Suy tim ở trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và điều trị

Suy tim ở trẻ em là gì?

Suy tim ở trẻ em là tình trạng khi cơ tim không có khả năng đáp ứng được cung lượng máu để duy trì chuyển hoá theo nhu cầu hoạt động và tăng trưởng của trẻ. Suy tim ở trẻ em thường do các bất thường tim bẩm sinh đã có từ trong bào thai. Ngoài ra, còn có thể do các nguyên nhân mắc phải như viêm cơ tim cấp, thấp tim.., do rối loạn nhịp tim và tăng huyết áp.

Tỷ lệ trẻ mắc suy tim có cao không?

Theo thống kê tại Mỹ, có khoảng 40.000 trẻ sơ sinh mỗi năm được sinh ra với bệnh tim bẩm sinh hoặc dị tật tim, điều này có thể dẫn đến suy tim. Ước tính có khoảng 3 – 5 triệu trẻ em toàn cầu sống chung với bệnh thấp tim mãn tính, một trong những nguyên nhân gây suy tim nghiêm trọng nhất.

Nguyên nhân suy tim ở trẻ em

Nguyên nhân suy tim có thể được phân theo từng nhóm bệnh bao gồm:

1. Suy tim do dị tật bẩm sinh

Các bệnh dị tật bẩm sinh có thể gây ra suy tim như thông liên thất, thông liên nhĩ, còn ống động mạch, hẹp eo động mạch chủ, hẹp van động mạch chủ, chuyển vị đại động mạch, bất thường hồi lưu tĩnh mạch phổi về tim… (1)

2. Suy tim do bệnh cơ tim

• Bệnh cơ tim: Bệnh cơ tim dãn nở, bệnh cơ tim phì đại hoặc cơ tim hạn chế. Tình trạng này làm giảm khả năng co bóp của cơ tim, dẫn đến suy tim.
• Nhiễm trùng: Nhiễm trùng do virus có thể làm viêm cơ tim và suy giảm chức năng co bóp của tim dẫn đến suy tim.

3. Suy tim do bệnh tim mắc phải

• Bệnh van tim: Bệnh van tim bẩm sinh hay mắc phải sau hậu thấp
• Nội tâm mạc nhiễm khuẩn: Viêm nội tâm mạc do nhiễm khuẩn hoặc nấm. Bệnh có thể gây ra biến chứng hở hoặc hẹp van tim, áp xe cơ tim hoặc phình mạch.
• Viêm màng ngoài tim: Viêm màng ngoài tim có thể gây tràn dịch màng ngoài và dẫn đến ép tim, làm hạn chế sự co giãn của buồng tim, tăng áp tĩnh mạch ngoại và lâu dần gây suy giảm chức năng tim.

4. Suy tim do rối loạn nhịp tim

Rối loạn nhịp tim bao gồm các tình trạng như nhịp tim nhanh, nhịp tim chậm hoặc nhịp tim không đều. Điều này làm giảm khả năng bơm máu hiệu quả của tim.

5. Suy tim do các bệnh lý khác

• Thiếu máu cơ tim cục bộ: Thiếu máu cơ tim cục bộ ở trẻ em hiếm gặp hơn so với người lớn, thường liên quan đến dị tật của động mạch vành bẩm sinh hoặc mắc phải (ví dụ dãn động mạch vành do bệnh Kawasaki). Điều này gây thiếu máu cung cấp cho cơ tim, dẫn đến tổn thương tim.
• Bệnh Kawasaki: Bệnh Kawasaki là bệnh viêm mạch máu, có thể gây tổn thương các động mạch vành cung cấp máu cho cơ tim. Nếu không được điều trị, bệnh có thể dẫn đến phình động mạch vành và suy tim.
• Thiếu máu: Thiếu máu, đặc biệt là thiếu máu nặng, làm giảm khả năng vận chuyển oxy của máu, khiến tim phải làm việc nhiều hơn để cung cấp đủ oxy cho các cơ quan khác trong cơ thể, dẫn đến suy tim.
• Huyết áp cao: Huyết áp cao ở trẻ em có thể do nhiều nguyên nhân, bao gồm bệnh thận và các bệnh bạch cầu. Tình trạng này làm tăng áp lực lên tim, dẫn đến suy tim nếu không được kiểm soát tốt.
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc: Một số loại thuốc, như thuốc hóa trị hoặc các thuốc điều trị bệnh tự miễn, có thể gây tổn thương cho cơ tim và dẫn đến suy tim.
• Biến chứng sau phẫu thuật: Trẻ em sau phẫu thuật tim hoặc các phẫu thuật lớn khác có thể gặp phải biến chứng như viêm màng ngoài tim, suy giảm chức năng tim do tổn thương trong quá trình phẫu thuật làm tăng nguy cơ suy tim.

