Teo dây thần kinh thị giác: Nguyên nhân, triệu chứng và phòng ngừa

Teo dây thần kinh thị giác là gì?

Teo dây thần kinh thị giác (optic atrophy) là tình trạng dây thần kinh thị giác tổn thương, dẫn đến suy giảm hoặc mất khả năng truyền tải hình ảnh từ mắt đến não. Có nhiều nguyên nhân gây tổn thương và teo dây thần kinh thị giác, hiện bệnh chưa có cách điều trị hiệu quả. Triển vọng điều trị bệnh phụ thuộc phần lớn vào nguyên nhân gây bệnh.

Dây thần kinh thị giác có nhiệm vụ truyền tín hiệu thị giác từ mắt đến não, giúp ta thấy được hình ảnh, màu sắc.

Nguyên nhân teo dây thần kinh thị giác

1. Thiếu máu

Giống các bộ phận khác trên cơ thể, dây thần kinh thị giác cần được máu nuôi dưỡng để hoạt động bình thường. Bệnh thị giác do thiếu máu (ischemic optic neuropathy) có thể gây mất thị lực đột ngột, bệnh phổ biến ở người trên 50 tuổi, có thể tiến triển thành teo dây thần kinh thị giác. Thiếu máu nuôi dây thần kinh thị giác cũng là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra teo dây thần kinh thị giác. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh thị giác do thiếu máu bao gồm:

• Cholesterol cao.
• Huyết áp cao; tụt huyết áp đột ngột.
• Sưng tắc động mạch, đặc biệt vùng đầu.
• Bệnh tim, tiểu đường.
• Chứng ngưng thở khi ngủ.
• Bệnh tăng nhãn áp.
• Hút thuốc.
• Chứng đau nửa đầu.

2. Di truyền

Bệnh thần kinh thị giác Leber (Leber hereditary optic neuropathy) do di truyền thường khiến người mắc mất đi thị lực khi vào độ tuổi thiếu niên. Quá trình mất thị lực thường diễn ra lần lượt mỗi bên mắt và kéo dài từ 6-12 tháng. Hầu hết những người mắc bệnh đều sẽ mất thị lực mà không có phương pháp điều trị.

3. Viêm nhiễm

Tổn thương do viêm dây thần kinh thị giác có thể dẫn đến teo dây thần kinh thị giác. Tuy viêm dây thần kinh thị giác thường không gây nguy hiểm đến sức khỏe, khả năng nhìn của người mắc, nhưng đây vẫn là yếu tố nguy cơ gây teo dây thần kinh thị giác, nên được theo dõi, điều trị. Ngoài ra, những bệnh nhiễm trùng như giang mai, sởi cũng có thể gây tổn thương dây thần kinh thị giác.

4. Chấn thương

Các chấn thương vùng đầu, mắt do thể thao, tai nạn giao thông, lao động,… có thể gây tổn thương dây thần kinh, dẫn đến teo dây thần kinh thị giác.

5. Bệnh về mắt

Một số bệnh như bệnh võng mạc tiểu đường gây tắc tĩnh mạch võng mạc, có thể dẫn đến teo dây thần kinh thị giác. Bệnh võng mạc tiểu đường là một trong nhiều biến chứng của bệnh tiểu đường, có thể gây mù ở người mắc đái tháo đường thời gian dài, mức đường huyết, huyết áp cao. Nguyên nhân do đường trong máu tăng cao, gây tắc nghẽn dần các mạch máu nuôi dưỡng dây thần kinh thị giác và võng mạc.

6. Thuốc

Một số loại thuốc có tác dụng phụ gây tổn thương dây thần kinh nói chung và dây thần kinh thị giác nói riêng. Một số thuốc có thể gây viêm dây thần kinh thị giác bao gồm:

• Thuốc điều trị nhiễm trùng như isoniazid, ethambutol.
• Thuốc điều trị rối loạn nhịp tim như digoxin.
• Thuốc trị sốt rét như chloroquine.

Khi viêm dây thần kinh do thuốc, các triệu chứng thường xuất hiện ở cả hai mắt và có nguy cơ dẫn đến teo dây thần kinh thị giác. Người bệnh nên thông báo với bác sĩ để được tư vấn cụ thể khi gặp tác dụng phụ của thuốc điều trị.

7. Thiếu hụt dinh dưỡng

Tuy không phải nguyên nhân trực tiếp, nhưng thiếu hụt dinh dưỡng là yếu tố góp phần tăng nguy cơ mắc teo dây thần kinh thị giác. Thiếu vitamin B, đặc biệt vitamin B12, có thể khiến dây thần kinh dễ tổn thương hơn.

8. Chất độc hại

Các chất độc trong thuốc lá hay rượu bia có thể gây suy yếu thần kinh, góp phần dẫn đến viêm dây thần kinh thị giác. Trong một số trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến teo dây thần kinh thị giác.

9. Chèn ép

Áp lực từ bên ngoài và trong mắt có thể gây chèn ép, tổn thương dây thần kinh thị giác. Áp lực từ bên ngoài có thể đến từ các khối u phát triển bên trong não. Trong khi đó, áp lực bên trong mắt có thể do bệnh tăng nhãn áp. Nếu người bệnh mắc bệnh tăng nhãn áp hay khối u chèn ép mắt, chẩn đoán sớm có thể giúp điều trị thành công và làm chậm quá trình teo dây thần kinh mắt [1].

