Suy tuyến yên có nguy hiểm không? Cách chăm sóc bệnh nhân hiệu quả

Tìm hiểu bệnh suy tuyến yên

Suy tuyến yên là tình trạng tuyến yên suy giảm chức năng, không thể sản xuất và giải phóng đủ một hoặc nhiều loại hormone đáp ứng nhu cầu của cơ thể. Đây có thể là hệ quả của những rối loạn liên quan đến vùng dưới đồi hoặc đến từ chính tuyến yên.

Nguyên nhân phổ biến của bệnh là sự xuất hiện của khối u tuyến yên hoặc u vùng sọ hầu. Khi khối u phát triển to có thể chèn ép và làm tổn thương tuyến yên, từ đó ảnh hưởng đến chức năng sản xuất hormone. Ngoài ra, có các nguyên nhân khác như: (1)

• Nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương (bệnh viêm não – màng não) hoặc các bệnh viêm nhiễm có thể lan đến não như giang mai, lao…
• Các tổn thương ở vùng đầu và não như: chấn thương sọ não, phình động mạch cảnh, nghẽn mạch trong xoang, viêm động mạch thái dương…
• Nhồi máu tuyến yên (đột quỵ tuyến yên) ở người bệnh tiểu đường bị thoái hóa mạch máu, phụ nữ mang thai, người cao huyết áp…
• Hoại tử tuyến yên sau sinh (hội chứng Sheehan) do mất máu quá nhiều trong quá trình sinh nở, khiến phần trước tuyến yên bị tổn thương.
• Xạ trị vùng đầu, phẫu thuật vùng não.
• Teo tuyến yên, hố yên trống, viêm tuyến yên…
• Bất thường trong gen gây ảnh hưởng đến khả năng sản xuất một hoặc nhiều loại hormone tuyến yên. Bất thường này có tính di truyền, người bệnh mắc bệnh bẩm sinh hoặc lúc nhỏ.

Một số trường hợp người bệnh mắc suy tuyến yên không rõ nguyên nhân (suy tuyến yên vô căn).

Bệnh suy tuyến yên có nguy hiểm không?

Bệnh suy tuyến yên rất nguy hiểm. Bởi tuyến yên được xem là tuyến cực kỳ quan trọng của hệ thống nội tiết. Các hormone do tuyến này tiết ra chi phối hầu hết hoạt động sống quan trọng của cơ thể như: quá trình tăng trưởng, dậy thì, chức năng sinh sản, tiết sữa ở phụ nữ sau sinh, cân bằng điện giải…

Biến chứng nguy hiểm nhất của suy tuyến yên là cơn suy thượng thận. Đây là tình trạng suy giảm hormone cortisol đột ngột (một hormone do tuyến thượng thận tiết ra) gây suy thượng thận, có thể đe dọa tính mạng người bệnh nếu không được can thiệp y tế kịp thời. (2)

Các triệu chứng suy tuyến yên thường diễn ra chậm, tiến triển nặng theo thời gian, để lại hậu quả nghiêm trọng và lâu dài đối với sức khỏe người bệnh:

• Trẻ em và thanh thiếu niên thiếu hụt hormone tăng trưởng (GH) gây chậm lớn, thấp lùn, dậy thì trễ, khó tập trung, béo phì…
• Người bệnh thiếu hụt hormone kích thích nang trứng (FSH) và hormone tạo hoàng thể (LH) dẫn đến tình trạng suy sinh dục, có thể dẫn đến vô sinh. Phụ nữ suy tuyến yên bị rối loạn kinh nguyệt hoặc vô kinh, rụng lông mu, bốc hỏa, loãng xương, phụ nữ sau sinh không thể tiết sữa… Đối với nam giới, bệnh gây rối loạn cương dương, rụng lông trên cơ thể, giảm sản sinh tinh trùng…
• Suy tuyến yên làm giảm nồng độ hormone kích thích tuyến giáp (TSH), dẫn đến tuyến giáp không sản sinh đủ hormone giáp. Hệ quả là người bệnh có các triệu chứng của suy giáp, như: không chịu được lạnh, táo bón, trầm cảm, mệt mỏi, tăng cân mất kiểm soát…
• Tuyến yên không tiết đủ hormone ACTH dẫn đến suy giảm hormone cortisol của tuyến thượng thận. Lúc này, người bệnh bị suy nhược, căng thẳng, mệt mỏi, chán ăn, sụt cân, thậm chí tụt huyết áp.
• Nếu thuỳ sau tuyến yên bị ảnh hưởng có thể dẫn tới thiếu hụt hormon ADH (vasopressin), khiến người bệnh mất điều hoà việc thải nước, gây triệu chứng tiểu nhiều, mất nước, rối loạn điện giải (đái tháo nhạt).