Dấu hiệu suy tim ở trẻ em có thể nhận biết

Các triệu chứng của suy tim có thể xuất hiện sớm trong giai đoạn sơ sinh hoặc phát triển dần dần ở trẻ lớn hơn.

Một số triệu chứng suy tim ở trẻ sơ sinh bao gồm:

• Vấn đề hô hấp như thở nhanh hoặc khó thở, có thể nhận thấy khi trẻ đang nghỉ ngơi, khi ăn hoặc khóc.
• Mất nhiều thời gian hoặc mệt mỏi khi ăn hoặc bú.
• Nhịp tim nhanh hoặc đập mạnh có thể cảm nhận được qua thành ngực khi trẻ đang nghỉ ngơi.
• Không tăng cân đủ. (2)

Triệu chứng thường gặp ở trẻ lớn hơn bao gồm:

• Ho.
• Mệt mỏi, kiệt sức, ngất xỉu.
• Mất cảm giác thèm ăn.
• Đi tiểu nhiều vào ban đêm.
• Nhịp tim nhanh hoặc không đều, hoặc cảm giác tim đập mạnh (hồi hộp).
• Khó thở khi trẻ hoạt động hoặc sau khi nằm xuống.
• Gan to.
• Bàn chân và mắt cá chân bị sưng.
• Khó ngủ sâu giấc do khó thở.
• Phù do suy tim.

Các triệu chứng của suy tim có thể bị nhầm lẫn với các tình trạng sức khỏe khác. Vì vậy, hãy đảm bảo trẻ được bác sĩ chẩn đoán chính xác và có kế hoạch điều trị thích hợp.

Suy tim ở trẻ em có đáng lo ngại không?

Suy tim ở trẻ em là một tình trạng nghiêm trọng và đáng lo ngại, suy tim cần được kiểm soát và chữa trị để đảm bảo sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Suy tim có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như: Viêm phổi, suy thận, tăng huyết áp động mạch phổi, làm tăng nguy cơ tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Biến chứng suy tim ở trẻ em

Tình trạng suy tim ở trẻ nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến các biến chứng như:

• Suy tim có thể ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ.
• Huyết áp cao trong các mạch máu giữa tim và phổi (tăng huyết áp động mạch phổi) gây áp lực lớn lên tim và phổi.
• Nhịp tim có thể đập quá nhanh, quá chậm hoặc không đều gây rối loạn nhịp tim.
• Cục máu đông ngăn tuần hoàn máu đến não, có thể gây đột quỵ.
• Tổn thương thận hoặc gan.
• Thiếu máu do số lượng tế bào hồng cầu hoặc mức hemoglobin thấp. (3)

Các xét nghiệm giúp chẩn đoán suy tim trẻ em

Sau khi đã thực hiện khám lâm sàng, bác sĩ có thể kết hợp các phương pháp chẩn đoán suy tim cho trẻ bao gồm:

• Xét nghiệm máu và nước tiểu: Để kiểm tra các chỉ số cơ bản và phát hiện bất thường.
• X-quang ngực: Có các hình ảnh gợi ý suy tim như bóng tim to, tăng tuần hoàn phổi, tràn dịch màng tim…
• Điện tâm đồ (ECG hoặc EKG): Ghi lại hoạt động điện của cơ tim để phát hiện nhịp tim bất thường và tình trạng lớn thất, lớn nhĩ.
• Siêu âm tim (Echocardiogram): Là xét nghiệm quan trọng giúp đánh chức năng của các buồng tim, khả năng co bóp cơ tim, hình dạng kích thước buồng tim; phát hiện các bất thường của van tim, vách ngăn tim, mạch máu lớn.
• Thông tim (Cardiac Catheterization): Bác sĩ thực hiện đưa ống thông nhỏ vào tim qua đường tĩnh mạch vùng bẹn hoặc cánh tay để đo các thông số áp lực trong tim và có thể lấy mẫu sinh thiết mô tim để xác định nguyên nhân gây suy tim.

Điều trị suy tim ở trẻ em

Để điều trị suy tim ở trẻ em các bác sĩ sẽ xác định bao gồm điều trị nguyên nhân, yếu tố thúc đẩy suy tim và điều trị triệu chứng.

1. Sử dụng thuốc

• Thuốc Digoxin: Tăng cường hiệu quả bơm máu của tim và điều chỉnh nhịp tim.
• Thuốc lợi tiểu: Giúp loại bỏ dịch thừa trong cơ thể, làm giảm phù nề và áp lực lên tim.
• Thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE inhibitors): Giúp giãn mạch, giảm huyết áp và làm giảm gánh nặng cho tim.
• Thuốc chẹn Beta: Điều chỉnh nhịp tim và kiểm soát huyết áp, hỗ trợ tim bơm máu hiệu quả hơn.

