Thông liên thất quanh phần màng có nguy hiểm không? Cách điều trị

Thông liên thất phần màng là gì?

Thông liên thất, có tên tiếng Anh là Ventricular septal defect (VSD), là một bệnh lý tim bẩm sinh phổ biến với ước tính dao động từ 2 – 5 trẻ mắc bệnh trên 1000 trẻ sơ sinh.

Thông liên thất phần màng là các khiếm khuyết vách liên thất quanh màng, nằm ở vách ngăn màng, một phần tương đối nhỏ của vách ngăn nằm gần van tim, chiếm khoảng 80% các trường hợp thông liên thất. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, tình trạng này có thể xuất hiện những biến chứng nguy hiểm và tăng nguy cơ tử vong.

Dựa trên vị trí và cấu trúc của lỗ thông, thông liên thất được phân thành 4 loại chính:

• Thông liên thất phần màng: Đây là loại phổ biến nhất, chiếm khoảng 80% các trường hợp thông liên thất. Ở loại này, lỗ thông nằm tại phần trên của vách ngăn giữa tâm thất.
• Thông liên thất phần cơ: Lỗ thông được bao quanh bởi các mô cơ và có thể xảy ra ở bất cứ vị trí nào trong vách liên thất.
• Thông liên thất phần buồng nhận: Lỗ thông nằm ngay dưới van 3 lá trong tâm thất phải và van 2 lá trong tâm thất trái. Điều đó có nghĩa là khi máu đi vào tâm thất, nó phải đi qua lỗ thông nối giữa hai buồng.
• Thông liên thất phần phễu: Loại thông liên thất này tạo ra một lỗ ngay trước van động mạch phổi ở tâm thất phải và trước van động mạch chủ trong tâm thất trái, nối hai buồng với nhau. Như vậy, máu phải chảy qua lỗ thông trên đường đi qua cả hai van. (1)

Tỷ lệ mắc thông liên thất phần màng

Thông liên thất xảy ra ở 2 – 5 trẻ mắc bệnh trên 1000 trẻ sơ sinh, trong đó thông liên thất phần màng chiếm khoảng 80% các trường hợp thông liên thất. Thông liên thất phần màng ở người lớn rất ít vì khiếm khuyết này thường tự đóng lại trong thời thơ ấu ở 90% trường hợp. (2)

Một lỗ thông liên thất cũng có thể xuất hiện sau nhồi máu cơ tim một vài ngày do vách liên thất bị thủng cơ học trước khi sẹo nhồi máu hình thành.

Kích thước lỗ thông liên thất phần màng thường gặp

Các lỗ thông liên thất phần màng có kích thước từ nhỏ đến lớn, kích thước của thông liên thất đóng vai trò quan trọng trong việc xác định phương pháp điều trị phù hợp:

1. Thông liên thất phần màng nhỏ (Kích thước dưới 3mm)

Phần lớn các lỗ nhỏ không gây ra triệu chứng và có khả năng tự đóng lại trước khi trẻ lên 6 tuổi. Việc phẫu thuật thường hiếm khi cần thiết.

2. Thông liên thất phần màng trung bình (kích thước từ 3-5mm)

Thường không gây ra triệu chứng và có thể tự đóng. Có thể phẫu thuật trì hoãn nếu lỗ thông liên thất không gây biến chứng ở tim hoặc phổi.

3. Thông liên thất phần màng lớn (kích thước trên 6mm)

Những lỗ thông này thường cần phẫu thuật, thời điểm phẫu thuật sẽ phụ thuộc vào từng trường hợp. Tuy nhiên, nếu không được phẫu thuật trước 2 tuổi, tổn thương sẽ trở nên vĩnh viễn và ngày càng nặng thêm.

Thông liên thất phần màng có kích thước trung bình hoặc lớn, nếu không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến hội chứng Eisenmenger. Bệnh nhân mắc Hội chứng Eisenmenger có thể phải đối mặt với nhiều biến chứng nghiêm trọng như cơn thiếu oxy cấp tính, áp xe não, thuyên tắc mạch, ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống sinh hoạt hàng ngày, thậm chí đe dọa tính mạng.