Cách điều trị suy tuyến yên tốt nhất

Người bệnh lo lắng suy tuyến yên có nguy hiểm không? Quả thật nếu không phát hiện và được điều trị đúng cách, người bệnh có thể gặp phải những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Song song với việc dùng các thuốc hormone thay thế, bác sĩ và người bệnh phải tìm và điều trị nguyên nhân suy tuyến như: u tuyến yên, u sọ hầu…

Các loại thuốc thay thế cho hormone tuyến yên mà người bệnh thiếu hụt bao gồm:

• Corticosteroid: nhằm thay thế cho hormone cortisol do tuyến thượng thận giải phóng, do tuyến yên không tiết đủ hormone ACTH.
• Levothyroxine (Levoxyl, Synthroid…): là thuốc thay thế hormone tuyến giáp tổng hợp, sử dụng cho người bệnh bị thiếu hụt hormone tuyến yên TSH.
• Desmopressin (DDAVP): sử dụng để bù đắp lượng hormone ADH (vasopressin) thiếu hụt ở người bệnh.
• Somatropin (Genotropin, Humatrope): thuốc bổ sung hormone GH dạng tiêm, được bào chế theo công nghệ tái tổ hợp ADN. Trẻ em sử dụng thuốc này giúp tăng chiều cao, hỗ trợ tăng trưởng bắt kịp các trẻ bình thường cùng lứa tuổi.
• Các loại thuốc bổ sung hormone sinh dục, bao gồm testosterone (cho nam giới), estrogen và progesterone (cho phụ nữ). Thuốc bổ sung testosterone được bào chế dạng viên uống, thuốc tiêm, miếng dán hoặc gel. Estrogen và progesterone có thể được bổ sung cho phụ nữ dưới dạng viên uống, gel hoặc miếng dán.
• Gonadotropin: thuốc kích thích quá trình rụng trứng ở phụ nữ, được bào chế dạng tiêm, nhằm bổ sung hormone LH và FSH cho người bệnh suy tuyến yên mong muốn có thai.

Quá trình điều trị suy tuyến yên cần phải duy trì liên tục suốt đời và tuân thủ nghiêm ngặt theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa Nội tiết. Người bệnh không được tự ý dùng thuốc, ngừng hoặc thay đổi liều lượng thuốc. Nên tái khám, kiểm tra định kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ. Bất cứ khi nào xuất hiện các triệu chứng sốt, buồn nôn, hoa mắt, chóng mặt, tụt huyết áp… nên đến ngay cơ sở y tế để điều trị kịp thời.

Cách chăm sóc bệnh nhân suy tuyến yên hiệu quả

Chế độ sinh hoạt, vận động và dinh dưỡng đóng vai trò rất quan trọng trong hỗ trợ phục hồi các rối loạn tuyến yên. Người bệnh suy tuyến yên nên tuân thủ các lưu ý sau để cải thiện bệnh hiệu quả:

1. Thường xuyên kiểm tra sức khỏe

Người bệnh nên tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ để kiểm tra mức độ ổn định của các hormone trong cơ thể.

2. Tuân thủ đúng liều thuốc

Suốt quá trình điều trị, người bệnh cần sử dụng thuốc đúng giờ, đúng liều lượng. Không tự ý tăng giảm liều hoặc ngưng thuốc khi thấy các triệu chứng được cải thiện.

3. Suy tuyến yên nên ăn gì?

Người bệnh suy tuyến yên cần chú ý cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho cơ thể. Nên xây dựng chế độ ăn lành mạnh gồm đầy đủ các thực phẩm như: thịt, cá, trứng, sữa, ngũ cốc nguyên hạt, rau xanh, trái cây tươi… Những thực phẩm này không chỉ giàu năng lượng mà còn là nguồn cung cấp vitamin, khoáng chất thiết yếu và chất chống oxy hóa cho cơ thể.

Ngoài ra, để duy trì cân bằng điện giải trong cơ thể, người bệnh cần uống đủ nước, trung bình khoảng 1,5 lít – 2 lít nước/ngày.

4. Tạo ra môi trường thư giãn

Căng thẳng, áp lực là yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến hoạt động của nhiều cơ quan trong cơ thể, trong đó có tuyến yên. Do đó, người bệnh tuyến yên nên giữ tâm lý thoải mái, hạn chế stress để góp phần phục hồi tuyến yên tốt hơn.

5. Theo dõi sự thay đổi của cơ thể

Người bệnh suy tuyến yên nên theo dõi những thay đổi của cơ thể trong quá trình dùng thuốc, để cảm nhận hiệu quả của tiến trình điều trị. Nếu nhận thấy những dấu hiệu bất thường nghi ngờ do tác dụng phụ của thuốc, người bệnh cần thông báo cho bác sĩ để có điều chỉnh phù hợp.

Người bệnh có nhu cầu khám, tầm soát suy tuyến yên có thể liên hệ Khoa Nội tiết – Đái tháo đường, PlinkCare TP.HCM. Đây là cơ sở y tế chuyên khám, tư vấn và điều trị các trường hợp rối loạn nội tiết liên quan đến tuyến yên, bệnh đái tháo đường, đái tháo nhạt, to đầu chi, bướu cổ… Khoa quy tụ đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, giỏi chuyên môn, kết hợp với hệ thống máy móc hiện đại, tiên tiến được nhập khẩu chính hãng từ các nước châu Âu và Mỹ, giúp chẩn đoán chính xác và đưa ra lộ trình điều trị hiệu quả cho người bệnh.

Trên đây là những thông tin giải đáp thắc mắc suy tuyến yên có nguy hiểm không, cách điều trị và chăm sóc cho người bệnh suy tuyến yên. Hy vọng những thông tin trên đã giúp người bệnh phần nào hiểu thêm về căn bệnh hiếm gặp này để biết cách chăm sóc sức khỏe phù hợp.