Trật khớp gối: Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và phòng ngừa

Trật khớp gối là gì?

Trật khớp gối là khi 3 xương của đầu gối bị lệch ra khỏi cấu trúc thẳng hàng bình thường. Phần lớn nguyên nhân đến từ tai nạn, nhưng một số ít trường hợp trật khớp gối bẩm sinh. Đây là tình trạng khẩn cấp, gây đau đớn, làm mất khả năng cử động khớp gối tạm thời, nếu không kịp thời can thiệp điều trị có thể dẫn đến các rủi ro như dị dạng khớp, cứng khớp mạn tính, nhiễm trùng khớp, …

Trong hệ vận động, khớp gối là nơi giao nhau giữa 3 xương bao gồm: xương đùi, xương bánh chè, xương chày. Khớp gối có hệ thống dây chằng, bao khớp, bao hoạt dịch bao bọc xung quanh để thực hiện bôi trơn, giúp hệ thống cơ xương quanh khớp chuyển động ổn định, trơn tru và nhịp nhàng. (1)

Trật khớp đầu gối xảy ra khi xương đùi bị mất tiếp xúc với xương chày, người bệnh có thể nhìn thấy tình trạng khớp lệch bằng mắt thường. Trật khớp thường đi kèm tổn thương các cơ quan bảo vệ khớp như dây chằng, bao khớp hay gân cơ, đôi khi ảnh hưởng đến mạch máu, thần kinh quanh khớp.

Những ảnh hưởng của trật khớp đều có khả năng cao dẫn đến các rủi ro không mong muốn, vì vậy khi tiếp nhận điều trị, bác sĩ luôn phải kiểm tra các tổn thương tại khớp và quanh khớp có thể xảy ra đồng thời hay không để kịp thời ngăn chặn. (2)

Phân loại trật khớp gối

1. Trật ra phía trước

Trật khớp gối ra trước là loại trật khớp phổ biến nhất, với chiếm tỷ lệ lên đến 50% trường hợp. Khi bị trật khớp gối ra phía trước, dây chằng chéo sau thường sẽ bị đứt do biến dạng cấu trúc. Bên cạnh đó, những chấn thương khác có thể xảy ra cùng lúc còn có đứt động mạch khoeo (50%) và tổn thương mạch máu (40%).

2. Trật ra phía sau

Hệ lụy của tình trạng này tương tự như trật khớp gối ra phía trước. Chấn thương thường là hậu quả từ một lực mạnh hướng về phía sau. Trật khớp đầu gối ra phía sau dễ xảy ra hơn ở người béo phì do tính chất khớp gối vốn không vững chắc như người khỏe mạnh. Những tổn thương kèm theo của trật gối ra phía sau thường thiên về tổn thương mạch máu hơn.

3. Trật ra ngoài

Trật khớp ra ngoài hiếm gặp hơn, nguyên nhân đến từ va chạm mạnh xảy ra tại mặt bên của đầu gối khiến khớp bị xô ra bên ngoài. Loại tai nạn này thường gặp ở những vận động viên, đặc biệt là các môn thể thao dùng sức mạnh thân dưới, có tính chất va chạm.

4. Trật vào trong

Trật khớp vào trong có tính chất giống với trật khớp ra ngoài, nhưng lực tác động xảy ra ở mặt bên phía ngoài của đầu gối. Khớp gối vốn được bảo vệ bởi hệ dây chằng, gân và bao hoạt dịch. Với các tác động lực nhẹ hoặc vừa đủ, hệ thống này có thể bảo vệ được khớp gối ổn định.

Khớp gối bị trật khi lực tác động mạnh, vượt qua giới hạn mà hệ thống dây chằng, gân có thể giữ được khớp gối. Nguyên nhân gây ra trật khớp gối vào trong có thể do lực đá từ bên ngoài, va đập mạnh với vật cứng…

5. Trật thể phối hợp

Người bệnh được xác định bị trật khớp thể phối hợp khi cùng lúc có nhiều hơn 1 loại trật khớp nêu trên. Thể phối hợp tiềm ẩn các biến chứng nghiêm trọng nhiều hơn so với người chỉ bị một loại trật khớp.