Việc phẫu thuật kịp thời sửa chữa hoàn toàn lỗ thông liên thất phần màng kích thước trung bình hoặc lớn là rất quan trọng để ngăn ngừa tổn thương vĩnh viễn và nguy cơ phát triển hội chứng Eisenmenger.

Dấu hiệu nhận biết thông liên thất phần màng

Các triệu chứng của thông liên thất phần màng phụ thuộc vào kích thước của lỗ thông liên thất phần màng và tuổi của người bệnh. Nếu lỗ thông nhỏ, có thể không có triệu chứng gì đặc biệt, phát triển thể chất hoàn toàn bình thường. Nếu lỗ thông trung bình đến lớn, có thể có các biểu hiện sau:

1. Ở trẻ sơ sinh

• Khó thở, bao gồm hô hấp nhanh hoặc cảm thấy khó thở.
• Đổ mồ hôi, mệt mỏi khi ăn.
• Chậm lớn, không tăng cân nhanh.
• Nhiễm trùng đường hô hấp thường xuyên.

2. Ở trẻ em lớn và người lớn

• Cảm thấy mệt mỏi.
• Hay khó thở khi vận động.
• Nguy cơ viêm tim do nhiễm trùng.

Ngoài ra, sau khi phát triển hội chứng Eisenmenger (một biến chứng của các bệnh tim bẩm sinh) có thể xảy ra tình trạng da rất nhợt nhạt hoặc da và môi có màu xanh tím (tình trạng này gọi là thiếu oxy da).

Nguyên nhân dẫn đến thông liên thất phần màng

Lỗ thông liên thất xuất hiện từ khi sinh ra nên hiện chưa tìm ra nguyên nhân cụ thể. Tuy nhiên, đôi khi bệnh xảy ra cùng với các khuyết tật tim khác, các bệnh lý tim mạch hoặc các rối loạn gen.

Bệnh thông liên thất có thể đi kèm với các bệnh lý khác như hội chứng Down. Khoảng 5% bệnh nhân thông liên thất có bất thường nhiễm sắc thể bao gồm có ba nhiễm sắc thể 13 hoặc ba nhiễm sắc thể 18 hoặc ba nhiễm sắc thể 21.

Trong quá trình phát triển của phôi thai, tim ban đầu chỉ là một ống rỗng, sau đó dần hình thành các buồng và vách tim. Hai tâm thất chính nằm ở phần dưới của tim và được ngăn cách bởi một vách ngăn. Nếu trong quá trình này có bất kỳ rối loạn nào xảy ra, vách liên thất có thể không phát triển hoàn thiện, dẫn đến sự xuất hiện của một lỗ hổng trên vách liên thất.

Sau cơn nhồi máu cơ tim, có thể xảy ra một biến chứng nghiêm trọng khi vách liên thất bị thủng do tổn thương cơ học trước khi sẹo nhồi máu được hình thành, đây là nguyên nhân duy nhất được biết đến gây ra thông liên thất phần màng.

Việc sử dụng một số loại thuốc chống co giật như sodium valproate và phenytoin, hoặc việc tiêu thụ rượu trong thai kỳ cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh thông liên thất phần màng ở trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, cần có thêm các nghiên cứu để khẳng định chắc chắn mối liên hệ này.

Biến chứng thông liên thất phần màng có thể xảy ra

Nhìn chung, quá trình diễn biến của thông liên thất diễn ra như sau: máu từ buồng tim trái với áp lực cao sẽ qua lỗ thông sang buồng tim phải và lên động mạch phổi, gây ra tăng áp lực động mạch phổi theo thời gian. Tình trạng này dẫn đến quá tải thể tích ở tim trái, và hậu quả cuối cùng là suy tim.

Nếu lỗ thông nhỏ, lượng máu chảy sang tim phải ít hơn, do đó quá trình suy tim xảy ra chậm hơn. Ngược lại, nếu lỗ thông lớn, tình trạng suy tim toàn bộ sẽ tiến triển nhanh chóng. Khi áp lực động mạch phổi tăng lên đến mức cố định, luồng thông có thể bị đảo chiều, dẫn đến triệu chứng tím tái xuất hiện trên lâm sàng.

