắn khớp. Theo các nghiên cứu, nắn trật khớp háng trễ, sau 12 giờ tính từ lúc tai nạn làm tăng nguy cơ hoại tử chỏm xương đùi trong tương lai lên 5.6 lần.
• Phẫu thuật: Các trường hợp được chỉ định phẫu thuật: Nắn kín thất bại, trật khớp háng đến muộn, chụp phim cho thấy có mảnh gãy xương lớn trong mặt khớp,, …

Đối với bệnh nhân đã thay khớp háng và khớp bị trật là khớp háng nhân tạo, bác sĩ sẽ khuyến nghị phẫu thuật để gia cố hoặc thay khớp háng mới.

Biện pháp phòng ngừa trật khớp háng

Trật khớp háng là tình trạng nguy hiểm, do đó cần chủ động phòng ngừa ngay từ đầu với các biện pháp sau đây:

• Đảm bảo an toàn khi vận động và di chuyển: Chấn thương do tai nạn là nguyên nhân hàng đầu gây trật khớp háng. Vì vậy, điều quan trọng là cần tuân theo các hướng dẫn an toàn khi di chuyển, chơi thể thao, lái xe như thắt dây an toàn khi đi ô tô, mặc đồ bảo hộ khi tham gia các môn thể thao tiếp xúc, thận trọng khi leo thang…
• Vận động đều đặn: Trật khớp háng rất dễ tái phát. Vì vậy, biện pháp quan trọng là nên tập thể dục hàng ngày, tập vật lý trị liệu để tăng cường sức khỏe cho cơ, gân, xương, khớp…
• Điều trị chứng loạn sản khớp háng: Trẻ mắc chứng loạn sản khớp háng cần được điều trị càng sớm càng tốt khi hệ xương vẫn đang phát triển, nhằm ngăn ngừa tái phát trong tương lai.

Trên đây là bài viết tổng hợp đầy đủ thông tin về tình trạng trật khớp háng, phân loại, nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị, phòng ngừa hiệu quả. Hy vọng thông qua những chia sẻ này, người bệnh đã có thêm nhiều cập nhật hữu ích liên quan đến vấn đề điều trị và chăm sóc sức khỏe