7 tác dụng phụ của thuốc kích trứng IVF trong điều trị HTSS

Thuốc kích trứng đóng vai trò quan trọng trong liệu trình điều trị IVF

Thuốc kích trứng sử dụng liệu pháp hormone để kích thích sự phát triển của nang trứng. Đối với các cặp vợ chồng vô sinh hiếm muộn thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), các loại thuốc kích trứng có khả năng làm tăng số lượng trứng (noãn) trưởng thành trong một chu kỳ, cải thiện tỷ lệ mang thai thành công.

Thuốc kích trứng đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị vô sinh hiếm muộn. Quá trình kích thích buồng trứng chỉ được thực hiện khi bệnh nhân đã được thăm khám, kiểm tra và đánh giá kỹ lưỡng. Điều này đồng nghĩa với việc toàn bộ quá trình trước, trong và sau thực hiện chọc hút trứng, bệnh nhân cần tuân thủ các hướng dẫn từ bác sĩ điều trị trực tiếp. Tuyệt đối không tự ý thay đổi loại thuốc, liều lượng, thời điểm sử dụng thuốc. Bất kể yếu tố nào bị thay đổi đều có thể ảnh hưởng đến kết quả điều trị cuối cùng. (1)

Các yếu tố của thuốc kích trứng có nguy cơ gây tác dụng phụ

Có nhiều yếu tố có nguy cơ gây tác dụng phụ do sử dụng thuốc kích trứng. Trong đó một số nguyên nhân phổ biến gồm:

1. Loại thuốc và liều lượng thuốc kích trứng được sử dụng

Các triệu chứng, mức độ tác dụng phụ khi sử dụng thuốc kích trứng có liên quan đến liều lượng thuốc. Thông thường, phác đồ điều trị của mỗi bệnh nhân sẽ được chỉ định các loại thuốc, liều thuốc kích trứng phù hợp, với liều lượng tối thiểu nhưng tác dụng tối đa và có thể thay đổi liều lượng, thêm thuốc để có tác dụng mạnh hơn nếu không đạt được hiệu quả như mong muốn trong quá trình theo dõi điều trị.

Bác sĩ Trần Ngọc Hà Giang cho biết phác đồ điều trị kích trứng ở phụ nữ thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) mang tính cá thể hóa, phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tuổi tác, tình trạng bệnh lý, mức độ đáp ứng thuốc… của mỗi người.

Do đó, bệnh nhân tuyệt đối không được tự ý thay đổi loại và liều thuốc điều trị khi chưa có tham vấn từ bác sĩ điều trị trực tiếp. Tại IVF Tâm Anh, quy trình sử dụng thuốc, hướng dẫn cách dùng thuốc được bác sĩ tư vấn kỹ lưỡng, giúp bệnh nhân hiểu được sự quan trọng về chu trình điều trị, cụ thể là thời gian, liều lượng thuốc cần được sử dụng.

Chị em trong quá trình điều trị tuyệt đối không tự ý thay đổi loại thuốc hoặc ngừng thuốc, trừ trường hợp được bác sĩ yêu cầu. Trong một số trường hợp, việc tự ý thay đổi phác đồ điều trị có thể dẫn đến hủy bỏ toàn bộ quá trình điều trị và phải thực hiện lại từ đầu, gây tốn kém tài chính, thời gian và ảnh hưởng tâm lý, sức khỏe của bệnh nhân.

Đồng thời, chị em không nên dùng các loại thuốc không kê đơn, thực phẩm chức năng, thực phẩm bổ sung dinh dưỡng, thảo dược… khi chưa có sự đồng ý từ bác sĩ điều trị. Sự thành công của quá trình điều trị phụ thuộc phần lớn vào mức độ tuân thủ phác đồ điều trị của bệnh nhân.

2. Cơ địa của người sử dụng thuốc

Cơ địa của mỗi người có thể phản ứng khác nhau với các thành phần của thuốc. Nguy cơ cơ thể phản ứng, dị ứng có thể xảy ra. May mắn, các loại thuốc kích thích buồng trứng đều được đánh giá an toàn với sức khỏe người sử dụng. Bác sĩ Giang cho biết rất hiếm trường hợp phản ứng nghiêm trọng với thuốc, vì vậy chị em không nên quá lo lắng.

