Tràn dịch khớp: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán, phòng ngừa

Tình trạng tràn dịch ảnh hưởng đến các khớp thường xuyên vận động của cơ thể như khớp gối, khớp háng, khớp vai, khớp cổ tay. Tình trạng này thường gây ra những cơn đau khó chịu, ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Tràn dịch khớp là gì?

Tràn dịch khớp là tình trạng gia tăng lượng dịch bất thường trong khớp sau chấn thương hay do những nguyên nhân bất thường trong khớp, làm giảm tầm vận động của khớp. Tình trạng này không gây nguy hiểm cho người bệnh. Tuy nhiên, nếu trì hoãn điều trị, người bệnh có thể đối mặt với nhiều biến chứng nặng.

Phân loại

Các tình trạng tràn dịch khớp phổ biến bao gồm:

• Tràn dịch khớp gối
• Tràn dịch khớp háng
• Tràn dịch khớp vai
• Tràn dịch khớp cổ tay
• Tràn dịch khớp cổ chân
• Tràn dịch khớp khuỷu tay

Triệu chứng khớp bị tràn dịch

Những triệu chứng thường xuất hiện ở người bệnh tràn dịch khớp như: (1)

• Sưng khớp từ nhẹ đến nặng
• Đau khớp: Đau nhói âm ỉ tới đau dữ dội, gây cản trở tầm vận động của khớp
• Đỏ và ấm khớp, thường là do viêm hoặc nhiễm trùng

Tùy theo nguyên nhân gây tràn dịch ở khớp, một số triệu chứng khác có thể xuất hiện như:

• Bầm tím và chảy máu tại khớp (do chấn thương)
• Sốt, ớn lạnh, khó chịu, mệt mỏi (do nhiễm trùng)
• Đau căng cơ (do chấn thương)
• Xuất hiện u nang baker: Đây là tình trạng bệnh lý đặc trưng do sự tích tụ của dịch khớp (hoạt dịch), từ đó hình thành khối u lành tính

Nguyên nhân gây tràn dịch màng khớp

1. Nhiễm trùng

Tình trạng nhiễm trùng có thể xuất phát từ các vết thương hở như vết rách sâu hoặc do các thủ thuật xâm lấn (bao gồm tiêm, thay khớp). (2)

Nhiễm trùng máu đôi khi có thể ảnh hưởng tới các khớp. Tình trạng này có khả năng gây sưng tấy và tràn dịch ở khớp.

Một số yếu tố làm gia tăng nguy cơ viêm khớp nhiễm khuẩn như:

• Người cao tuổi
• Người mắc bệnh đái tháo đường
• Người bệnh áp dụng liệu pháp tiêm tĩnh mạch (IV)
• Người bệnh thay khớp
• Người bệnh vừa phẫu thuật khớp
• Người bệnh viêm khớp
• Người có hệ miễn dịch suy giảm (thường gặp ở bệnh nhân nhiễm HIV, người bệnh ghép tạng, người bệnh đang hóa trị).

2. Chấn thương

Chấn thương là nguyên nhân phổ biến gây tràn dịch khớp, đặc biệt là ở khớp gối. Các chấn thương do tai nạn giao thông, té ngã hoặc tác động lực mạnh đều có nguy cơ dẫn tới khớp bị tràn dịch.

Những chấn thương này cũng có thể liên quan đến xương, các mô liên kết (gân, dây chằng) hoặc sụn khớp (sụn chêm).

Căng thẳng lặp đi lặp lại ở khớp cũng có thể gây tràn dịch. Dạng chấn thương do sử dụng khớp quá mức xảy ra khi một người lặp lại một động tác nhiều lần, trong thời gian dài. Chấn thương này thường liên quan tới các yêu cầu công việc (gõ bàn phím, khuân vác…) hoặc khi chơi thể thao.

Nếu tràn dịch khớp do khớp bị căng thẳng lặp đi lặp lại, các tình trạng khác như viêm bao hoạt dịch và viêm gân cũng có thể xảy ra. Đối với các trường hợp tràn dịch do chấn thương, người bệnh thường có các triệu chứng như đau, sưng, cứng khớp và khó duỗi hoặc xoay khớp.

3. Viêm khớp

Tràn dịch khớp thường gặp ở những người bị viêm khớp. Tình trạng này có thể là mạn tính (xảy ra chậm và tiến triển) hoặc cấp tính (xảy ra nhanh và nghiêm trọng). (3)

Có 3 loại viêm khớp chính gồm viêm khớp do thoái hóa, viêm khớp do tinh thể (gút), viêm khớp do bệnh tự miễn.

3.1 Viêm do thoái hóa khớp

Với viêm do thoái hóa khớp, tình trạng tràn dịch khớp thường xảy ra khi người bệnh vận động nhiều. Trong đó, khớp gối thường là khớp bị ảnh hưởng nhất.