Các biến chứng của lỗ thông liên thất phần màng có thể bao gồm:

• Suy tim: Tình trạng thông liên thất phần màng khiến tim hoạt động nhiều hơn trong khi phổi được bơm quá nhiều máu. Nếu không được điều trị, tình trạng suy tim có thể phát triển.
• Hội chứng Eisenmenger: Dòng máu không đều làm cho các mạch máu trong phổi trở nên cứng và hẹp, gây tăng áp động mạch phổi. Hội chứng này gây tổn thương vĩnh viễn cho các mạch máu trong phổi.
• Viêm nội tâm mạc: Đây là một biến chứng hiếm gặp của thông liên thất. Tình trạng nhiễm trùng có thể đe dọa tính mạng
• Các vấn đề tim khác: Các biến chứng có thể xảy ra bao gồm bệnh van tim và rối loạn nhịp tim. (3)

Phương pháp chẩn đoán thông liên thất phần màng

Thông liên thất phần màng có thể được chẩn đoán ngay sau khi trẻ sinh ra. Đôi khi, lỗ thông liên thất phần màng có thể được phát hiện qua siêu âm tim thai trước khi trẻ được sinh ra. Trẻ em hoặc người lớn nếu nghi ngờ bị thông liên thất phần màng có thể được chỉ định thực hiện các chẩn đoán cận lâm sàng bao gồm:

1. Siêu âm tim

Đây là phương pháp thường được thực hiện nhiều nhất để chẩn đoán lỗ thông liên thất. Sóng âm được sử dụng để tạo ra hình ảnh của tim đang chuyển động. Siêu âm tim có thể cho thấy máu di chuyển qua tim và các van tim như thế nào.

>> Xem thêm: Siêu âm tim thông liên thất: Chỉ định, vai trò và quy trình [A-Z]

2. Điện tâm đồ

Đây là xét nghiệm nhanh chóng và không xâm lấn, ghi lại hoạt động điện của tim có thể cho thấy tim đập nhanh hay chậm, các rối loạn nhịp tim khác.

3. Chụp CT

Chụp X-quang ngực cho thấy tình trạng hoạt động của tim và phổi. Chụp CT có thể cho biết tình trạng tim bị phì đại, khảo sát cấu trúc tim và mạch máu phổi.

4. Thông tim

Một ống thông dài và mỏng (catheter) được đưa vào mạch máu, thường là ở vùng bẹn hoặc cổ tay sau đó dẫn đến tim. Trong quá trình này, bác sĩ sẽ bơm thuốc cản quang thông qua catheter vào các động mạch và buồng tim để đo áp lực trong các mạch máu và buồng tim. Ngoài ra, thông tim cũng giúp chẩn đoán các khuyết tật tim bẩm sinh và lưu lượng máu tại khu vực đó.

5. Chụp động mạch vành

Phương pháp này được chỉ định với những bệnh nhân có nguy cơ mắc bệnh mạch vành hoặc những bệnh nhân trên 40 tuổi nếu dự định phẫu thuật sửa chữa.

6. Chụp MRI

Các trường từ và sóng vô tuyến được sử dụng để tạo ra hình ảnh của tim một cách chi tiết. Bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện chụp MRI nếu cần thêm chẩn đoán chính xác sau khi thực hiện siêu âm tim.

Phương pháp điều trị thông liên thất phần màng

Để điều trị thông liên thất phần màng, người bệnh có thể được điều trị bằng các phương pháp sau:

1. Điều trị bằng phương pháp nội khoa

Điều trị nội khoa trong thông liên thất chủ yếu nhằm ngăn ngừa các biến chứng như bội nhiễm phổi, suy tim ứ huyết và đảm bảo sự phát triển bình thường cho trẻ. Thuốc có thể được sử dụng để kiểm soát các triệu chứng cũng như ngăn chặn biến chứng. Những loại thuốc thường được chỉ định trong điều trị thông liên thất tương tự như các loại thuốc điều trị suy tim, bao gồm: Digoxin, thuốc lợi tiểu và các thuốc ức chế men chuyển.

Kháng sinh có vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa viêm nội tâm mạc nhiễm trùng, một biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra. Ngoài ra, hỗ trợ dinh dưỡng là cần thiết để giúp trẻ tăng cân và phát triển khỏe mạnh.

Trong những trường hợp bệnh tiến triển thành hội chứng Eisenmenger, có thể sử dụng các loại thuốc giãn mạch phổi như sildenafil, tadalafil, hoặc bosentan, tuân thủ theo phác đồ điều trị tăng áp phổi để kiểm soát tình trạng này.

