Tế bào gốc đa năng giới hạn: Nguồn gốc và ứng dụng trong y học

Tổng quan về tế bào gốc

Tế bào gốc là tế bào vừa có khả năng tự đổi mới, tăng sinh vừa có thể biệt hóa thành những loại tế bào chuyên biệt để giúp thực hiện các chức năng trong một mô cụ thể. Tế bào gốc có thể được các chuyên gia phân lập từ nhiều nguồn khác nhau. Tại Việt Nam, việc nghiên cứu, ứng dụng tế bào gốc tạo máu trong y học đã được tiến hành từ những năm 90 của thế kỷ XX.

Các loại tế bào gốc có thể phân loại dựa trên tính gốc và tiềm năng biệt hóa: tế bào gốc toàn năng (totipotent stem cells) có thể biệt hóa thành toàn bộ phôi thai hoàn chỉnh gồm bánh nhau, túi ối và thai nhi; tế bào gốc vạn năng (pluripotent stem cells) có thể biệt hóa thành toàn bộ các tế bào trên cơ thể người; tế bào gốc đa năng (multipotent stem cells) có khả năng biệt hóa thành nhiều loại tế bào; tế bào gốc đa năng giới hạn (oligopotent stem cells) có khả năng biệt hóa thành một vài loại tế bào có điểm tương đồng với nhau; và tế bào gốc đơn năng (unipotent stem cells) chỉ có thể biệt hóa thành một loại tế bào duy nhất.

Tế bào gốc đa năng giới hạn là gì?

Tế bào gốc đa năng giới hạn (oligopotent stem cells) là tế bào gốc có khả năng biệt hóa thành một vài loại tế bào có đặc điểm tương đồng với nhau. Tế bào gốc đa năng giới hạn được biết là có khả năng biệt hóa kém hơn tế bào gốc đa năng, tế bào gốc vạn năng, tế bào gốc toàn năng… nhưng lại có khả năng biệt hóa cao hơn tế bào gốc đơn năng.

Chẳng hạn như, tế bào gốc tạo máu (hematopoietic stem cells) là tế bào gốc đa năng có khả năng biệt hóa thành mọi tế bào máu và miễn dịch, tế bào gốc tạo máu chia thành hai nhánh lớn tế bào gốc đa năng giới hạn là tế bào tiền thân dòng tủy có thể biệt hóa trở thành hồng cầu và tế bào bạch cầu thuộc nhóm miễn dịch bẩm sinh; và tế bào tiền thân dòng lymphoid có thể biệt hóa trở thành các tế bào bạch cầu thuộc nhóm miễn dịch đặc hiệu gồm tế bào NK, lympho B và lympho T. Trong nhánh tế bào gốc dòng tủy lại chia ra thành các nhánh nhỏ tế bào gốc đa năng giới hạn như nguyên tủy bào có khả năng biệt hóa thành bạch cầu ưa kiềm, bạch cầu trung tính và bạch cầu mono..

Nguồn gốc tế bào gốc đa năng giới hạn được tìm thấy ở đâu?

Tế bào gốc đa năng giới hạn được tìm thấy ở đa số các cơ quan, chịu trách nhiệm duy trì mô và chức năng của cơ quan.

• Tế bào tiền thân dòng tủy và tế bào tiền thân dòng lympho là các tế bào gốc đa năng giới hạn trong hệ thống tạo máu, được tìm thấy trong tủy xương.
• Tế bào gốc vú được tìm thấy trong tuyến vú, có thể sản sinh ra một số loại tế bào liên quan đến mô vú…

Tế bào gốc đa năng được nuôi cấy như thế nào?

Tế bào gốc đa năng giới hạn được các kỹ thuật viên/chuyên gia dày dặn kinh nghiệm, giỏi chuyên môn tách lọc và nuôi cấy trong những phòng thí nghiệm, cơ sở y tế uy tín. Các cơ sở nuôi cấy loại tế bào này phải đáp ứng được những yêu cầu về kỹ thuật, công nghệ, máy móc, trang thiết bị. Quá trình nuôi cấy diễn ra khép kín và chuyên nghiệp.

Ý nghĩa của tế bào gốc đa năng giới hạn

Tế bào gốc đa năng giới hạn có một số ý nghĩa quan trọng như sau: (1)

• Duy trì mô: Tế bào gốc đa năng giới hạn giữ vai trò quan trọng trong quá trình cân bằng, sửa chữa mô. Chẳng hạn, quá trình luân chuyển, bổ sung liên tục của những tế bào máu phụ thuộc vào hoạt động của những tế bào gốc tạo máu và những thế hệ tế bào gốc đa năng giới hạn của chúng.
• Tiềm năng chữa trị: Tìm hiểu và khai thác tiềm năng của những tế bào gốc đa năng giới hạn mang đến những liệu pháp điều trị bằng tế bào gốc và lĩnh vực y học tái tạo. Chẳng hạn, cấy ghép tủy xương, hay máu cuống rốn là khối tế bào máu đơn nhân dựa vào khả năng của tế bào gốc tạo máu và thế hệ sau của chúng để tái tạo hệ thống máu và miễn dịch cho những người bệnh bị các bệnh lý về máu đang được ứng dụng tại Việt Nam và đem lại những thành công lớn. Trong các liệu pháp tế bào miễn dịch điều trị khối u rắn, đại thực bào ngày càng được quan tâm do khả năng thâm nhập vào khối u xuất sắc nhất, các nhà khoa học dùng bạch cầu trung tính (cũng là tế bào gốc đa năng giới hạn) để nhân lên nhiều đại thực bào phục vụ cho điều trị. Tế bào gốc đa năng giới hạn của tuyến tụy có thể được định hướng biệt hóa thành các tế bào beta sản sinh insulin để thay thế các tế bào beta của bệnh nhân tiểu đường, hứa hẹn sẽ đáp ứng được nhu cầu điều trị của các bệnh nhân khi nguồn tụy hiến khan hiếm.
• Nghiên cứu tế bào gốc: Việc nghiên cứu tế bào gốc đa năng giới hạn cung cấp kiến thức về sự phân hóa tế bào cũng như sự phát triển của mô và những yếu tố chi phối tiềm năng của tế bào.

Ứng dụng của tế bào gốc đa năng giới hạn

Tế bào gốc đa năng giới hạn có vai trò quan trọng trong việc duy trì, tái tạo mô và có tiềm năng ứng dụng trong các kỹ thuật chữa trị bệnh lý.

Ưu và nhược điểm của tế bào gốc đa năng giới hạn

So với những loại tế bào gốc vạn năng có thể biệt hóa thành toàn bộ thai nhi và tế bào gốc đa năng (tế bào gốc phôi) có thể biệt hóa trở thành bất kỳ loại tế bào nào trong cơ thể, thì tế bào gốc đa năng giới hạn chỉ có thể biệt hóa thành một số ít loại tế bào (thường là trong một dòng/họ tế bào cụ thể). Vì lý do này, các tế bào gốc đa năng, tế bào gốc đa năng giới hạn và tế bào gốc đơn năng sớm được ứng dụng trong y học và điều trị do có thể dự đoán được hướng biệt hóa của chúng..

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Mặc dù tế bào gốc đa năng giới hạn có khả năng biệt hóa thấp hơn một số loại tế bào gốc khác nhưng chúng vẫn đóng vai trò quan trọng trong nghiên cứu về các bệnh lý gây ảnh hưởng đến sức khỏe của người bệnh.