Triệu chứng teo dây thần kinh thị giác

Khi mắc teo dây thần kinh thị giác, người bệnh có thể gặp một số triệu chứng như:

• Thấy hình ảnh nhòe, mờ, không còn sắc nét như bình thường.
• Tầm nhìn ngoại vi thu hẹp.
• Khó khăn khi phân biệt màu sắc.
• Đồng tử dần kém phản ứng với ánh sáng, mắt mất dần khả năng nhìn.

Chẩn đoán tình trạng teo dây thần kinh mắt

Triệu chứng bệnh teo thị giác nhìn chung giống với nhiều bệnh vùng mắt khác. Bác sĩ có thể sử dụng kính soi đáy mắt có đèn và thấu kính quan sát đáy mắt của người bệnh. Dấu hiệu nhận biết teo dây thần kinh thị giác là gai thị giác trở nên mờ nhạt do thiếu máu lưu thông. Dù vậy, bác sĩ vẫn nên thực hiện đủ các chẩn đoán lâm sàng như khai thác bệnh sử, đánh giá khả năng nhìn, phân biệt màu sắc và đo áp lực nội nhãn để đánh giá chính xác nhất tình trạng bệnh.

Khi phát hiện người bệnh teo dây thần kinh mắt, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh khác để làm rõ nguyên nhân gây bệnh. Ví dụ, bác sĩ có thể chỉ định chụp MRI nếu nghi ngờ nguyên nhân gây teo dây thần kinh mắt do khối u hay bệnh đa xơ cứng.

Phương pháp điều trị bệnh teo dây thần kinh thị giác

Hiện, không có phương pháp cụ thể để chữa teo dây thần kinh thị giác, người bệnh có thể được điều trị dựa trên nguyên nhân gây bệnh [2]. Một số trường hợp, hoàn toàn không có cách điều trị bệnh (ví dụ mắc bệnh bẩm sinh).

Với người bệnh tăng nhãn áp, bác sĩ có thể điều trị để làm chậm hoặc ngăn ngừa tình trạng mất thị lực vĩnh viễn do teo dây thần kinh thị giác bằng các loại thuốc uống, thuốc nhỏ mắt. Với người teo dây thần kinh thị giác do thiếu máu thường được điều trị bằng cách kiểm soát bệnh tim mạch, tiểu đường, viêm tắc động mạch, viêm dây thần kinh bằng các loại thuốc.

Biến chứng của teo dây thần kinh thị giác nếu không điều trị

Nếu người bệnh mắc teo dây thần kinh thị giác, biến chứng nặng nề nhất là mất hoàn toàn thị giác [3]. Trong một số trường hợp, người bệnh được điều trị vẫn suy giảm thị giác, nhưng ngăn ngừa được nguy cơ mù hoàn toàn (tùy theo nguyên nhân gây bệnh).

Cách giảm tình trạng teo dây thần kinh thị giác

Hiện, không có cách giúp ngăn ngừa teo dây thần kinh thị giác hiệu quả. Để giảm tình trạng teo dây thần kinh thị giác, người bệnh nên khám mắt định kỳ hoặc khám ngay khi xuất hiện những dấu hiệu bất thường ở mắt. Ở một số trường hợp, việc phát hiện sớm có thể tăng khả năng phục hồi tầm nhìn hoặc ngăn ngừa mất thị lực vĩnh viễn. Tuy nhiên, trong trường hợp người bệnh mắc viêm dây thần kinh thị giác bẩm sinh hoặc do bệnh đa xơ cứng, gần như không có cách giúp ngăn mất thị giác.

Cách tốt nhất để kịp thời ngăn chặn tình trạng mất thị giác do teo dây thần kinh mắt là khám mắt định kỳ, đặc biệt người mắc các bệnh về mắt, tiểu đường, viêm nhiễm,…

Câu hỏi thường gặp

1. Tình trạng teo dây thần kinh thị giác có nguy hiểm không?

Tình trạng teo dây thần thần kinh thị giác không trực tiếp gây nguy hiểm đến sự sống người bệnh. Tuy nhiên, bệnh gây ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng sống khi gây suy giảm, thậm chí mất thị giác.

2. Teo dây thần kinh thị giác có chữa được không?

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh mà bác sĩ có thể làm chậm, ngăn ngừa tình trạng mất thị giác vĩnh viễn. Trong một số trường hợp, người bệnh phát hiện sớm tình trạng teo dây thần kinh thị giác có thể ngăn tình trạng suy giảm thị lực trở nên nghiêm trọng hơn.

Bài viết đã cung cấp thông tin tổng quan về bệnh teo dây thần kinh thị giác. Hiện nay, bệnh vẫn chưa có cách điều trị cụ thể và hiệu quả, thế nên, việc chủ động khám bệnh khi mắt xuất hiện các triệu chứng bất thường rất quan trọng. Tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ có thể duy trì khả năng nhìn của mắt, phòng tránh việc mất thị giác hoàn toàn.