Thủy đậu ở trẻ sơ sinh: Nguyên nhân, biến chứng và phòng ngừa

Thủy đậu ở trẻ sơ sinh là bệnh gì?

Thủy đậu là một trong những bệnh truyền nhiễm cấp tính, thường xuất hiện ở trẻ nhỏ và ít gây ra biến chứng nặng. Tuy nhiên, đối với trẻ sơ sinh, đây là một căn bệnh vô cùng nguy hiểm bởi tại thời điểm này, sức đề kháng và hệ thống miễn dịch của bé còn non yếu khiến bệnh lây lan nhanh và dễ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. (1)

Bệnh thủy đậu do virus Varicella Zoster gây ra và thường được lây lan qua đường hô hấp từ giọt nước bọt bắn ra từ người bệnh hoặc tiếp xúc trực tiếp với dịch từ các bóng nước vỡ trên da. Người bệnh có khả năng lây nhiễm cho người khác trước khi phát ban 1-2 ngày và cho đến khi các bóng nước đóng mày. Bệnh có thể kéo dài khoảng 5 ngày hoặc hơn.

Nguyên nhân trẻ sơ sinh bị thủy đậu

Trẻ sơ sinh có thể bị lây nhiễm bệnh thủy đậu bởi các nguyên nhân sau:

• Lây truyền từ mẹ: Trong thời gian mang thai, mẹ bị thủy đậu thì thai nhi sinh ra sẽ mang theo mầm bệnh trong người. Khi gặp điều kiện thích hợp, bệnh sẽ phát triển và gây ra những triệu chứng phiền toái cho bé. Đặc biệt, trong 3 tháng đầu của thai kỳ, mẹ mắc bệnh sẽ khiến thai nhi có nguy cơ gặp các vấn đề bất thường về sức khỏe (sẹo ở da, dị tật não, mắt, chi và nhẹ cân…).
• Lây truyền sau sinh: Thủy đậu là một căn bệnh lây truyền qua đường hô hấp và tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ vết loét thủy đậu. Thông thường, bé sẽ bị lây từ mẹ bị thủy đậu khi đang cho con bú hoặc người thân bị thủy đậu ôm bé hay sờ vào bé. Trong trường hợp này, mẹ và người thân cần cách ly với bé ngay, đồng thời ngừng cho trẻ bú mẹ để tránh lây truyền bệnh cho bé.

Triệu chứng khi bé bị thủy đậu

Triệu chứng đặc trưng và dễ nhận biết nhất của thủy đậu là bệnh nhân bị phát ban đỏ ở mặt, ngực, lưng sau đó lan rộng ra tay chân và toàn thân. Sau đó vết phát ban này chuyển thành mụn nước chứa dịch trên da. (2)

Một số khảo sát cho thấy, trẻ sơ sinh dưới 3 tháng tuổi có thể nổi từ 200 đến 500 mụn nước trong suốt thời gian mắc thủy đậu. Các mụn nước này ngứa và sẽ vỡ ra, đóng vảy là liền lại sau 4 đến 10 ngày.

Bên cạnh đó, một số triệu chứng khác của bệnh thủy đậu ở trẻ sơ sinh khá dễ nhận biết, bao gồm:

• Trẻ có vẻ mệt mỏi, có thể quấy khóc hoặc ngủ nhiều hơn;
• Sốt;
• Ho;
• Chảy nước mũi, nghẹt mũi, thở khò khè;
• Chán ăn, bỏ bú, có thể tiêu chảy;
• Thay đổi thói quen, khó chịu vì ngứa toàn thân…

Thời gian trẻ sơ sinh ủ bệnh trong bao lâu

Thủy đậu là một căn bệnh truyền nhiễm do virus gây ra. Do đó, sau khi tiếp xúc với nguồn bệnh, thời gian ủ bệnh khoảng 10 – 21 ngày, trẻ có thể xuất hiện các triệu chứng như sốt, mệt mỏi. Tuy nhiên hồng ban bóng nước có thể dấu hiệu đầu tiên của bệnh.

Đặc trưng bệnh là những nốt ban màu hồng nhạt, càng ngày càng to và nhiều hơn. Sau khoảng 1-2 ngày, vết ban sẽ hình thành các nốt thủy đậu, thường xuất hiện ở mặt, ngực, lưng và lan ra toàn bộ cơ thể. Các nốt này ban đầu chứa dịch trong suốt nhưng sau đó chuyển sang dịch có màu đục như mủ và cuối cùng là đóng mày khô.