6. Trật khớp gối bẩm sinh

Trật khớp gối bẩm sinh với khớp gối trật ra trước kèm gối duỗi quá mức là tình trạng hiếm gặp. Bệnh có thể xuất hiện ở hội chứng Larsen, với nhiều khớp trật bẩm sinh trong đó có khớp gối. Đây là một tình huống khẩn cấp và cần được điều trị nhanh chóng bằng cách đặt nẹp uốn giúp dần phục hồi và cải thiện chức năng của đầu gối.

Dấu hiệu trật khớp gối

Trật khớp gối thể hiện triệu chứng rõ ràng nhất là biến dạng khớp có thể quan sát được chỉ bằng mắt thường. Một số người bệnh gặp phải hiện tượng đầu gối tự trở về vị trí bình thường trước khi đến khám với bác sĩ. (3)

Dù vậy, khớp gối bị trật luôn là chấn thương nghiêm trọng, khớp gối có thể trở về vị trí ban đầu nhưng tình trạng sưng tấy, đau nhói tại khớp vẫn không biết mất nghĩa là tổn thương này chưa khỏi.

Một số triệu chứng khác để người bệnh nhận biết được trật khớp đầu gối:

• Cơn đau nhói dai dẳng không ngừng, vượt ngoài ngưỡng chịu đựng và hầu như người bệnh không thể cử động hay duỗi thẳng chân
• Đầu gối có tình trạng mất vững
• Sưng tấy và bầm tím nghiêm trọng tại đầu gối
• Giảm biên độ chuyển động
• Không thể thực hiện các chuyển động đơn giản như đi lại

Nguyên nhân khớp đầu gối bị trật

1. Té ngã sinh hoạt

Té ngã sinh hoạt có khả năng gây ra trật khớp thường là té ngã từ trên cao như ngã cầu thang, ngã bật ngửa ra sau với một lực mạnh, ngã từ trên ghế cao… Khi té ngã, đầu gối thường là bộ phận tiếp đất đầu tiên, chịu lực tác động nặng nhất dẫn đến trật khớp gối.

Người cao tuổi là đối tượng có nguy cơ cao do bị té ngã trong sinh hoạt. Những yếu tố làm tăng rủi ro này là sự thoái hóa tự nhiên của khớp gối, tình trạng mất vững… gây nên.

2. Tai nạn giao thông

Tai nạn giao thông đột ngột khiến đầu gối va đập mạnh vào bề mặt cứng gây trật khớp gối. Tuy nhiên, không phải tai nạn giao thông nào cũng sẽ gây ra trật khớp gối, đây chỉ là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất tạo ra các va chạm mạnh, làm tổn thương khớp gối và các hệ thống cấu trúc quanh khớp.

3. Chấn thương thể thao

Chấn thương thể thao và trật khớp gối thường xảy ra khi vận động viên ngã trong tư thế đầu gối cong hoặc duỗi quá mức sẽ khiến đầu gối bị chấn thương mạnh.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Trật khớp gối là một chấn thương nghiêm trọng, là tiền đề của những biến chứng nguy hiểm, thậm chí là tàn tật nếu xử lý trễ. Trật khớp gối nhẹ hay gối nặng đều không chỉ gây ra biến dạng trong cấu trúc, khiến chân bất động, mất khả năng đi lại tạm thời mà còn có thể làm gián đoạn nguồn máu nuôi đến toàn bộ hệ cơ xương khớp tại đầu gối.

Trường hợp người bệnh không nhanh chóng đến bệnh viện và can thiệp ngay khi khớp gối bị trật, nguy cơ phải cắt bỏ chi dưới và tàn tật vĩnh viễn. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể gặp những biến chứng khác như máu đông tại tĩnh mạch, hội chứng chèn ép khoang cấp …

Chẩn đoán trật khớp đầu gối

Ưu tiên hàng đầu trong điều trị trật khớp gối là nhanh chóng sửa chữa, đưa khớp gối về lại cấu trúc cũ. Vì vậy, khi tiếp nhận một ca trật khớp gối, bác sĩ sẽ ưu tiên việc giảm thiểu hoặc nắn chỉnh khớp trong giới hạn để làm giảm các áp lực lên da, mạch máu và dây thần kinh tại vùng bị ảnh hưởng.

Sau khi người bệnh đã ổn định, bác sĩ sẽ tiến hành chẩn đoán kỹ lưỡng hơn về tình trạng chấn thương, đánh giá mức độ nghiêm trọng để đưa ra phương án điều trị phù hợp.