Một số tác dụng phụ của thuốc kích trứng có thể xảy ra

Không thể phủ nhận các loại thuốc kích trứng có vai trò quan trọng trong quá trình thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), tuy nhiên phụ nữ sử dụng các loại thuốc hỗ trợ điều trị sinh sản có thể gặp một số tác dụng phụ không mong muốn:

1. Tác dụng phụ của thuốc kích trứng làm thay đổi tâm trạng

Các loại thuốc kích trứng (noãn) có thể làm thay đổi nội tiết tố trong cơ thể người phụ nữ. Sự thay đổi này có thể dẫn đến thay đổi tâm trạng, bốc hỏa, khó chịu kèm các triệu chứng khác như đau tức ngực… Tình trạng này là tạm thời và có thể nhanh chóng chấm dứt khi bệnh nhân ngưng sử dụng thuốc. (2)

2. Cảm giác đau chướng vùng bụng

Tác dụng của thuốc kích trứng có thể giúp trứng phát triển khỏe mạnh đến giai đoạn trưởng thành, sau đó chín và rụng. Trong thời gian này, buồng trứng có thể tăng kích thước, dẫn đến việc phụ nữ bị chướng bụng, đau tức vùng bụng dưới. Để giảm thiểu các cơn đau, chị em có thể cân nhắc sử dụng túi sưởi (nhiệt độ không quá 40 độ C) để chườm bụng, giảm đau. Đồng thời cần ăn nhiều đạm, uống nhiều nước để dự phòng quá kích buồng trứng.

3. Ảnh hưởng hệ tiêu hóa

Thuốc kích trứng có thể gây ra một số triệu chứng khó chịu về đường tiêu hóa như đau bụng, buồn nôn, nôn, táo bón hoặc tiêu chảy. Tình trạng này diễn ra phổ biến nhưng không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người phụ nữ và có thể biến mất khi ngừng sử dụng thuốc. Tuy nhiên chúng có thể khiến bạn cảm thấy khó chịu, mệt mỏi.

4. Rối loạn thị lực

Các báo cáo cho biết một tỷ lệ nhỏ phụ nữ dùng thuốc kích trứng có thể bị rối loạn thị lực. Các trường hợp báo cáo có liên quan đến sử dụng thuốc Clomid hoặc Letrozole. Các dấu hiệu rối loạn thị lực có thể là nhìn thấy những tia sáng nhấp nháy, mờ mắt, nhìn thấy đồ vật bay lơ lửng…

Trường hợp rối loạn thị lực do dùng thuốc kích trứng rất hiếm khi xảy ra và thường hết khi phụ nữ ngừng sử dụng thuốc. Mặc dù vậy, nếu xuất hiện các triệu chứng trên, bạn cần nhanh chóng liên hệ với bác sĩ điều trị để được tư vấn cách xử lý cụ thể. (3)

5. Hội chứng quá kích buồng trứng

Hội chứng quá kích buồng trứng (OHSS) xảy ra do dưới tác dụng của thuốc kích trứng phát triển, buồng trứng bị kích thích dẫn đến các triệu chứng của hội chứng quá kích buồng trứng điển hình như buồn nôn, nôn, tăng cân nhanh, mất nước; nghiêm trọng hơn có thể là đông máu, rối loạn chức năng thận, xoắn buồng trứng, tụ dịch ở ngực và bụng…

Khoảng 10-20% phụ nữ gặp các vấn đề liên quan hội chứng quá kích buồng trứng (OHSS) mức độ nhẹ. Các triệu chứng này có thể nhanh chóng hết sau 5-7 ngày sau khi hoàn tất quá trình chọc hút trứng (noãn), trừ khi bệnh nhân có thai. Do đó, bác sĩ thường khuyên người bệnh trong khi kích thích buồng trứng cũng như sau khi chọc hút trứng không nên quan hệ vợ chồng cho đến khi có kinh trở lại, để ngăn ngừa nguy cơ đa thai cũng như hội chứng quá kích buồng trứng muộn.

Rất hiếm trường hợp bệnh nhân tử vong do mắc hội chứng quá kích buồng trứng (OHSS). Vì vậy chị em không nên quá lo lắng và nghe theo lời dặn của bác sĩ về vấn đề ăn uống, sinh hoạt và tự theo dõi các triệu chứng tại nhà.

Bác sĩ Trần Ngọc Vân Anh cho biết để tăng tỷ lệ mang thai thành công, các bác sĩ thường đưa ra tư vấn cho các cặp vợ chồng thực hiện IVF nên trữ đông lạnh phôi và chuyển phôi vào thời điểm các triệu chứng quá kích buồng trứng đã hết, các điều kiện môi trường trong tử cung tốt nhất để phôi phát triển.