2. Phương pháp thủ thuật và phẫu thuật tim

Các phương pháp thủ thuật và phẫu thuật tim có thể được chỉ định nếu suy tim do dị tật tim bẩm sinh hoặc các vấn đề cấu trúc khác của tim. Các phương pháp phẫu thuật có thể bao gồm sửa chữa tạm thời hoặc triệt để, tùy vào mức độ phức tạp của bệnh tim bẩm sinh. Quyết định về phẫu thuật sẽ dựa trên nguyên nhân cụ thể, tình trạng sức khỏe và mức độ suy tim của trẻ.

3. Các phương pháp điều trị khác

• Máy tạo nhịp tim (Pacemaker): Được chỉ định khi tim trẻ có nhịp đập không đều hoặc chậm, giúp điều chỉnh nhịp tim để cải thiện chức năng bơm máu.
• Liệu pháp tái đồng bộ tim (Cardiac Resynchronization Therapy): Máy tạo nhịp đặc biệt được sử dụng để điều chỉnh sự co bóp của các buồng tim, phù hợp cho những trẻ em có suy tim nặng và lâu dài.
• Ghép tim: Đây là phương pháp được xem xét cho trẻ em mắc suy tim giai đoạn cuối không thể điều trị bằng các phương pháp khác. Trong thời gian chờ ghép tim, trẻ có thể cần thiết bị hỗ trợ tim đặc biệt.

Biện pháp phòng ngừa suy tim ở trẻ em

Việc phòng ngừa suy tim ở trẻ em chủ yếu tập trung vào việc giảm nguy cơ mắc các nguyên nhân có thể dẫn đến suy tim bao gồm:

• Giám sát và điều trị các dị tật tim bẩm sinh: Phát hiện kịp thời các dị tật tim bẩm sinh qua siêu âm hoặc xét nghiệm khi thai nhi còn trong bụng mẹ để điều trị các vấn đề tim mạch ngay từ khi trẻ mới sinh.
• Quản lý các bệnh lý đi kèm: Đảm bảo kiểm soát tốt các bệnh lý như tăng huyết áp, tiểu đường và các bệnh nhiễm trùng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch.
• Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Cung cấp chế độ ăn uống cân bằng, dinh dưỡng, bổ sung các thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất, hạn chế chất béo bão hòa để duy trì sức khỏe tim mạch và tổng thể khỏe mạnh.
• Khuyến khích trẻ duy trì vận động: Khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động thể chất ở mức độ phù hợp nhẹ nhàng để tăng cường sức khỏe tim mạch và thể lực.
• Giảm thiểu yếu tố có hại cho tim mạch: Tránh các yếu tố nguy cơ có thể gây hại cho tim, như sử dụng thuốc lá, tiếp xúc với khói thuốc hoặc môi trường ô nhiễm và các thói quen không lành mạnh khác.
• Theo dõi sức khỏe định kỳ: Thường xuyên đưa trẻ đến bác sĩ thăm khám để kiểm tra sức khỏe tim mạch, đặc biệt nếu có tiền sử gia đình về các bệnh tim.

Câu hỏi thường gặp

1. Trẻ em bị suy tim có cần hạn chế hoạt động thể chất không?

Tùy theo mức độ suy tim của trẻ sẽ có những hạn chế phù hợp. Việc vận động đúng cách sẽ giúp giúp phục hồi chức năng tim, tuy nhiên trường hợp vận động quá sức sẽ gây ra các biến chứng nguy hiểm cho trẻ. Phụ huynh cần thảo luận với bác sĩ về những môn thể thao trẻ cần hạn chế và những hoạt động vận động phù hợp với trẻ bị suy tim.

2. Suy tim ở trẻ em có ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ không?

Suy tim có ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ. Tình trạng suy tim có thể dẫn đến chậm phát triển, mệt mỏi. Trẻ cần được kiểm soát và điều trị tình trạng suy tim hiệu quả để hỗ trợ sự phát triển tối ưu của trẻ trong tương lai.

Việc thường xuyên đưa trẻ thăm khám sức khỏe tim mạch định kỳ là điều rất quan trọng để quản lý tình trạng suy tim hiệu quả. Bác sĩ sẽ giúp theo dõi tình trạng bệnh, điều chỉnh kế hoạch điều trị, phát hiện sớm biến chứng và đảm bảo cho sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ trong tương lai.

>> Xem thêm: Khám tim mạch cho trẻ em: Quy trình và khi nào nên thực hiện?

Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị trực tiếp với các bác sĩ tại Trung tâm Tim mạch, PlinkCare, Quý khách hàng có thể liên hệ theo thông tin sau:

Suy tim ở trẻ em là một tình trạng nghiêm trọng đòi hỏi phải được quản lý chặt chẽ từ chuyên gia. Mặc dù có thể gây ra nhiều thách thức về sức khỏe và sự phát triển của trẻ, tuy nhiên nếu được chẩn đoán sớm và điều trị phù hợp, nhiều trẻ vẫn có thể phục hồi sức khỏe như bình thường.