Khi nào nên đưa bé đến gặp bác sĩ?

Khi trẻ sơ sinh có các triệu chứng bất thường, liên quan đến bệnh thủy đậu hoặc bị nghi ngờ mắc bệnh thủy đậu, mẹ cần đưa bé đến gặp bác sĩ để được kiểm tra, chẩn đoán chính xác và có phương pháp điều trị sớm.

Bác sĩ có thể chẩn đoán thủy đậu cho bé hầu hết bằng lâm sàng, dựa vào hồng ban bóng nước điển hình và yếu tố dịch tễ. Hiếm khi, bác sĩ kiểm tra sự hiện diện của virus gây thủy đậu bằng xét nghiệm PCR dịch từ các nốt thủy đậu trên da bé.

Lưu ý, khi đứa bé đến gặp bác sĩ kiểm tra, mẹ nên thông báo trước cho nhân viên y tế và có bệnh pháp cách ly cho bé để tránh lây nhiễm cho những người xung quanh.

Ngoài ra, trong quá trình điều trị tại nhà cho bé, nếu bé có các biểu hiện sau, mẹ cần đưa bé đến phòng cấp cứu gấp:

• Bé liên tục nôn mửa;
• Ho dữ dội và có biểu hiện khó thở;
• Các vết ban có biến chứng mưng mủ, đỏ da hay sưng tấy nhiều;
• Cổ bị cứng, đơ, gặp khó khăn khi chuyển động;
• Sốt cao, kéo dài;
• Bệnh thủy đậu không thuyên giảm hay biến mất sau 1 tuần;
• Nghi ngờ bé có tình trạng nhiễm trùng nhiễm độc.

Cách điều trị bệnh thủy đậu ở trẻ sơ sinh

Hầu hết các trường hợp mắc bệnh thủy đậu ở trẻ, các triệu chứng sẽ biến mất trong khoảng một tuần kể từ khi phát bệnh. Thuốc kháng virus đặc trị thủy đậu là Acyclovir. Thuốc này chỉ nên sử dụng dưới chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ. (3)

Nguyên tắc điều trị bệnh thủy đậu bao gồm:

• Thuốc kháng virus: ACYCLOVIR, hiệu quả khi dùng 24 giờ trước khi nổi mụn nước.
• Giảm đau, hạ sốt: dùng Paracetamol, không dùng Aspirine để tránh hội chứng Reye.
• Kháng sinh nếu có bội nhiễm.
• Kháng Histamin giảm ngứa.
• Chăm sóc da để tránh biến chứng nhiễm trùng.
• Giữ vệ sinh: tắm rửa sạch sẽ, thay khăn trải giường thường xuyên.

Lưu ý, thủy đậu là một căn bệnh do virus gây ra, do đó, việc điều trị bệnh sẽ không dùng thuốc kháng sinh. Kháng sinh chỉ được sử dụng trong trường hợp các nốt thủy đậu bị bội nhiễm hoặc có bé tình trạng nhiễm trùng nhiễm độc. Đa số các trẻ bị thủy đậu sẽ không cần dùng kháng virus hoặc kháng sinh, các phương pháp điều trị thủy đậu sẽ tập trung vào việc quản lý và điều trị các triệu chứng.

Bên cạnh việc bôi thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ, mẹ có thể hỗ trợ điều trị thủy đậu cho bé bằng cách:

• Giữ da bé luôn khô ráo, thoáng mát, đặc biệt tại các nốt thủy đậu;
• Hạn chế không cho trẻ gãi khi cảm thấy ngứa, đeo găng tay sơ sinh cho trẻ;
• Cắt móng tay cho bé để tránh trường hợp bé làm tổn thương da khi gãi;
• Tắm rửa, vệ sinh nhẹ nhàng cho bé, tránh làm vỡ nốt thủy đậu;
• Vệ sinh tay và quần áo cho trẻ cẩn thận, tránh nhiễm trùng;
• Có thể giảm ngứa bằng cách thoa calamine;
• Cho bé mặc quần áo rộng rãi, không gây kích ứng;
• Cung cấp đủ nước cho bé và để bé nghỉ ngơi nhiều hơn.
• Hỏi bác sĩ về các loại thuốc có thể sử dụng cho bé, bao gồm các loại thuốc hạ sốt, giảm đau
• Chỉ nên dùng kháng virus và kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ.
• Tuyệt đối không dùng thuốc Aspirin và các kháng viêm NSAIDs trong thời gian bệnh.

