Trật khớp gối bẩm sinh: Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán

Trật khớp gối bẩm sinh là gì?

Trật khớp gối bẩm sinh (Congential Knee Dislocation) là tình trạng khớp gối ở trẻ sơ sinh bị duỗi quá mức do mức độ dịch chuyển giữa xương chày và xương đùi. Bệnh thường liên quan đến sự bất thường trong gen hoặc quá trình hình thành cấu trúc trong bào thai của thai nhi.

Trật khớp gối ở trẻ sơ sinh là tình trạng biến dạng, khi 3 xương tại đầu gối là xương đùi, xương bánh chè và xương chày lệch khỏi cấu trúc thẳng hàng. Không chỉ làm giảm khả năng cử động của khớp gối, mà còn có nguy cơ tổn thương đến những mô mềm xung quanh như hệ thống dây chằng, gân và dây thần kinh quanh khớp. Đặc biệt khi tình trạng trật khớp kéo dài, sự chèn ép giữa những cấu trúc xương sụn bên trong càng nghiêm trọng, tăng cao di chứng về sau.

Bệnh được phân thành 3 mức độ trật khớp dựa theo mức đội gập thụ động của khớp gối khi thăm khám, bao gồm: (1)

• Mức độ 1: Độ lệch khớp nhẹ, đơn giản. Độ gập khớp có thể > 90 độ.
• Mức độ 2: Bán trật xương chày. Độ gập khớp gối từ 30 – 90 độ.
• Mức độ 3: Trật khớp chày đùi hoàn toàn. Độ gập khớp gối < 30 độ.

Với trẻ nhi, bệnh ảnh hưởng đến quá trình phát triển và hoàn thiện xương, thậm chí có thể để lại di chứng vĩnh viễn nếu không được điều trị kịp thời.

Dấu hiệu trẻ sơ sinh bị trật khớp gối

Bệnh trật khớp gối bẩm sinh được nhận biết dễ dàng bằng quan sát. Tình trạng trật khớp gối khiến chân của trẻ bị cong hay là quá ưỡn về phía trước, độ cong càng lớn thì mức độ nghiêm trọng của bệnh càng cao.

Ngoài ra, trật khớp gối ở trẻ sơ sinh cũng có thể do mắc phải trong hội chứng Larsen. Đây là một rối loạn bẩm sinh, biểu hiện khi trẻ sinh ra bị bàn chân khoèo và loạn sản khớp háng, cứng đa khớp bẩm sinh, hay thoát vị não màng não, thậm chí có thể kèm trật các khớp khác như vai, háng khuỷu. Hội chứng này còn có biểu hiện trán dô, khoảng cách 2 đầu mắt rộng, mũi tẹt.

Trật khớp gối bẩm sinh do những bất thường trong tử cung cũng dẫn đến dị dạng hệ cơ xương khớp, sự bất đối xứng chi, chứng cứng khớp hoặc rối loạn cơ cũng có thể xảy ra.

Nếu nghi ngờ trẻ bị trật khớp gối, ba mẹ nên đưa trẻ đi khám thật sớm để thực hiện những kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh cần thiết. Trật khớp gối bẩm sinh có thể có các dấu hiệu lâm sàng sau đây

• Cơ tứ đầu ngắn lại, đôi khi bị xơ hóa
• Bao khớp trước co rút
• Bao hoạt dịch phía trên xương bánh chè thiểu sản
• Xương chày bị biến dạng xoay hoặc vẹo ngoài
• Các gân kheo có thể dịch chuyển về phía trước và khớp gối lỏng lẻo
• Co rút duỗi quá mức khớp gối kèm theo nếp gấp ngang vùng mặt trước khớp gối

Nguyên nhân khớp đầu gối bị trật

Hội chứng Larsen (tên đầy đủ Sinding Larsen Johansson) là một rối loạn di truyền hiếm gặp. Trẻ mắc hội chứng Larsen có nhiều biểu hiện lâm sàng liên quan đến chứng rối loạn, dị dạng xương khớp cùng với một số đặc điểm khác thường trên khuôn mặt như trật khớp khuỷu tay, trật khớp háng, trật khớp đầu gối… Mức độ nghiêm trọng phụ thuộc vào yếu tố gen di truyền trong gia đình của từng trẻ. (2)

Trật khớp bẩm sinh cũng có thể do những bất thường trong tử cung làm ảnh hưởng đến cấu trúc xương của thai nhi. Nguyên nhân có thể do sự dịch chuyển xương chày trước gây trật khớp, hoặc dị tật bẩm sinh ở khớp háng và đầu gối.