3.2 Viêm khớp do tinh thể

Viêm khớp do tinh thể (thường gặp nhất là tinh thể urat trong bệnh gút); Khi thận không thải được axit uric hay do cơ thể sản sinh quá nhiều hoặc do bất thường trong chu trình tạo ra axit này đều có nguy cơ dẫn tới bệnh gout.

Những tinh thể urat dư thừa có thể tích tụ trong khớp của người bệnh nhiều năm mà không gây triệu chứng. Cấu trúc của các tinh thể này nhỏ, cứng, sắc nhọn; có thể cọ xát vào màng hoạt dịch gây sưng, đau và viêm nhiều

3.3 Viêm khớp tự miễn

Ở các trường hợp viêm khớp do bệnh tự miễn, tràn dịch khớp có thể là lần đầu khởi phát hay cấp tính tuy nhiên bệnh thường sẽ diễn tiến dai dẳng thành mạn tính. Một số bệnh tự miễn có thể gây ra tình trạng khớp tràn dịch như:

• Viêm khớp dạng thấp: Bệnh thường do tổn thương xuất phát từ màng hoạt dịch của khớp. Viêm khớp dạng thấp xảy ra khi hệ thống miễn dịch (vốn có nhiệm vụ bảo vệ cơ thể, chống lại sự tấn công của vi khuẩn/virus) gặp trục trặc và tấn công những mô lành của cơ thể.

Tình trạng này thường dẫn tới viêm bao hoạt dịch, khiến khớp bị sưng, nóng, đỏ và đau. Bệnh nhân có nguy cơ tàn phế, tổn thương nhiều cơ quan khác. Viêm khớp dạng thấp thường ảnh hưởng tới những khớp đối xứng trong cơ thể như hai bàn tay, hai cổ tay hay hai đầu gối.

• Viêm khớp tự phát thiếu niên: Đây là một bệnh tự miễn, xảy ra ở bệnh nhi dưới 16 tuổi. Viêm khớp tự phát thiếu niên là quá trình viêm tăng sinh quá mức của những tế bào tại màng hoạt dịch.

Tình trạng này có thể làm dày màng hoạt dịch, tăng sinh những mạch máu bất thường; tích lũy tế bào bạch cầu hạt, tế bào lympho, đại thực bào; kích thích những yếu tố trung gian gây viêm khớp. Bệnh tiến triển có thể khiến màng bao hoạt dịch của khớp viêm dày lên, gây nên những triệu chứng như viêm sưng ở khớp, cứng khớp đi kèm với các cơn đau, tràn dịch khớp.

• Viêm khớp vảy nến: Đây là bệnh viêm khớp xảy ra ở một số người bệnh mắc bệnh vảy nến. Những triệu chứng ban đầu của bệnh thường bắt đầu từ các tổn thương da như tình trạng phát ban đỏ, có vảy.

Viêm khớp vảy nến là bệnh mạn tính, thường tiến triển nặng theo thời gian. Tuy nhiên, có những thời điểm các triệu chứng được cải thiện, bệnh thuyên giảm xen kẽ các đợt cấp. Viêm khớp do bệnh vảy nến có khả năng ảnh hưởng tới toàn bộ các cơ xương khớp ở hai bên cơ thể hay chỉ một bên.

Tương tự bệnh viêm khớp dạng thấp, viêm khớp vảy nến cũng gây đau, sưng phồng và ấm khớp khi chạm tay vào.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Người bệnh cần đi khám ngay khi có dấu hiệu nhiễm trùng hoặc bị chấn thương ở khớp, đặc biệt là khi xuất hiện những triệu chứng như:

• Sốt
• Sưng và đỏ khớp
• Ấm khớp khi chạm tay vào
• Mất cảm giác ở khớp
• Không thể cử động khớp
• Đau nhiều, khớp không thể chịu lực

Nếu bị sưng khớp mà không có các dấu hiệu trên, người bệnh vẫn cần đi khám sớm để tìm ra nguyên nhân gây sưng khớp, từ đó có hướng can thiệp đúng cách, tránh các biến chứng nặng.

Biến chứng khi bị tràn dịch khớp

Khi được phát hiện sớm, tràn dịch khớp có thể được điều trị dứt điểm, không gây nhiều biến chứng. Tuy nhiên, thực tế, nhiều bệnh nhân thường chủ quan với bệnh. Điều này khiến tình trạng tràn dịch khớp khi tới những cơ sở y tế là đã tiến triển nghiêm trọng.

Ngoài làm giảm tầm vận động của khớp do sưng viêm, những biến chứng có thể xuất hiện như nhiễm trùng khớp do chọc hút dịch khớp nhiều lần, thậm chí là phá hủy khớp, ảnh hưởng tới toàn bộ cơ thể của người bệnh.