1. Kiểm tra mạch

Kiểm tra mạch là bước kiểm tra tình trạng động mạch tại vùng đầu gối và bàn chân của người bị trật khớp. Nếu mạch đập ở những vị trí này yếu hơn thông thường, có nghĩa là người bệnh đã bị tổn thương mạch máu kèm trật khớp gối.

2. Kiểm tra chỉ số huyết áp – cổ chân (ABI)

Kiểm tra chỉ số huyết áp – cổ chân ABI nhằm so sánh huyết áp đo ở cánh tay (nơi lành lặn) với cổ chân cùng khớp gối trật. Nếu số đo ABI cổ chân thấp hơn cánh tay, cho thấy lưu lượng máu đến chi dưới kém hơn, người bệnh có thể xảy ra hiện tượng đình trệ quá trình dẫn lượng máu nuôi.

3. Kiểm tra cảm giác

Bác sĩ thực hiện đánh giá xúc giác, cảm giác tại chân bị trật khớp gối so với chân khỏe mạnh. Bước này cũng để đánh giá mức độ trật khớp của người bệnh.

4. Kiểm tra dẫn truyền thần kinh

Thực hiện kiểm tra bằng cách đo điện cơ (EMG) hoặc tốc độ dẫn truyền thần kinh (NCV), giúp bác sĩ đánh giá được chức năng của dây thần kinh quanh chân và đầu gối có bị tổn thương cùng tai nạn hay không.

5. Kiểm tra màu da và nhiệt độ

Màu da và nhiệt độ của bàn chân có thể phản ánh tình trạng của các mạch máu, gồm những mạch máu có khả năng bị tổn thương khi trật khớp gối xảy ra. Bàn chân có nhiệt độ và màu da bình thường nghĩa là các mạch máu không có vấn đề. Ngược lại, nếu người bệnh có triệu chứng bàn chân lạnh và màu sắc bất thường thì có khả năng mạch máu đã bị tổn thương.

Cần làm gì khi bị trật khớp gối?

Những việc cần làm khi bị trật khớp gối chính là cần cố gắng giữ cho xương bánh chè ở đúng vị trí. Đây là một đoạn xương nhỏ, là nơi nhô cao nhất của đầu gối. Có thể cố định bằng nẹp và nhanh chóng đưa người bệnh đến bệnh viện để được can thiệp y khoa nhanh chóng.

Sau khi đã được sơ cứu và chẩn đoán trật khớp. Cách điều trị được chỉ định dựa trên tình trạng trật khớp. Có 3 hướng điều trị trật khớp gối phổ biến gồm:

• Điều trị không phẫu thuật: Được áp dụng khi xương bánh chè vẫn còn nằm trên cấu trúc bình thường, mức độ nhẹ. Người bệnh được cho dùng thuốc an thần hoặc giảm đau để làm thuyên giảm cơn đau.

Bác sĩ sẽ nắn chỉnh để khớp trở về vị trí ban đầu. Sau đó, đeo nẹp để cố định khớp đầu gối, ngăn tình trạng xương lệch về vị trí trật, đồng thời hỗ trợ đầu gối ổn định, nhanh hồi phục hơn.

• Điều trị phẫu thuật: Chỉ định cho các trường hợp các tổn thương mô mềm, cơ quan khác xảy ra cùng lúc với trật khớp gối như: tổn thương hệ dây thần kinh, rách dây chằng, gãy xương, tổn thương mạch máu. Phẫu thuật nhằm mục đích xử lý những tổn thương này và đưa khớp gối về lại vị trí cũ. Có 2 phương pháp phẫu thuật là nội soi và phẫu thuật mổ mở.

Thông thường, bác sĩ sẽ ưu tiên phương pháp phẫu thuật nội soi cho người bệnh nhằm rút ngắn thời gian lành thương và giảm đớn. Tuy nhiên, điều này sẽ tùy thuộc vào độ phức tạp của trật khớp và các tổn thương đi kèm.

• Phục hồi chức năng: Là phương pháp mà bất cứ người bệnh trật khớp gối nào cũng cần áp dụng sau khi đã nắn chỉnh lại khớp gối. Dù người bệnh không bị trật khớp đến mức phải làm phẫu thuật, nguy cơ cứng khớp, khớp mất vững vẫn có thể xảy ra sau đó.