Chẩn đoán trật khớp đầu gối ở trẻ sơ sinh

1. Bất thường ở chân của trẻ lúc mới sinh

Trật khớp gối bẩm sinh có thể được chẩn đoán với hình dạng bất thường của 2 chân. Bác sĩ cũng đồng thời kiểm tra những dấu hiệu khác có liên quan đến hội chứng Larsen, chứng loạn sản…

Hoạt động thăm khám lâm sàng cũng bao gồm việc đánh giá mức độ nghiêm trọng của tình trạng này như độ cong của chân, sự lỏng lẻo trong cấu trúc xương, có kèm theo những dị tật bẩm sinh khác hay không. Sau khi hoàn tất đánh giá, bác sĩ sẽ tiếp tục chỉ định trẻ thực hiện tiếp những phương pháp chẩn đoán cao cấp hơn.

2. X-quang

X-quang là phương pháp chẩn đoán hình ảnh nhằm xem xét các triệu chứng của xương ở hai chiều. Bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện chụp X-quang tại khớp gối bị trật. Sau đó, đánh giá tình trạng trật khớp bẩm sinh qua sự liên kết giữa xương đùi và xương chày. Nếu có tình trạng xương đùi hoàn toàn không tiếp nối với xương chày thì có nghĩa trẻ bị trật khớp gối bẩm sinh cấp độ 3. Hình ảnh X-quang cũng gợi ý cho bác sĩ về phác đồ điều trị bệnh cho trẻ.

3. Siêu âm

Siêu âm cũng là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh được ưu tiên sử dụng cho đối tượng bệnh nhi. Kết quả siêu âm tại đầu gối cung cấp hình ảnh trực quan về những tổn thương xảy ra bên trong khớp gối của trẻ, bao gồm: cấu trúc dị thường, ảnh hưởng có thể xảy ra tại hệ thống dây chằng, gân cơ và dây thần kinh.

Theo đánh giá của Trung tâm Thông tin Công nghệ sinh học Quốc gia Hoa Kỳ, phương pháp siêu âm cũng hữu ích trong việc tiên lượng khả năng hoạt động của khớp sau khi trẻ được điều trị.

Điều trị trật khớp gối bẩm sinh như thế nào?

Nếu trẻ bị trật khớp gối bẩm sinh mức độ 1, 2 hay trật khớp chày đùi với mức độ gập gối thụ động tốt từ 90 độ trở lên thì có thể điều trị bằng cách bảo tổn, không phẫu thuật với nẹp cố định (trật độ 1) và hoặc bó bột nắn chỉnh lại cấu trúc khớp gối (trật độ 2). Phương pháp được ưu tiên sử dụng là bó bột khớp gối hoặc đai Pavlik hoặc dùng nẹp để đưa cấu trúc khớp gối về đúng với vị trí bình thường. (3)

Quá trình nẹp cần đảm bảo khớp gối được nắn chỉnh về đúng vị trí liên kết thích hợp, giảm thiểu tối đa các ảnh hưởng lên cơ quan mô mềm xung quanh khớp và cố định để xương và mô mềm được phát triển đúng. Sau nắn chỉnh có thể kiểm tra lại siêu âm để đảm bảo vị trí đúng của khớp. Đôi khi nếu cơ quá co rút, bác sĩ có thể thực hiện tiêm botulinum toxin để làm mềm cơ giúp tăng hiệu quả nắn chỉnh.