Trong một số trường hợp, bé có nguy cơ xuất hiện các biến chứng của bệnh thủy đậu, bác sĩ có thể chỉ định một số phương pháp điều trị khác như truyền dịch tĩnh mạch khi bé bị mất nước nặng do ăn uống kém, sốt cao,…

Biến chứng nguy hiểm khi em bé bị thủy đậu

Đa số các trường hợp mắc bệnh thủy đậu đều lành tính. Tuy nhiên, một số trường hợp phát hiện trễ và có phương pháp điều trị đúng cách, thủy đậu có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm như: nhiễm trùng da, viêm mô tế bào, nhiễm trùng huyết, viêm phổi, viêm màng não, xuất huyết,… thậm chí có thể gây tử vong cho trẻ sơ sinh.

Một số thống kê cho thấy, hằng năm có đến 800 trẻ sơ sinh và trẻ em dưới 5 tuổi mắc bệnh thủy đậu phải nhập viện trong tình trạng nghiêm trọng. Dưới đây là một số biến chứng trẻ có thể gặp phải nếu không được điều trị sớm và đúng cách:

• Nhiễm trùng thứ phát tại nốt thủy đậu: Đây là một trong những biến chứng thường gặp ở trẻ sơ sinh. Tình trạng này được gây ra do các mụn nước bị vỡ dễ bị nhiễm trùng da, tạo mủ, gây lở loét. Các vết loét này có thể để lại sẹo cho bé.
• Viêm não màng não: Biến chứng này thường xuất hiện ở người lớn nhưng vẫn có khả năng xuất hiện ở trẻ nhỏ và xuất hiện sau khi bệnh nhân nổi các mụn nước được khoảng 1 tuần. Biến chứng này thường đi kèm với các triệu chứng như sốt cao, co giật, yếu chi, rung giật nhãn cầu, rối loạn tri giác hoặc hôn mê. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, biến chứng có thể dẫn đến tử vong.
• Viêm phổi thủy đậu: Biến chứng này thường xuất hiện ở trẻ em, trong khoảng từ ngày thứ 3 đến thứ 5 kể từ khi phát bệnh với các triệu chứng như ho nhiều, ho ra máu, tức ngực, khó thở.
• Hội chứng Reye: hiếm gặp, ở các trẻ nhỏ mắc bệnh thủy đậu mà được dùng Aspirin trong quá trình điều trị. Hội chứng Reye là một căn bệnh có liên quan đến tổn thương ở não và gan với các triệu chứng như hôn mê, co giật, vàng da, gan to, xuất huyết nội tạng.
• Biến chứng khác: Viêm cơ tim, viêm hạch lympho, viêm dây thần kinh, một số trường hợp nhiễm nặng có thể dẫn đến nhiễm khuẩn huyết…
• Zona thần kinh: virus Varicella Zoster cũng là nguyên nhân gây bệnh Zona thần kinh. Mặc dù bé đã được trị khỏi bệnh thủy đậu nhưng virus vẫn tồn tại âm thầm trong dây thần kinh. Do đó, sau khi bệnh nhân đã khỏi bệnh, virus thủy đậu vẫn còn tồn tại trong các hạch thần kinh dưới dạng bất hoạt (ngủ đông). Nhiều năm sau đó, có thể là 10, 20, hay 30 năm sau, virus vẫn có thể tái hoạt động và gây Zona thần kinh khi gặp điều kiện thích hợp, hệ miễn dịch suy yếu, sức đề kháng cơ thể kém hay có yếu tố gì khác…

Cách phòng ngừa bệnh thủy đậu ở trẻ sơ sinh

Các chuyên gia khuyến cáo trẻ cần được tiêm vacxin phòng thủy đậu trong khoảng thời gian từ 12 đến 18 tháng tuổi và nên tiêm đầy đủ các mũi nhắc sau đó để phòng ngừa bệnh một cách hiệu quả nhất. Một số nghiên cứu cho thấy, trẻ tiêm đủ 2 mũi vacxin ngừa thủy đậu sẽ có khả năng phòng ngừa bệnh này đến 95%.