2. Điều trị bằng phương pháp phẫu thuật

Phẫu thuật sửa chữa hoàn toàn

Đây là phương pháp được ưa chuộng nhất để sửa chữa khiếm khuyết vách ngăn tim. Tùy thuộc vào kích thước và vị trí của lỗ thông, bác sĩ phẫu thuật tim hở sẽ sử dụng mũi khâu để vá lỗ thông liên thất. Trong một số trường hợp, miếng vá có thể được làm từ vật liệu tổng hợp hoặc mô của chính người bệnh.

Nếu lỗ thông lớn và các triệu chứng suy tim xuất hiện từ giai đoạn sơ sinh mà không thể kiểm soát bằng thuốc, phẫu thuật vá lỗ thông liên thất cần được thực hiện trong vòng 6 tháng đầu đời của trẻ.

Ngược lại, nếu lỗ thông nhỏ, không nằm dưới đại động mạch, không gây quá tải thất trái hoặc tăng áp động mạch phổi, và không có tiền sử viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn, thì có thể không cần can thiệp phẫu thuật.

Quyết định có đóng lỗ thông liên thất hay không sẽ dựa trên triệu chứng lâm sàng, áp lực và sức cản của mạch phổi. Trong các trường hợp tăng áp phổi cố định hoặc hội chứng Eisenmenger đã xuất hiện trên lâm sàng, việc đóng lỗ thông liên thất là chống chỉ định.

>> Xem thêm: Chi phí phẫu thuật tim thông liên thất bao nhiêu? Có được bảo hiểm?

Thông tim đóng thông liên thất bằng dụng cụ

Phương pháp đóng thông liên thất bằng dụng cụ thông tim sử dụng kỹ thuật tiếp cận qua ống thông để đưa thiết bị vào tim thông qua động mạch chính. Khi thiết bị ống thông đã đến vị trí khiếm khuyết ở vách ngăn, bác sĩ sẽ đặt một thiết bị chuyên dụng gọi là Occluder (dụng cụ bít lỗ thông) để bít kín lỗ thông.

Can thiệp bít thông liên thất chỉ áp dụng đối với thể quanh màng hoặc thông liên thất phần cơ (cũng là hai thể thường gặp nhất). Sau khi thực hiện, mô tim sẽ phát triển xung quanh miếng vá hoặc thiết bị bít lỗ, giúp chúng hòa nhập và trở thành một phần của thành tim giữa hai buồng. Điều này giúp vá kín lỗ thông và khôi phục chức năng bình thường của tim.

Biện pháp chăm sóc người bệnh thông liên thất phần màng

Những biện pháp thay đổi lối sống có thể được khuyến nghị để chăm sóc người bệnh thông liên thất phần màng và ngăn ngừa biến chứng có thể xảy ra:

• Sử dụng thuốc đúng liều lượng và chỉ định: Việc sử dụng thuốc giúp làm giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Do đó, người bệnh cần tuân thủ sử dụng thuốc đúng theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn uống lành mạnh bằng việc hạn chế các chất béo bão hòa và tăng cường thực phẩm có lợi cho tim mạch như rau củ, trái cây và các loại hạt là điều vô cùng cần thiết.
• Tham khảo bác sĩ về việc hạn chế vận động: Nhiều người có lỗ thông liên thất phần màng có thể sống một cuộc sống khỏe mạnh và năng động mà không có hạn chế. Nhưng một số người có thể cần hạn chế việc tập thể dục và các hoạt động thể thao.
• Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về các bài tập, môn thể thao an toàn người bệnh thông liên thất phần màng. Những người có hội chứng Eisenmenger nên tránh các hoạt động thể chất gắng sức.
• Trao đổi với bác sĩ khi mang thai: Nếu người có lỗ thông liên thất phần màng và đang mang thai hoặc có dự định mang thai, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn về những rủi ro và biến chứng có thể xảy ra. Từ đó, bác sẽ sẽ hỗ trợ lên kế hoạch cho bất kỳ sự chăm sóc đặc biệt nào cần thiết trong thời kỳ mang thai. (4)