Phương pháp chẩn đoán tràn dịch ổ khớp

1. Khám lâm sàng

Khi chẩn đoán bệnh, đầu tiên, bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng cho bệnh nhân. Những dấu hiệu dễ nhận thấy nhất của tình trạng tràn dịch khớp là khớp sưng phù, da ửng đỏ, ấm khi chạm tay vào, giảm tầm vận động khớp. Nếu người bệnh bị tràn dịch ở các khớp đối xứng, có thể tiến hành so sánh hai bên sẽ thấy sự chênh lệch: Bên khớp ảnh hưởng sẽ bị sưng to và phù nề; đi kèm triệu chứng đau, khó vận động khớp, do lượng dịch trong khớp cản trở.

2. Chẩn đoán hình ảnh

Để nhận biết tình trạng này, bác sĩ có thể chỉ định bệnh nhân thực hiện siêu âm khớp, chụp X-quang hoặc chụp MRI. Kết quả của các phương pháp chẩn đoán này sẽ cho thấy rõ nét mức độ phù nề ở khớp, phát hiện những dấu hiệu rạn nứt xương, gãy xương và trật khớp, u hay thoái hóa khớp. (4)

3. Phân tích dịch khớp

Hút dịch khớp sẽ giúp bác sĩ xác định bản chất của dịch trong khớp. Từ đó, bác sĩ có thể chẩn đoán được nguyên nhân trực tiếp dẫn đến tình trạng tràn dịch khớp.

Bệnh tràn dịch khớp chữa như thế nào?

Việc lựa chọn phương pháp điều trị tràn dịch khớp sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ và giai đoạn của tình trạng tràn dịch, trong đó bao gồm những phương pháp điều trị như:

• Điều trị bằng thuốc: Bác sĩ thường chỉ định người bệnh dùng thuốc. Sử dụng thuốc điều trị gồm thuốc giảm đau, chống viêm, thuốc kháng sinh nếu có nguy cơ bị nhiễm khuẩn; sử dụng thuốc ức chế miễn dịch khi bị viêm khớp dạng thấp.

Tuy nhiên, việc dùng thuốc cần có sự theo dõi nghiêm ngặt từ bác sĩ điều trị, đặc biệt là đối với những loại thuốc có nhiều tác dụng phụ khi dùng thời gian dài như corticoid.

• Điều trị xâm lấn: Tình trạng dịch tồn đọng trong khớp không chỉ làm giảm tầm vận động khớp, mà còn khiến người bệnh đau đớn và khó chịu. Do đó, phương pháp chọc hút dịch khớp sẽ giúp giảm nhẹ những triệu chứng cho người bệnh. Bác sĩ có thể kết hợp chọc hút và tiêm corticoid trong điều trị tràn dịch khớp.

Ngoài ra, nội soi khớp còn giúp chẩn đoán và điều trị những tổn thương như viêm màng hoạt dịch, sụn, dây chằng, thoái hóa khớp. Cuối cùng, nếu tổn thương thoái hóa khớp quá nghiêm trọng, bác sĩ có thể cân nhắc chỉ định phẫu thuật cho người bệnh.

Khi bị tràn dịch khớp, người bệnh cần được nghỉ ngơi, tránh vận động nhiều, đặc biệt là ở khớp bị ảnh hưởng. Điều này sẽ giúp giảm thiểu trọng tải mà khớp phải chịu đựng, đồng thời nên chườm đá và kê cao khớp ảnh hưởng, giúp giảm đau sưng và phù nề ở khớp.

Biện pháp phòng ngừa tràn dịch ổ khớp

Để giảm thiểu nguy cơ mắc tràn dịch khớp, cần lưu ý:

• Hạn chế nâng vác vật nặng để tránh tạo sức ép lên các bao hoạt dịch ở những vùng khớp như khớp gối, khớp háng, khớp cổ tay…
• Tránh duy trì các khớp ở một tư thế trong thời gian dài, thỉnh thoảng cần vận động nhẹ nhàng để khớp được co giãn linh hoạt, tránh sự ức chế lên các bao hoạt dịch gây viêm, dẫn tới khớp bị tràn dịch
• Tập thể dục thể thao thường xuyên với cường độ phù hợp. Người lớn tuổi có thể tham khảo những bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, tập yoga…
• Nếu thường xuyên phải quỳ vì yêu cầu công việc, cần dùng miếng đệm để giúp giảm thiểu áp lực lên khớp gối
• Duy trì cân nặng hợp lý để tránh tạo nhiều áp lực lên những vùng xương khớp.

Ngay khi có dấu hiệu tràn dịch ở khớp, người bệnh nên nhanh chóng đi tới các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám, chẩn đoán, có hướng can thiệp sớm, giảm thiểu nguy cơ xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng.

Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Tình trạng tràn dịch khớp có thể tiến triển nặng khi không được phát hiện sớm và điều trị dứt điểm. Vì thế, để bảo vệ các khớp, bạn nên duy trì kiểm tra tổng quát (6 tháng/lần) để phòng ngừa bệnh hiệu quả; đồng thời kết hợp lối sống khoa học cùng thói quen tốt, giúp khớp trở nên khỏe và linh hoạt hơn.