6. Xoắn buồng trứng

Tình trạng xoắn buồng trứng là một biến chứng nguy hiểm đối với phụ nữ sử dụng thuốc kích trứng chuẩn bị làm thụ tinh trong ống nghiệm (IVF). Xoắn buồng trứng là trình trạng buồng trứng di động và quay vòng xung quanh các dây chằng cố định chúng khiến buồng trứng bị xoắn. Hệ quả là lưu lượng máu đến buồng trứng và vòi trứng bị cắt đứt đột ngột, có thể gây hoại tử buồng trứng. Trường hợp phụ nữ bị xoắn buồng trứng là trình trạng nguy hiểm, cần được chẩn đoán và cấp cứu xử trí nhanh chóng.

Bác sĩ Lê Đăng Khoa cho biết xoắn buồng trứng nguy cơ cao ở những phụ nữ có khối u, đa nang buồng trứng và buồng trứng kích thước lớn (có thể do quá kích buồng trứng trong điều trị IVF).

Bác sĩ khuyên phụ nữ trong và sau quá trình kích trứng vẫn nên đi lại, vận động nhẹ nhàng, hạn chế mang vác vật nặng hay chạy nhảy nhiều, hạn chế quan hệ tình dục và đi thăm khám ngay nếu xuất hiện các cơn đau dữ dội bất thường tại vị trí bụng dưới nhằm hạn chế nguy cơ xoắn buồng trứng. Nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời, bệnh nhân có thể phải cắt bỏ buồng trứng.

7. Phản ứng dị ứng

Nguy cơ phản ứng dị ứng với thuốc điều trị hỗ trợ sinh sản rất hiếm khi xảy ra. Tuy nhiên, cũng như bất kỳ loại thuốc nào khác, khả năng cơ thể dị ứng với thành phần của thuốc vẫn có thể xảy ra. Khi đó, bạn cần báo ngay cho bác sĩ điều trị về thời điểm xảy ra dị ứng và triệu chứng bạn gặp phải để bác sĩ biết và thay đổi loại thuốc phù hợp hơn.

Những tác dụng phụ theo từng loại thuốc kích trứng IVF được chỉ định

1. Tác dụng phụ của thuốc kích trứng Clomid

Thuốc kích trứng Clomid hoạt động bằng cách “đánh lừa” cơ thể không đủ estrogen nhằm ngăn chặn các thụ thể trong cơ thể phản ứng với hormone estrogen. Các tác dụng phụ khi sử dụng Clomid có thể là:

• Bốc hỏa;
• Đầy hơi, khó chịu vùng bụng;
• Tăng cân;
• Đau đầu;
• Tâm trạng thấp thỏm, lâng lâng;
• Buồn nôn;
• Chóng mặt;
• Đau tức ngực;
• Chảy máu âm đạo bất thường;
• Khô âm đạo;
• Nguy cơ mang đa thai.

Ngoài ra, một tác dụng phụ nghiêm trọng của thuốc kích trứng Clomid là mờ mắt, xảy ra ở khoảng 1,5% phụ nữ trong các cuộc thử nghiệm lâm sàng. Mặc dù vậy trường hợp này hiếm khi xảy ra. Nếu xuất hiện tình trạng rối loạn thị lực, bạn cần nhanh chóng thông báo đến bác sĩ điều trị trực tiếp để được xử trí.

>> Xem thêm: Uống thuốc kích trứng sau bao lâu thì trứng rụng? [GIẢI ĐÁP]

2. Tác dụng phụ của thuốc kích trứng Gonadotropin

Gonadotropin bao gồm các loại thuốc như Gonal-F (FSH), IVF-M (hMG), Ovitrelle (hCG)… được tiêm vào cơ thể nhằm kích thích nang trứng phát triển và trưởng thành, gây rụng trứng.

Các dụng phụ khi sử dụng Gonadotropin bao gồm:

• Đau bụng, đầy hơi;
• Nhức đầu;
• Chóng mặt;
• Buồn nôn, nôn hoặc khó chịu dạ dày;
• Nhiễm trùng đường hô hấp trên;
• Tâm trạng thấp thỏm, lâng lâng;
• Nổi mụn;
• Tăng cân;
• Chảy máu kinh nguyệt bất thường;
• Đau nhức hoặc tấy đỏ chỗ tiêm;
• Nguy cơ mang đa thai cao hơn.

