Trật khớp háng bẩm sinh: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Trật khớp háng bẩm sinh là gì?

Trật khớp háng bẩm sinh hay còn gọi là loạn sản khớp háng bẩm sinh là tình trạng khớp háng bị lệch ra khỏi ổ cối hoặc không ổn định ngay từ khi mới sinh ra. Biến dạng có thể xuất hiện ở chỏm xương đùi hoặc ổ cối thuộc xương chậu.

Ở một số trẻ sơ sinh, ổ cối quá nông làm chỏm xương đùi có thể trượt một phần hoặc toàn bộ ra khỏi ổ cối, có thể phát hiện sớm ngay từ khi sinh ra. Trong khi đó, ở nhiều trẻ sơ sinh, chứng loạn sản khớp háng biểu hiện rất nhẹ và chỉ được phát hiện sau khi sinh một thời gian dài, gây khó khăn cho quá trình điều trị.

Triệu chứng và dấu hiệu trật khớp háng bẩm sinh

Trật khớp háng bẩm sinh thường không có triệu chứng rõ ràng. Do đó, bác sĩ phải thường xuyên kiểm tra để phát hiện. Triệu chứng thường gặp là:

• Chân hướng ra bên ngoài hoặc chiều dài hai chân chênh lệch nhau
• Tầm vận động khớp háng bị hạn chế
• Chậm phát triển vận động thô như ngồi, bò và đi

Nguyên nhân trật khớp háng ở trẻ sơ sinh

Trong hầu hết các trường hợp trật khớp háng ở trẻ sơ sinh, nguyên nhân đều do ổ cối nông, khiến chỏm xương đùi không vừa khít với ổ cối (1). Đôi khi, các dây chằng cố định quanh khớp bị kéo căng hoặc lỏng lẻo quá mức cũng có thể góp phần gây ra tình trạng này. Mức độ trật khớp háng hoặc mất ổn định khớp thường khác nhau ở mỗi trẻ sơ sinh:

• Trường hợp nghiêm trọng: Chỏm xương đùi bị trật hoàn toàn ra khỏi ổ cối.
• Trường hợp có khả năng diễn tiến nghiêm trọng: Chỏm xương đùi nằm trong ổ cối nhưng có thể dễ dàng bị đẩy ra khỏi ổ cối trong quá trình khám thực thể.
• Trường hợp nhẹ: Chỏm xương đùi chỉ bị lỏng trong ổ khớp, có thể di chuyển trong ổ khớp khi khám thực thể nhưng không bị trật ra ngoài. Bằng những test lâm sàng đặc hiệu khi khám có thể nghe thấy tiếng lục cục trong khớp háng.

Trật khớp háng bẩm sinh có xu hướng di truyền, chủ yếu xảy ra ở khớp háng trái. Các đối tượng thuộc nhóm nguy cơ bao gồm: (2)

• Nữ giới
• Con đầu lòng
• Thai nhi ngôi mông (tình trạng gần đến ngày sinh nhưng em bé chưa quay đầu xuống, phần mông hướng xuống cổ tử cung, trong khi phần đầu nằm ở đáy tử cung)
• Thai phụ ít nước ối

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bố mẹ cần liên hệ bác sĩ để thăm khám kịp thời khi nhận thấy trẻ có các triệu chứng sau:

• Hai chân có độ dài khác nhau
• Khó vận động khớp háng, vận động không đều giữa 2 bên, hạn chế dang khép khớp háng khi tắm thay tã
• Đi khập khiễng, đi bằng ngón chân hoặc dáng đi lạch bạch

Biến chứng của trật khớp háng bẩm sinh

Trật khớp háng bẩm sinh có thể gây ra một số biến chứng đáng lo ngại như:

• Trẻ điều trị bằng phương pháp bó bột có thể bị chậm đi
• Trẻ điều trị bằng các thiết bị cố định tư thế khớp háng có thể bị kích ứng da tại vị trí đó
• Rối loạn tăng trưởng ở xương đùi cũng có thể xảy ra do tuần hoàn máu bị rối loạn, tuy nhiên, biến chứng này thường rất hiếm
• Sau điều trị, tình trạng ổ khớp háng nông vẫn có thể tồn tại, lúc này, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật nhằm phục hồi cấu trúc giải phẫu bình thường

Chẩn đoán trật khớp háng bẩm sinh

Để chẩn đoán loạn sản khớp háng, nếu chưa có sự cốt hóa (quá trình sụn phát triển dần thành xương) thì siêu âm là phương án lựa chọn tối ưu (3). Trường hợp có cốt hóa đáng kể, bác sĩ sẽ chỉ định chụp X-quang. Cụ thể như sau:

1. Siêu âm

Siêu âm là xét nghiệm được ưu tiên thực hiện ở trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi do xương đùi vẫn chưa cốt hóa đáng kể. Phương pháp này đồng thời cũng giúp đánh giá mức độ ổn định của khớp háng. Một số giá trị được sử dụng để đánh giá hình thái học của tình trạng trật khớp háng bẩm sinh bao gồm:

• Góc alpha: Góc alpha được tạo bởi bờ cánh xương chậu và đường nối điểm đáy ổ cối với góc trên ngoài ổ cối. Giá trị bình thường thường lớn hơn hoặc bằng 60 độ.
• Góc beta: Góc beta được tạo bởi đường kéo dài xương cánh chậu và đường kẻ góc trên ngoài ổ cối tiếp tuyến với chỏm xương đùi. Giá trị bình thường nhỏ hơn 55 độ, chỉ hữu ích khi kết hợp với góc alpha trong việc đánh giá khớp háng chưa trưởng thành.