Vì vậy, người bệnh cần thực hiện các bài tập phục hồi chức năng, vật lý trị liệu phù hợp để cải thiện và duy trì chức năng khớp gối. Kết hợp với nghỉ ngơi hợp lý, chế độ dinh dưỡng bổ sung canxi để tối ưu kết quả điều trị.

Có thể bạn quan tâm: Trật khớp gối bao lâu thì khỏi?

Biện pháp phòng ngừa trật khớp gối

Những biện pháp phòng ngừa trật khớp gối: (4)

• Dùng đai bảo vệ đầu gối khi chơi thể thao
• Tập thể dục đều đặn để làm tăng độ linh hoạt, vững chắc cho khớp gối
• Cẩn thận trong các hoạt động hằng ngày. Đối với những hoạt động cần leo trèo, đứng lên chỗ cao, cần đề phòng té ngã và có những biện pháp an toàn hạn chế chấn thương nếu té ngã.
• Hạn chế các nguy cơ tai nạn giao thông

Cách chăm sóc bệnh nhân bị lật khớp đầu gối

Người bệnh sau khi xuất viện cần tiếp tục đeo nẹp theo chỉ định của bác sĩ. Một số trường hợp có thể tập gập duỗi từ từ theo sự hướng dẫn của bác sĩ để hạn chế tình trạng cứng khớp do bất động khớp trong thời gian dài.

Quan trọng nhất trong thời gian điều trị và hồi phục khớp gối là để khớp được ổn định. Có thể kê chân trên cao giúp cho máu được lưu thông tốt hơn. Ngoài ra, hạn chế mọi hoạt động có thể gây va chạm, tác động mạnh lên đầu gối.

Chế độ dinh dưỡng với người bệnh trật khớp đầu gối không khắt khe, người bệnh có thể ăn bất cứ thực phẩm nào trừ những món ăn bị dị ứng. Có thể bổ sung thêm các thực phẩm giàu canxi và vitamin D để tăng cường khả năng tăng liên kết mô xương. Dù vậy, việc ăn uống đa dạng, lành mạnh giúp sức khỏe tổng thể của người bệnh được hồi phục nhanh chóng hơn, hỗ trợ thuyên giảm cơn đau khớp và rút ngắn quá trình lành thương.

Trung tâm Chấn thương chỉnh hình và khoa Cơ xương khớp – Hệ thống PlinkCare, là nơi quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành, bác sĩ Cơ xương khớp giàu kinh nghiệm, tận tâm. Đây cũng là một trong những đơn vị tiên phong trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh cơ xương khớp với kỹ thuật hiện đại theo phác đồ cập nhật quốc tế.

Bệnh viện còn được trang bị hệ thống máy móc, trang thiết bị chẩn đoán hình ảnh hiện đại như: máy chụp CT 768 lát cắt Somatom Drive, máy cộng hưởng từ thế hệ mới Magnetom Amira BioMatrix, robot Artis Pheno, máy đo mật độ xương, máy siêu âm, hệ thống kính vi phẫu thuật Opmi Vario 700 Zeiss, bàn mổ Meera-Maquet, máy đo bàn chân bẹt và in 3D lót đế giày chuyên dụng, Robot lượng giá sức mạnh Dây chằng khớp gối… để có thể phát hiện sớm các tổn thương và điều trị hiệu quả các bệnh lý về cơ xương khớp…

PlinkCare còn sở hữu hệ thống phòng khám khang trang, khu nội trú cao cấp; khu vực phục hồi chức năng hiện đại; quy trình chăm sóc hậu phẫu toàn diện giúp bệnh nhân nhanh chóng hồi phục và ổn định sức khỏe sau phẫu thuật.

Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Trật khớp gối là một chấn thương nghiêm trọng cần được can thiệp xử lý càng sớm càng tốt. Dù ở mức độ nhẹ hay nặng, tình trạng này vẫn có khả năng cao kèm theo những tổn thương cho các cơ quan xung quanh. Nếu không được điều trị kịp thời, người bệnh có thể sẽ đối mặt với nguy cơ tàn tật. Sau khi điều trị trật khớp, người bệnh cần tiếp tục điều trị bảo tồn để hạn chế các nguy cơ cứng khớp và mất vững có thể xảy ra như một hệ lụy của chấn thương này.