Phương pháp nắn chỉnh nội khoa đem lại hiệu quả điều trị cao cho các trường hợp trật khớp gối ở trẻ sơ sinh không quá nghiêm trọng và điều trị sớm.

Khi trẻ không đáp ứng hai phương pháp trên, bác sĩ sẽ xem xét phương án phẫu thuật ngoại khoa để điều chỉnh cấu trúc khớp gối cho trẻ. Phẫu thuật can thiệp kéo dài cơ tứ đầu, điều chỉnh gân cơ khoeo. Hoặc ở một số trường hợp bác sĩ sẽ thực hiện cắt xương chỉnh trục kết hợp kéo dài cơ tứ đầu đùi để tối ưu hoá kết quả điều trị cho trẻ lớn.

Nếu trẻ sơ sinh bị trật khớp gối nặng, ngay từ đầu bác sĩ có thể dùng các phương pháp mổ mở cắt cơ tứ đầu đùi. Tuy nhiên, việc tạo hình cơ tứ đầu đùi là phẫu thuật phức tạp hơn, có nguy cơ sẹo dính và chảy máu hơn vì đường mổ dài, tuy nhiên kết quả nắn chỉnh sẽ tốt hơn ở những trường hợp trật khớp nặng. Sau phẫu thuật, trẻ vẫn sẽ được tiếp tục bó bột để duy trì kết quả nắn chỉnh.

Cách chăm sóc trẻ sau khi điều trị

Bệnh nhi trong quá trình điều trị và sau điều trị trật khớp gối bẩm sinh cần được theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe. Điều cần lưu ý là giữ cho khớp gối của trẻ được ổn định để xương có thể nhanh chóng trở về vị trí bình thường và phát triển chính xác. Vì trẻ có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, nhất là ở trẻ sơ sinh bị mắc bệnh nên chế độ dinh dưỡng cho trẻ trong giai đoạn này cũng rất quan trọng.

Tùy vào thể trạng, độ tuổi và tầm phát triển của từng trẻ, bác sĩ sẽ có những lưu ý dinh dưỡng chuyên biệt, giúp cho trẻ có thể phát triển tốt, hạn chế ảnh hưởng của các phương pháp điều trị trật khớp gối.

Với những trẻ thực hiện phương pháp bó bột, cần tuân thủ theo quy định của bác sĩ trong việc giữ vệ sinh và thay bột. Những điều ba mẹ nên lưu ý trong quá trình chăm sóc trẻ trong giai đoạn bó bột điều chỉnh khớp gối của trẻ bao gồm:

• Kiểm tra lượng máu lưu thông tốt hay không bằng cách xem xét dấu hiệu đầu ngón chân có bị phù nề hay bầm tím; màu sắc cho thấy máu lưu thông tốt là hồng hào.
• Chắc chắn bột không bị tuột trong quá trình chăm sóc trẻ
• Giữ cho bột dược khô ráo, tránh để dính nước/nước tiểu của trẻ

Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Ở giai đoạn sớm, trẻ có độ trật khớp ít, còn có khả năng gập khớp gối đến trên 90 độ, điều trị nội khoa bằng bó bột và đeo đai nẹp hoàn toàn có thể đem lại hiệu quả điều trị cao. Ngược lại, trẻ cần phẫu thuật nếu khi trì hoãn điều trị trật khớp gối, khiến tình trạng cong chân nặng hơn, gân cơ co rút và gối gập được ít hơn 30 độ. Vì vậy, ba mẹ nên nhanh chóng cho trẻ đi khám với bác sĩ chuyên khoa Cơ xương khớp hoặc Nhi nếu chân của trẻ có hiện tượng cong bất thường.

Trật khớp gối bẩm sinh là dị tật hiếm gặp ở trẻ, xảy ra khi cấu trúc xương chày và khớp gối không ở vị trí cấu trúc thông thường. Tình trạng dị dạng này có thể ảnh hưởng đến hệ thống các dây chằng, dây thần kinh… xung quanh. Nguy hiểm hơn, tiềm ẩn các nguy cơ cao gây dị tật vĩnh viễn cho trẻ sau này nếu không được điều trị kịp thời.