Tiểu không tự chủ ở trẻ em: Nguyên nhân và triệu chứng

Tiểu không tự chủ ở trẻ em là gì?

Tiểu không tự chủ ở trẻ em là tình trạng tiểu mất kiểm soát xuất hiện ít nhất 2 lần/tháng vào ban ngày hoặc ban đêm, có thể diễn ra liên tục hoặc không liên tục. Cụ thể, độ tuổi có khả năng kiểm soát tiểu tiện sẽ khác nhau giữa mỗi đứa trẻ nhưng trên 90% là 5 tuổi (đối với ban ngày). Trong đó, thời gian kiềm chế vào ban đêm thường lâu hơn. (1)

Cụ thể, chức năng của bàng quang bao gồm trữ và đào thải nước tiểu. Bất kỳ bất thường nào xảy ra đối với một trong hai giai đoạn này đều có thể dẫn đến chứng tiểu không tự chủ.

Đối với chức năng số một, bàng quang hoạt động như một bể chứa nước tiểu. Khả năng lưu trữ sẽ bị ảnh hưởng bởi kích thước bàng quang và cơ chế vận hành. Khi trẻ càng lớn khả năng trữ nước càng cao, nhưng cơ chế hoạt động có thể giảm do nhiễm trùng tái phát, tắc nghẽn đường tiết niệu…

Trong giai đoạn đào thải, sự co bóp của bàng quang đồng bộ với hoạt động mở của cổ bàng quang và cơ vòng ngoài. Nếu bất kỳ chức năng nào bị rối loạn sẽ ngay lập tức ảnh hưởng đến quá trình này, gây ra hiện tưởng tiểu không tự chủ. Trong đó, vấn đề phổ biến nhất là kích thích bàng quang do nhiễm trùng đường tiết niệu, giãn trực tràng…

Độ tuổi nào ở trẻ gặp tình trạng tiểu không tự chủ

Trẻ phát triển khả năng kiểm soát bàng quang ổn định trong năm thứ 3 đến năm thứ 6 của cuộc đời, ban đầu là ban ngày, sau đó là ban đêm. Đến năm 7 tuổi, 10% vẫn còn chứng đái dầm về đêm, 2 – 9% bị vào ban ngày. Tỷ lệ thuyên giảm tự phát là khoảng 15% mỗi năm.(2)

Theo đó, chỉ khoảng ⅓ trường hợp tìm đến các dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Cụ thể, phân loại mức độ ảnh hưởng của chứng tiểu không tự chủ dựa trên độ tuổi có tỷ lệ như sau:

• 4 tuổi: 30%.
• 7 tuổi: 10%.
• 12 tuổi: 3%.
• 18 tuổi: 1%.

Phân loại tiểu không tự chủ ở trẻ em

• Tiểu không tự chủ ban đêm: Đây là loại phổ biến nhất, trẻ thường tiểu không tự chủ vào ban đêm, trong lúc ngủ. (3)
• Tiểu không tự chủ ban ngày.
• Tiểu không tự chủ nguyên phát: Điều này xảy ra khi một đứa trẻ chưa bao giờ kiểm soát được thói quen đi tiểu quá 6 tháng.
• Tiểu không tự chủ thứ phát: Đây là tình trạng trẻ xuất hiện triệu chứng tiểu không kiểm soát sau ít nhất 6 tháng tiểu tiện bình thường.

Nguyên nhân gây ra chứng tiểu không tự chủ ở trẻ em

Chứng tiểu không tự chủ ở trẻ em xuất phát từ những nhóm nguyên nhân khác với người lớn và tùy thuộc vào từng loại (ban đêm, ban ngày, nguyên phát, thứ phát). Một số yếu tố điển hình phải kể đến bao gồm:

1. Đối với chứng tiểu không tự chủ ban đêm

• Tâm lý lo lắng.
• Rối loạn tăng động giảm chú ý.
• Di truyền.
• Táo bón gây áp lực lên bàng quang.
• Bàng quang chậm phát triển.
• Bệnh tiểu đường.
• Cơ thể không có đủ hormone chống lợi tiểu (ADH) trong khi ngủ.
• Khó thở khi ngủ.
• Bàng quang hoạt động quá mức.
• Thể chất phát triển chậm.
• Bàng quang nhỏ.
• Cấu trúc đường tiết niệu gặp vấn đề.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Ngủ quá sâu.