3. Tác dụng phụ của thuốc GnRH Agonist

Thuốc chủ vận GnRH như Diphereline, Zoladex được sử dụng trong một số trường hợp đặc biệt khi điều trị thụ tinh trong ống nghiệm (IVF). Các loại thuốc chủ vận GnRH có thể giúp đồng bộ nang noãn, ức chế lạc nội mạc tử cung do tác dụng ức chế hoạt động của vùng dưới đồi – tuyến yên, dẫn đến ức chế buồng trứng chế tiết nội tiết tố nữ. Tác dụng phụ của GnRH do nồng độ estrogen thấp, cụ thể:

• Bốc hỏa;
• Đau đầu;
• Tâm trạng thất thường/trầm cảm/lo lắng;
• Khô âm đạo;
• Nổi mụn;
• Đau nhức cơ thể/đau khớp;
• Buồn nôn;
• Giữ nước;
• Đau chướng bụng;
• Tăng cân;
• Giảm ham muốn tình dục;
• Chóng mặt;
• Đau nhức chỗ tiêm.

Làm thế nào để giảm nguy cơ tác dụng phụ của thuốc kích trứng

Mặc dù không có biện pháp đặc hiệu giúp tránh tác dụng phụ do các loại thuốc kích trứng, một số cách có thể làm giảm nguy cơ tác dụng phụ từ thuốc kích thích trứng (noãn) mà chị em phụ nữ có thể áp dụng gồm:

• Mặc các loại quần áo mềm mỏng, thoáng mát.
• Ăn nhiều đạm, uống nhiều nước trong suốt thời gian sử dụng thuốc.
• Hạn chế uống nước ấm do có thể làm nghiêm trọng tình trạng bốc hỏa.
• Sử dụng thuốc kích thích trứng (noãn) đúng giờ. Luôn trao đổi với bác sĩ điều trị về thời gian dùng thuốc tốt nhất.
• Nghỉ ngơi đầy đủ, bổ sung các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng.
• Thông báo đến bác sĩ điều trị các triệu chứng tác dụng phụ khi sử dụng thuốc. Bác sĩ có thể kê một số loại thuốc giảm đau để kiểm soát các triệu chứng đau đầu, chuột rút… thường xảy ra ở phụ nữ sử dụng thuốc kích trứng.

Trong quá trình điều trị kích trứng chuẩn bị cho quá trình chọc hút trứng làm thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), bác sĩ thường chỉ định sử dụng thuốc liều thấp nhất có thể, sau đó tăng liều lượng nếu không đạt hiệu quả. Điều này nhằm giảm thiểu nguy cơ tác dụng phụ nghiêm trọng xảy ra. Vì vậy, bạn không nên tự ý thay đổi liều lượng thuốc và thời gian sử dụng nhằm đạt hiệu quả cao nhất cho liệu trình điều trị.

Thăm khám ngay nếu có biểu hiện tác dụng phụ của thuốc kích trứng

Chị em sau trong và sau thời gian sử dụng các loại thuốc kích thích buồng trứng, cần thăm khám ngay nếu cơ thể có những triệu chứng bất thường sau:

• Đau dai dẳng, quặn từng cơn vùng bụng dưới
• Nôn, buồn nôn thường xuyên
• Có dấu hiệu tiêu chảy cấp
• Sốt cao trên 38.3 độ C
• Rối loạn nhịp tim, huyết áp tụt, tim đập nhanh
• Khó thở
• Tăng cân nhanh
• Rối loạn thị giác (mắt mờ, nhìn đôi)

Sử dụng các loại thuốc kích trứng đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị hỗ trợ sinh sản. Hầu hết các loại thuốc kích trứng được đánh giá an toàn đối với sức khỏe người phụ nữ, tuy nhiên đây vẫn là một loại kháng nguyên lạ đối với cơ thể.

Để tìm hiểu tác dụng phụ của thuốc kích trứng cũng như chi tiết quá trình thực hiện chọc hút trứng (noãn) làm thụ tinh trong ống nghiệm, bạn có thể liên hệ qua thông tin sau:

Do đó các phản ứng của cơ thể sau khi sử dụng thuốc vẫn có thể xảy ra. Việc nắm được thông tin các tác dụng phụ của thuốc kích trứng để theo dõi, sớm phát hiện các biến chứng bất thường để kịp thời điều trị là việc cần thiết để bảo vệ sức khỏe của người phụ nữ. Liên hệ ngay với các bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và hướng dẫn xử lý kịp thời nếu cơ thể có những phản ứng bất thường liên quan thuốc kích trứng.