Tia UV gây ung thư da hắc tố như thế nào? Cách phòng tránh

Thông tin về tia UV

Có nhiều loại bức xạ gồm: bức xạ năng lượng rất cao (tần số cao) như tia X và tia gamma và bức xạ năng lượng rất thấp (tần số thấp) như sóng vô tuyến. Tia UV nằm ở giữa quang phổ này có nhiều năng lượng hơn ánh sáng, nhưng không nhiều bằng tia X.

Ngoài ra, còn có nhiều loại tia UV khác nhau phân theo mức năng lượng. Tia UV năng lượng cao hơn thuộc dạng bức xạ ion hóa nên có thể loại bỏ electron (ion hóa) khỏi một nguyên tử hoặc phân tử.

Bức xạ ion hóa có thể làm hỏng DNA (gen) trong tế bào và dẫn đến ung thư hắc tố da. Tuy nhiên, ngay cả tia UV có năng lượng cao nhất cũng không có đủ năng lượng để xâm nhập sâu vào cơ thể nên chỉ chủ yếu tác động trên da.

Con người tiếp xúc với tia UV qua đâu?

Con người tiếp xúc với tia UV qua ánh nắng. Ngoài ra, tia UV còn có trong nguồn nhân tạo khác như mỏ hàn, giường tắm nắng,… Người thường tiếp xúc với tia UV nhiều có nguy cơ mắc ung thư da hắc tố cao.

Ngoài ra, người có hệ thống miễn dịch suy yếu cũng làm tăng nguy cơ mắc ung thư da hắc tố và bệnh ung thư da khác. Nhiễm HIV, loại virus gây bệnh AIDS có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch. Vì vậy, bạn cần tránh các yếu tố nguy cơ gây nhiễm HIV, chẳng hạn như sử dụng ma túy qua đường tĩnh mạch và quan hệ tình dục không an toàn với nhiều bạn tình. Việc này sẽ giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư da và nhiều loại ung thư khác.

Một số người bệnh cần dùng thuốc để ức chế hệ thống miễn dịch như người đã được cấy ghép nội tạng và một số người mắc bệnh tự miễn dịch. Người mắc bệnh ung thư có thể  cũng cần dùng thuốc như hóa trị cũng có thể làm giảm chức năng miễn dịch. Với trường hợp này cần dùng thuốc ức chế hệ thống miễn dịch để điều trị bệnh hơn việc lo nguy cơ mắc bệnh ung thư da tăng lên.

Tia UV gây ung thư da hắc tố như thế nào?

Bức xạ tia UV gây ung thư da hắc tố được chia thành 3 nhóm chính tác động như sau: (2)

• Tia UVA: tia này có ít năng lượng nhất trong các tia UV. Tia này có thể khiến tế bào da lão hóa và gây một số tổn thương gián tiếp đến DNA của tế bào. Tia UVA chủ yếu gây tổn thương da như nếp nhăn và cũng thuộc yếu tố gây một số bệnh ung thư da.
• Tia UVB: tia này có năng lượng cao hơn tia UVA một chút. Tia UVB có thể trực tiếp làm hỏng DNA trong tế bào da và là nguyên nhân chính gây cháy nắng. Ngoài ra, tia UVB có thể gây ra hầu hết các bệnh ung thư da. (3)
• Tia UVC: tia này có nhiều năng lượng hơn các loại tia UV khác. Tuy nhiên, tia UVC thường phản ứng với tầng ozone cao trong bầu khí quyển và không chạm tới mặt đất.Vì vậy, tia UVC thường không phải yếu tố nguy cơ gây ung thư da.

Mặt khác, bạn có thể tiếp xúc với tia UVC từ một số nguồn nhân tạo, chẳng hạn như mỏ hàn hồ quang, đèn thủy ngân,bóng đèn khử trùng bằng tia cực tím dùng để tiêu diệt vi khuẩn và các vi trùng khác ( như trong nước, không khí, thực phẩm hoặc trên các bề mặt). (4)

Một số vị trí ung thư hắc tố da thường gặp

Nốt ruồi là vị trí ung thư hắc tố da thường xuất hiện. Một số nốt ruồi có nhiều khả năng phát triển thành khối u ác tính. Bác sĩ thường chẩn đoán bệnh tùy vào hình dáng nốt ruồi. Ngoài ra, bác sĩ có thể theo dõi tình trạng chặt chẽ bằng cách khám định kỳ hoặc loại bỏ một số nốt ruồi nếu  các đặc điểm có nguy cơ cao chuyển thành khối u ác tính.

Việc loại bỏ nhiều nốt ruồi để ngừa khối u ác tính thường không được khuyến khích. Một số khối u ác tính phát triển từ nốt ruồi nhưng hầu hết thì không. Vì vậy, nếu có nhiều nốt ruồi, bạn hãy đến đơn vị Đầu Mặt Cổ, PlinkCare TP.HCM để được bác sĩ khám định kỳ. Đồng thời, người bệnh hãy tự kiểm tra da hàng tháng. Việc kiểm tra da thường xuyên có thể phát hiện nốt ruồi mới hoặc dấu hiệu bất thường trên da và kịp thời đến gặp bác sĩ trước khi phát triển thành ung thư da.