2. Đối với chứng tiểu không tự chủ ban ngày

• Tâm lý lo lắng.
• Táo bón gây áp lực lên bàng quang
• Nước tiểu trong bàng quang không được thải hết ra ngoài khi tiểu iện.
• Không đi vệ sinh thường xuyên.
• Bàng quang hoạt động quá mức.
• Bàng quang nhỏ.
• Xuất hiện ác vấn đề bất thường liên quan đến cấu trúc đường tiết niệu.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Giữ hai chân quá gần nhau trong khi tiểu dẫn đến hiện tượng rò rỉ nước tiểu.

3. Nhóm nguy cơ

• Trẻ bị táo bón.
• Trẻ không có thói quen đi vệ sinh thường xuyên.
• Trẻ đang gặp vấn đề về phát triển thể chất.
• Trẻ luôn có tâm lý lo lắng.

Triệu chứng tiểu không tự chủ ở bé

Một số triệu chứng điển hình đối với tình trạng tiểu không tự chủ ở trẻ bao gồm:

• Tiểu gấp: Trẻ thường phải trong trạng thái cần đi vệ sinh ngay lập tức.
• Tần suất đi tiểu hơn 8 lần vào ban ngày và 2 lần vào ban đêm.
• Đi tiểu không thường xuyên (ít hơn 3 lần một ngày).
• Không thải hết chất lỏng trong bàng quang sau mỗi lần đi tiểu.

Các triệu chứng tiểu không tự chủ ở trẻ em có thể sẽ khác nhau tùy vào từng độ tuổi và mức độ nghiêm trọng của bệnh lý. Trong đó, trẻ từ 5 tuổi trở lên thường gặp phải ít nhất 2 lần/tuần, kéo dài trong ít nhất 3 tháng. Tuy nhiên, nếu trẻ gặp phải các triệu chứng nghiêm trọng sau, phụ huynh cần liên hệ ngay với bác sĩ để tránh tình trạng tiến triển xấu hơn:

• Xuất hiện các dấu hiệu liên quan đến nhiễm trùng bàng quang như: đau khi đi tiểu, mùi nước tiểu nồng nặc.
• Dòng nước tiểu yếu, phun ra hoặc nhỏ giọt.
• Trẻ dường như không cảm nhận được khi nào cần đi tiểu.
• Sút cân bất thường.
• Các dấu hiệu thể chất liên quan đến suy giảm thần kinh.
• Xuất hiện các dấu hiệu bất thường liên quan đến thần kinh, đặc biệt là chi dưới.

>> Bài viết liên quan: Tiểu không tự chủ ở nam giới

Làm thế nào để chẩn đoán tình trạng trẻ em tiểu không kiểm soát?

Một số trẻ phải mất nhiều thời gian hơn bình thường để học cách kiểm soát bàng quang, trong đó bé gái thường có khả năng này tốt hơn. Do đó, chứng tiểu không tự chủ ở bé gái có thể được chẩn đoán khi lên 5 tuổi, trong khi bé trai phải chờ đến ít nhất 6 tuổi. Cụ thể, đối với tình trạng này, bác sĩ sẽ đặt một số câu hỏi liên quan đến tình trạng bệnh lý bao gồm:

• Tần suất đi tiểu trong ngày của trẻ.
• Thói quen uống nước của trẻ.
• Những thành viên trong gia đình từng bị chứng tiểu không tự chủ (nếu có).
• Một số triệu chứng bất thường của trẻ: đau, nóng rát khi đi tiểu, nước tiêu sẫm màu, đục hoặc có máu, táo bón, tâm lý căng thẳng…

Ngoài ra, một số xét nghiệm cũng có thể thực hiện, chẳng hạn như xét nghiệm nước tiểu và xét nghiệm máu, nhằm xác định dấu hiệu nhiễm trùng hoặc tiểu đường (nếu có). Ngoài ra, bác sĩ cũng chỉ định các phương pháp chẩn đoán hình ảnh nếu cảm thấy cần thiết, bao gồm:

• Chụp X-quang bụng.
• Siêu âm thận và bàng quang.