2. Chụp X-quang thường quy

Chụp X-quang thường quy là phương pháp chẩn đoán tối ưu đối với tình trạng trật khớp háng ở trẻ em trên 1 tuổi. Trên kết quả chụp, trung tâm cốt hóa chỏm xương đùi có dấu hiệu bất đối xứng. Góc ổ cối phải nhỏ hơn 30 độ khi mới sinh và giảm dần khi khớp trưởng thành, thấp hơn 22 độ lúc 1 tuổi.

Cách điều trị trật khớp háng bẩm sinh

Việc điều trị trật khớp háng bẩm sinh hay loạn sản khớp háng là khác nhau ở mỗi trẻ và tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh. Bác sĩ sẽ đề xuất phương án điều trị tốt nhất cho trẻ. (4)

1. Điều trị không phẫu thuật

• Trẻ sơ sinh: Em bé có thể được đặt trong một thiết bị cố định tương đối mềm, được gọi là đai pavlik trong vòng 1 – 3 tháng để cố định xương đùi trong ổ cối. Đai này được thiết kế đặc biệt để giữ khớp háng ở vị trí thích hợp, đồng thời cho phép chân cử động tự do và dễ dàng thay tã.
  Ngoài ra, loại dụng cụ điều trị này còn có tác dụng thắt chặt các dây chằng quanh khớp háng và thúc đẩy quá trình phát triển ổ cối như bình thường. Bố mẹ sẽ được hướng dẫn kỹ lưỡng về các công việc chăm sóc hàng ngày như tắm rửa, thay tã, cho ăn, thay quần áo… để tránh ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.
• Trẻ từ 1 – 6 tháng: Tương tự như điều trị cho trẻ sơ sinh, xương đùi của em bé được dịch chuyển trở lại vào ổ cối bằng đai pavlik hoặc thiết bị tương tự. Phương pháp này có khả năng thành công trong nhiều trường hợp.
  Thời gian đeo đai pavlik thường kéo dài ít nhất 6 tuần, sau đó đeo bán thời gian thêm 6 tuần. Nếu kết quả không khả quan, bác sĩ có thể sử dụng thiết bị vững chắc hơn làm bằng vật liệu cứng hơn như là bó bột để điều chỉnh khớp đúng vị trí. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể thực hiện di chuyển nhẹ nhàng xương đùi của trẻ vào đúng vị trí, sau đó kết hợp bó bột để cố định xương. Phương pháp này thường được thực hiện dưới hình thức gây mê.
• Trẻ từ 6 tháng đến 2 năm: Trẻ trong giai đoạn này cũng được điều trị bằng phương pháp nắn chỉnh kín và bó bột.
  Vì giai đoạn này trẻ đã lớn hơn, mô mềm gân cơ quanh khớp có xu hướng co rút hơn vì vậy bác sĩ có thể sử dụng phương pháp kéo da (Skin traction) để kéo phần chi bên trật khớp háng, giúp chỏm xương vào đúng vị trí và hỗ trợ kéo giãn mô mềm xung quanh khớp háng trước khi thay đổi vị trí xương.

2. Điều trị bằng phẫu thuật

Đối với trẻ trong độ tuổi từ 6 tháng đến 2 năm, nếu điều trị bảo tồn không mang lại hiệu quả, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện phẫu thuật trật khớp háng bẩm sinh. Vết mổ được rạch ngay vị trí hông để có thể quan sát rõ xương và mô mềm bên trong.

Trong một số trường hợp, xương đùi sẽ được phẫu thuật rút ngắn lại để khớp xương vào ổ cối một cách chính xác. Đồng thời, bác sĩ cũng chỉ định chụp X-quang trong quá trình phẫu thuật để xác nhận rằng xương đã ở đúng vị trí, sau đó tiến hành bó bột.

Ở trẻ em hơn 2 tuổi, tình trạng khớp háng lỏng lẻo có xu hướng trở nên nghiêm trọng hơn. Trong trường hợp này, phẫu thuật mổ mở là phương pháp tối ưu để sắp xếp lại khớp háng, sau đó tiếp tục bó bột để giữ khớp háng trong ổ cối.

Thời gian phục hồi sau điều trị

Ở hầu trẻ em bị trật khớp háng bẩm sinh, thời gian bó bột thường được chỉ định kéo dài trong vòng 2 – 3 tháng. Trong giai đoạn này, chụp X-quang và tái khám được chỉ định thực hiện định kỳ cho đến khi phục hồi hoàn toàn, phát triển bình thường.

Biện pháp phòng ngừa trật khớp háng

Không có bất kỳ biện pháp phòng ngừa nào đối với tình trạng trật khớp háng. Tuy nhiên, bố mẹ nên đưa trẻ đi khám định kỳ để có thể phát hiện bệnh sớm, từ đó can thiệp điều trị kịp thời, tránh xảy ra biến chứng nguy hiểm về sau.

Trên đây là bài viết tổng hợp đầy đủ thông tin về trật khớp háng bẩm sinh, nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết, cách chẩn đoán và phương pháp điều trị tối ưu. Hy vọng thông qua những chia sẻ này, người bệnh đã có thêm nhiều cập nhật hữu ích liên quan đến vấn đề điều trị và chăm sóc sức khỏe

Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Trên đây là bài viết tổng hợp đầy đủ thông tin về trật khớp háng bẩm sinh, nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết, cách chẩn đoán và phương pháp điều trị tối ưu. Hy vọng thông qua những chia sẻ này, người bệnh đã có thêm nhiều cập nhật hữu ích liên quan đến vấn đề điều trị và chăm sóc sức khỏe