Bên cạnh đó, để giảm nguy cơ mắc thủy đậu trong thời gian mang thai, mẹ nên chủ động tiêm phòng vacxin thủy đậu trước khi mang thai từ 3 đến 6 tháng. Điều này sẽ giúp cho các kháng thể chống virus từ mẹ có thể được truyền cho thai nhi qua đường máu và có thể tiếp tục được truyền cho bé bằng sữa mẹ. Từ đó, trẻ sơ sinh có khả năng tránh khỏi nguy cơ mắc bệnh thủy đậu trong 12 tháng đầu đời.

Để giảm thiểu các nguy cơ lây bệnh cho bé, mẹ nên tạm ngưng cho con bú khi mẹ mắc bệnh thủy đậu hay có các triệu chứng của thủy đậu. Đồng thời, mẹ nên hạn chế cho bé tiếp xúc với người thân mắc bệnh thủy đậu. Trong trường hợp mẹ chưa tiêm ngừa thủy đậu trước khi mang thai, mẹ bầu cần lưu ý chăm sóc sức khỏe cẩn thận, tránh để mắc bệnh, đặc biệt trong 3 tháng đầu và 3 tháng cuối của thai kỳ.

Câu hỏi thường gặp

1. Trẻ sơ sinh có bị thủy đậu không?

Bệnh thủy đậu khá hiếm gặp ở trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, nếu trẻ sơ sinh bị thủy đậu, bệnh sẽ phát triển nhanh chóng và vô cùng nguy hiểm vì lúc này, sức đề kháng của trẻ còn rất yểu, hệ thống miễn dịch chưa hoàn thiện.

Trẻ sơ sinh có thể mắc bệnh thủy đậu qua hai con đường:

• Bé sinh ra đã mang virus thủy đậu do mẹ mắc bệnh này trong thai kỳ;
• Bé bị lây nhiễm qua tiếp xúc với giọt bắn có chứa virus gây bệnh trong không khí hoặc tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ nốt thủy đậu.

2. Thủy đậu trẻ sơ sinh kéo dài bao lâu?

Đa số các trưởng hợp bệnh thủy đậu sẽ kéo dài khoảng 1 – 2 tuần. Trong đó, thời gian phát ban, xuất hiện các nốt mụn nước và lan rộng ra khắp cơ thể (giai đoạn phát bệnh) sẽ kéo dài từ 3 đến 5 ngày và thời gian mụn nước khô, đóng vảy và khô tróc ra (giai đoạn hồi phục) sẽ từ 5 đến 10 ngày. Các nốt thủy đậu mới có thể xuất hiện trong khi các nốt mụn cũ đang lành lại.

Điều quan trọng là trong khoảng 2 đến 5 ngày đầu tiên các nốt thủy đậu hình thành nhanh chóng, chứa đầy dịch và gây ngứa dữ dội. Khi các nốt bóng nước này vỡ ra sẽ lây lan đến những vùng da khác khiến bệnh trở nên nghiêm trọng hơn và dễ dàng lây cho người xung quanh. Do đó, trong khoảng thời gian này, mẹ nên chú ý chăm sóc và vệ sinh cho bé cẩn thận, tránh để các nốt bóng nước bị vỡ ra.

3. Khi nào hồi phục?

Đối với các trường hợp trẻ sơ sinh mắc bệnh thủy đậu được phát hiện sớm và có phương pháp điều trị đúng cách, trẻ sẽ hết bệnh sau khoảng 1 đến 2 tuần. Lúc này, các mụn nước đã khô lại, đóng vảy, rơi đi và sẽ không để lại sẹo nếu chúng không bị nhiễm trùng hay xuất hiện các biến chứng. Sau khi bé đã trở lại bình thường, mẹ cần cho bé bổ sung vitamin và chất dinh dưỡng để bé hồi phục nhanh hơn.

Bệnh thủy đậu ở trẻ sơ sinh cần được phát hiện sớm và có phương pháp điều trị phù hợp nhằm tránh các những biến chứng nguy hiểm do bệnh gây ra. Do đó, bố mẹ cần chú ý chăm sóc trẻ cẩn thận và đưa bé đến bác sĩ ngay khi có triệu chứng bất thường.