Cách điều trị 

1. Đối với chứng tiểu không tự chủ vào ban đêm 

• Sử dụng thiết bị cảnh báo làm ướt giường: Giải pháp này thường tốn nhiều công sức nhưng tỷ lệ thành công cao (lên đến 70%), giúp giải quyết tình trạng triệt để trong vòng 4 tháng. Thông qua thiết bị, trẻ sẽ học cách liên kết tiếng chuông báo với cảm giác bàng quang căng đầy, sau đó chủ động đi tiểu. (4)
• Thuốc: Các loại thuốc như Desmopressin và Imipramine có thể làm giảm các triệu chứng tiểu không tự chủ ở trẻ em vào ban đêm. Tuy nhiên, trong hầu hết mọi trường hợp, tác dụng sẽ mất đi khi người bệnh ngừng điều trị.

2. Đối với chứng tiểu không tự chủ vào ban ngày

• Hướng dẫn trẻ tập thói quen đi vệ sinh ngay khi có cảm giác muốn đi tiểu, không được nhịn tiểu, đi tiểu theo lịch trình, có thể sử dụng âm thanh báo thức.
• Hạn chế tình trạng ứ đọng nước tiểu trong âm đạo bằng cách khuyến khích trẻ ngồi quay mặt về phía sau bồn cầu hoặc mở rộng đầu gối để làm giãn nỡ cơ, tạo điều kiện cho nước tiểu ra ngoài thuận lợi.
• Tập thể dục, thực hiện một số bài tập tăng cường cơ sàn chậu, cơ bụng phù hợp với độ tuổi.
• Điều trị bằng thuốc: Thuốc kháng cholinergic.

Bài viết liên quan: Tiểu không tự chủ ở nữ giới

Trung tâm Tiết niệu Thận học, Khoa Nam học – Tiết niệu của Hệ thống PlinkCare quy tụ đội ngũ các chuyên gia đầu ngành, Nội khoa và Ngoại khoa, giỏi chuyên môn, tận tâm.

Nhà giáo nhân dân GS.TS.BS Trần Quán Anh, Thầy thuốc ưu tú PGS.TS.BS Vũ Lê Chuyên là những cây đại thụ trong ngành Tiết niệu Thận học Việt Nam. Cùng với các tên tuổi TS.BS Nguyễn Hoàng Đức, Thầy thuốc ưu tú TS.BS Nguyễn Thế Trường Thầy thuốc ưu tú BS.CKII Tạ Phương Dung, TS.BS Từ Thành Trí Dũng, ThS.BS.CKI Nguyễn Đức Nhuận, BS.CKII Nguyễn Lê Tuyên, ThS.BS Nguyễn Tân Cương, BS.CKII Đinh Cẩm Tú, BS.CKII Ngô Đồng Dũng, BS.CKII Võ Thị Kim Thanh ThS.BS Tạ Ngọc Thạch, BS.CKI Phan Trường Nam…

Các chuyên gia, bác sĩ của Trung tâm luôn tự tin làm chủ những kỹ thuật mới nhất, phát hiện sớm và điều trị hiệu quả các bệnh lý về thận, đường tiết niệu, giúp người bệnh rút ngắn thời gian nằm viện, hạn chế nguy cơ tái phát, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Với hệ thống máy móc, trang thiết bị hiện đại hàng đầu trong nước và khu vực; Phòng mổ đạt tiêu chuẩn quốc tế; Cùng với khu nội trú và dịch vụ cao cấp 5 sao… Trung tâm Tiết niệu Thận học nổi bật với các dịch vụ thăm khám, tầm soát và điều trị tất cả các bệnh lý đường tiết niệu.

Từ các thường gặp cho đến các cuộc đại phẫu thuật kỹ thuật cao. Có thể kể đến phẫu thuật nội soi sỏi thận, ghép thận, cắt bướu bảo tồn nhu mô thận; cắt thận tận gốc; cắt tuyến tiền liệt tận gốc; cắt toàn bộ bàng quang tạo hình bàng quang bằng ruột non; cắt tuyến thượng thận; tạo hình các dị tật đường tiết niệu… Chẩn đoán – điều trị nội khoa và ngoại khoa tất cả các bệnh lý.

Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Tiết niệu Thận học, Khoa Nam học – Tiết niệu Hệ thống PlinkCare, quý khách có thể đặt hẹn trực tuyến qua các cách sau đây:

Trên đây là tổng hợp tất cả các thông tin liên quan đến chứng tiểu không tự chủ ở trẻ em. Hy vọng với những chia sẻ này, phụ huynh sẽ có thêm nhiều cập nhật hữu ích để theo dõi, phát hiện sớm, từ đó thực hiện kế hoạch điều trị hiệu quả cho trẻ nhỏ.