Dấu hiệu nhận biết ung thư da hắc tố

Cách nhận biết dấu hiệu ung thư hắc tố da theo quy tắc ABCDE, như sau:

• A (Asymmetry) Bất đối xứng: một nửa nốt ruồi hoặc vết bớt không khớp với nửa kia.
• B (Border) Bờ: các cạnh nốt ruồi không đều, khía khía hoặc mờ.
• C (Color) Màu sắc: màu sắc nốt ruồi không giống nhau hoàn toàn và có thể bao gồm các sắc thái khác nhau như nâu hoặc đen, hoặc đôi khi có các mảng màu hồng, đỏ, trắng hoặc xanh.
• D (Diameter) Đường kính: nếu nốt ruồi có đường kính lớn hơn 6mm (khoảng ¼ inch-kích thước của một cục tẩy bút chì) sẽ có nguy cơ tiến triển ung thư hắc tố da cao. Tuy nhiên, đôi khi  khối u ác tính có thể nhỏ hơn.
• E (Evolving): nốt ruồi có sự thay đổi về kích thước, hình dạng hoặc màu sắc.

Quy tắc ABCDE là hướng dẫn cách nhận biết dấu hiệu thông thường của khối u ác tính. Người bệnh cần cảnh giác, nếu xuất hiện dấu hiệu bất thường ở da, đặc biệt nốt ruồi, hãy nói với bác sĩ về tình trạng để được khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Các phòng tránh tia UV để ngăn ngừa ung thư hắc tố da

Không có cách nào chắc chắn để ngừa ung thư da hắc tố. Bởi không thể kiểm soát được một số yếu tố nguy cơ gây ung thư hắc tố da chẳng hạn như tuổi tác, màu da tự nhiên và tiền sử gia đình. Tuy nhiên, người bệnh vẫn có thể giảm nguy cơ mắc ung thư da hắc tố và các bệnh ung thư da khác. Trong đó, cách quan trọng nhất để giảm nguy cơ mắc ung thư da hắc tố là bảo vệ cơ thể khỏi tiếp xúc với tia UV và đảm bảo an toàn dưới ánh nắng mặt trời khi ở ngoài. Cụ thể:

1. Tia UV trong ánh nắng mặt trời

Việc tránh nắng hoàn toàn là điều không thể nhưng có nhiều cách giúp bạn không tiếp xúc quá nhiều với ánh nắng mặt trời:

• Hạn chế  ra ngoài, đặc biệt là vào giữa trưa. Đây là một trong những cách tốt nhất để hạn chế tiếp xúc với tia UV từ ánh sáng mặt trời.
• Bảo vệ da bằng áo chống nắng.
• Đội mũ để bảo vệ đầu, mặt và cổ.
• Đeo kính chống tia UV để bảo vệ mắt và vùng da xung quanh.
• Sử dụng kem chống nắng để bảo vệ da.

Mức độ cháy nắng do tia UV gây ra tùy theo từng màu da.

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) cũng đã khuyến nghị  cộng đồng ngừa ung thư da bằng cách giảm tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

Có thể bạn quan tâm: Các giải pháp ngăn ngừa ung thư da từ thực địa

2. Tia UV nhân tạo

Nhiều người cho rằng tia UV của giường tắm nắng vô hại. Điều này không phải đúng hoàn toàn. Vì vậy, tốt nhất người bệnh  không nên sử dụng giường tắm nắng (hoặc buồng tắm nắng). Với người có thể tiếp xúc nguồn tia cực tím nhân tạo trong công việc nên tuân theo biện pháp phòng ngừa an toàn, bao gồm: sử dụng quần áo bảo hộ, tấm chắn và bộ lọc tia cực tím.

Đơn vị Đầu Mặt Cổ, PlinkCare TP.HCM quy tụ các chuyên gia, bác sĩ giàu kinh nghiệm, liên tục cập nhật phương pháp điều trị mới trên thế giới giúp tầm soát ung thư, chẩn đoán sớm ung thư, lên kế hoạch điều trị toàn diện, hiệu quả và rút ngắn thời gian đáng kể. Đặc biệt, bệnh viện liên tục nhập các trang thiết bị hiện đại từ các nước Mỹ, Hàn, Âu,… trên thế giới nhằm hỗ trợ việc điều trị nhanh, hiệu quả và đạt thẩm mỹ cho người bệnh.

Đặt biệt, Đơn vị Đầu Mặt Cổ, PlinkCare TP.HCM có các dịch vụ chuẩn 5 sao gồm:

• Chọn bác sĩ, đặt lịch khám.
• Hỗ trợ thanh toán BHYT.
• Tiến sĩ, Thạc sĩ, bác sĩ đầu ngành về Đầu Mặt Cổ.
• Khu phòng nội trú, phòng khám chuẩn khách sạn.
• Dịch vụ chăm sóc tận tâm.

Ung thư hắc tố da thuộc bệnh ung thư da nguy hiểm nhất, tiến triển nhanh và có khả năng di căn xa. Thông qua bài “Tia UV gây ung thư hắc tố da như thế nào? Cách phòng tránh”, người bệnh hiểu hơn về tác động của tư UV, đặc biệt từ ánh nắng mặt trời. Đồng người, nếu phát hiện nốt ruồi mới, có bất thường hoặc thay đổi trên da, người bệnh hãy đến gặp bác sĩ có kinh nghiệm phát hiện bệnh ung thư da kiểm tra.