Tế bào gốc đơn năng: Nguồn gốc và ứng dụng trong y học hiện đại

Tế bào gốc đơn năng là gì?

Tế bào gốc đơn năng (unipotent stem cells) là loại tế bào gốc chỉ phân chia, biệt hóa để tạo ra một loại tế bào chuyên biệt duy nhất như tế bào sừng ở da, tế bào rìa giác mạc. Tế bào gốc đơn năng tạo nên và duy trì một loại mô cụ thể. Chẳng hạn như, trong hệ thống sinh sản của nữ, noãn bào được sản xuất từ tế bào mầm bên trong buồng trứng. Các tế bào mầm này chỉ có thể biệt hóa trở thành noãn bào – đây là sự biệt hóa đơn năng và rất cụ thể.

Tế bào gốc đơn năng giữ vai trò quan trọng trong việc duy trì, bảo tồn các chức năng của cơ thể thông qua cách tái tạo những tế bào chuyên biệt thiết yếu.

Nguồn gốc tế bào gốc đơn năng được tìm thấy ở đâu?

Tế bào gốc đơn năng có ở đa số các mô, giữ vai trò quan trọng trong quá trình duy trì cũng như tái tạo các mô và cơ quan thực hiện chức năng trong cơ thể.

Các loại tế bào gốc có thể phân loại dựa trên tính gốc và tiềm năng biệt hóa: tế bào gốc toàn năng (totipotent stem cells) có thể biệt hóa thành toàn bộ phôi thai hoàn chỉnh gồm bánh nhau, túi ối và thai nhi; tế bào gốc vạn năng (pluripotent stem cells) có thể biệt hóa thành toàn bộ các tế bào trên cơ thể người; tế bào gốc đa năng (multipotent stem cells) có khả năng biệt hóa thành một số loại tế bào; và tế bào gốc đơn năng (unipotent stem cell) chỉ có thể biệt hóa thành một loại tế bào duy nhất. (1)

Trong tự nhiên, các tế bào gốc có tính gốc cao có thể biệt hóa thành các loại tế bào gốc có tính gốc thấp hơn, trong phòng thí nghiệm, các tế bào đã biệt hóa có thể tái lập trình để trở thành tế bào có tính gốc cao hơn.

Tế bào gốc đơn năng từ mô và tế bào cụ thể: Những loại tế bào gốc đơn năng có thể được tìm thấy ở các mô cụ thể như máu, da, cơ. Những nghiên cứu ở lĩnh vực này mang đến giá trị trong việc tìm hiểu về tính chất, tiềm năng ứng dụng của từng loại tế bào.

Tế bào gốc đơn năng khác biệt như thế nào?

Các nhà khoa học quan sát được ở các biểu mô như bề mặt da và niêm mạc phế quản thường gặp những mảng tế bào mang nhiều đột biến liên quan đến tăng sinh và sống sót, nhưng lại rất hiếm gặp khối u. Các nghiên cứu gần đây chỉ ra những mảng tế bào mang đột biến này (hay còn gọi là mutant clones) được hình thành từ những tế bào gốc đơn năng biểu mô mang đột biến, cạnh tranh mạnh trên bề mặt với các tế bào khác nhằm loại bỏ các khối u sớm và là cơ chế bảo vệ biểu bì không thông qua hệ miễn dịch.

Trong hệ miễn dịch, các tế bào lympho B và lympho T có bộ nhớ dài hạn cũng là các tế bào gốc đơn năng, khi phát hiện kháng nguyên được lưu nhớ, các tế bào này sẽ nhân lên rất mạnh, tạo một lượng lớn các tế bào để chống lại mầm bệnh gồm các sinh vật ngoại lai, vi khuẩn, virus hay tế bào ung thư.

Tế bào gốc đơn năng được nuôi cấy như thế nào?

Tế bào gốc đơn năng được nuôi cấy trong phòng thí nghiệm được trang bị đầy đủ các thiết bị, máy móc hiện đại. Quá trình nuôi cấy tế bào gốc đơn năng được thực hiện trong quy trình khép kín, chuyên nghiệp. Việc nuôi cấy được tiến hành bởi các kỹ thuật viên, chuyên gia về lĩnh vực tế bào gốc dày dặn kinh nghiệm, giỏi chuyên môn.

Ứng dụng của tế bào gốc đơn năng

Với đặc tính tái tạo và phục hồi mô cơ bản, các chuyên gia đang xem xét ứng dụng tế bào gốc đơn năng để thay thế cho các tế bào bị lão hóa hoặc hư hại tại những cơ quan cụ thể nhằm phục hồi chức năng của những cơ quan đó.

Tế bào gốc đơn năng cũng có thể được ứng dụng trong thẩm mỹ và chăm sóc sắc đẹp. Một trong các liệu pháp thẩm mỹ đang được nghiên cứu ứng dụng trong điều trị vết thương, sẹo hay chữa bỏng da bằng các tế bào gốc đơn năng từ da. Tuy nhiên, ứng dụng tế bào gốc vẫn còn vướng nhiều rào cản liên quan đến vấn đề an toàn, đạo đức.

Tế bào gốc đơn năng cũng có thể được ứng dụng trong việc nghiên cứu, phát triển các loại thuốc mới. Loại tế bào gốc này giúp các chuyên gia đánh giá tác động của những loại thuốc trên tế bào và mô, từ đó nâng cao hiểu biết về cơ chế hoạt động của thuốc.

Với tất cả các tiềm năng kể trên, tế bào gốc đơn năng đang mở ra cơ hội lớn trong việc chăm sóc sức khỏe. Thế nhưng, việc phát triển, áp dụng những phương pháp chữa trị dựa trên loại tế bào gốc này vẫn đang trong quá trình nghiên cứu và phát triển.

Ưu và nhược điểm của tế bào gốc đơn năng

Tế bào gốc đơn năng có khả năng biệt hóa hạn chế, chỉ có thể phát triển trở thành một loại tế bào chuyên biệt duy nhất, không linh hoạt như những loại tế bào gốc khác (như tế bào gốc toàn năng, tế bào gốc đa năng). Tuy vậy, tế bào gốc đơn năng đưa vào cơ thể được kiểm soát chính xác về hướng biệt hóa.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Cùng với tiềm năng ứng dụng trong lĩnh vực sức khỏe và thẩm mỹ, tế bào gốc đơn năng vẫn là một trong những hy vọng của giới y khoa trong việc tìm ra giải pháp điều trị hiệu quả cho người mắc phải những căn bệnh mạn tính, nghiêm trọng trong tương lai.