Đối với trẻ em được chẩn đoán mắc bệnh thông liên thất, việc chăm sóc và chế độ ăn uống đặc biệt là vô cùng quan trọng. Nếu được chăm sóc đúng cách, trẻ sẽ nhanh chóng hồi phục và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm do bệnh gây ra, bao gồm:

• Chế độ dinh dưỡng: Trẻ bị thông liên thất cần phụ huynh khuyến khích trẻ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng và tránh tình trạng chán ăn dẫn đến suy dinh dưỡng nặng. Với những trẻ không thể bú mẹ, có thể sử dụng ống truyền sữa để đảm bảo dinh dưỡng.
• Chia nhỏ bữa ăn: Trẻ mắc thông liên thất thường gặp khó khăn trong việc ăn uống, nuốt và tiêu hóa. Do đó, mẹ nên chia nhỏ bữa ăn thành nhiều bữa trong ngày (8-12 bữa/ngày) thay vì 3-5 bữa như bình thường, để giảm áp lực lên hệ tiêu hóa của trẻ.
• Hạn chế hoạt động gắng sức: Khi trẻ có các biến chứng như suy tim, tăng áp động mạch phổi, hoặc thiếu oxy tim nặng, trẻ cần hạn chế các hoạt động gắng sức để tránh làm tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn.
• Giữ tinh thần thoải mái: Tránh để trẻ rơi vào tình trạng căng thẳng, quấy khóc, hoặc mệt mỏi. Nếu trẻ có triệu chứng táo bón, sốt hoặc các vấn đề khác, cần xử lý kịp thời để không ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể của trẻ.

Câu hỏi thường gặp về thông liên thất phần màng

1. Thông liên thất phần màng có tự đóng không?

Thông liên thất phần quanh màng có thể tự đóng lại. Đây là loại thông liên thất phần màng phổ biến nhất chiếm đến 80%, vị trí của lỗ thông ở phía trên của vách ngăn giữa tâm thất và có thể tự đóng lại sau một thời gian.

2. Thông liên thất phần màng có nguy hiểm không?

Phần lớn các trường hợp thông liên thất phần màng nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời đều có thể hồi phục hoàn toàn. Đặc biệt, trẻ được điều trị sớm có thể phát triển bình thường như những trẻ không mắc bệnh tim bẩm sinh.

Tuy nhiên, nếu bệnh phát hiện muộn và đã xuất hiện các biến chứng như giãn buồng thất trái, tăng áp động mạch phổi hoặc viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn, tình hình sẽ phức tạp hơn. Trong những trường hợp này, cần có sự theo dõi định kỳ bởi các bác sĩ chuyên khoa Tim mạch để xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.

3. Người bệnh thông liên thất phần màng khi nào nên gặp bác sĩ?

Người bệnh thông liên thất phần màng nên gặp bác sĩ trong các trường hợp sau:

• Người bệnh xuất hiện các triệu chứng như khó thở, mệt mỏi, đau ngực, nhịp tim không đều, hoặc sưng phù chân tay, cần gặp bác sĩ ngay lập tức.
• Nếu bạn hoặc con bạn muốn tham gia vào các hoạt động thể chất mạnh hoặc thể thao, cần được bác sĩ kiểm tra và tư vấn trước.
• Nếu bệnh tiến triển và gây ra các biến chứng như giãn buồng thất trái, tăng áp động mạch phổi hoặc viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn, cần gặp bác sĩ ngay để được điều trị kịp thời.
• Nếu người bệnh là phụ nữ có kế hoạch mang thai.

Thường xuyên thăm khám với bác sĩ để theo dõi tình trạng và điều chỉnh điều trị khi cần thiết là việc rất quan trọng. Người bệnh và người chăm sóc cần lưu ý thời gian thực hiện tái khám định kỳ đầy đủ.

Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị trực tiếp với các bác sĩ tại Trung tâm Tim mạch, PlinkCare, Quý khách hàng có thể liên hệ theo thông tin sau:

Thông liên thất quanh phần màng là một bệnh lý không quá nguy hiểm nhưng không được chủ quan. Khi bệnh không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm đến tính mạng của trẻ và cả người lớn. Do đó, hãy thường xuyên đến cơ sở y tế, bệnh viện chuyên khoa thăm khám để phòng ngừa các bệnh lý tim mạch tiềm ẩn ảnh hưởng đến sức khỏe.