Suy tim cấp: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Suy tim là tình trạng tim không thể bơm máu đi khắp cơ thể một cách hiệu quả.

Suy tim cấp là gì?

Suy tim cấp tính là khi tình trạng suy tim xuất hiện đột ngột, không bơm đủ máu để đáp ứng nhu cầu của cơ thể – ThS.BS.CKII Nguyễn Thị Ngọc, Trung tâm Tim mạch PlinkCare TP.HCM cho biết. (1)

Bệnh suy tim cấp được chia làm 2 loại:

• Suy tim lần đầu: Xảy ra ở những người không có tiền sử bệnh tim.
• Suy tim mất bù cấp tính: Xảy ra ở những người bị bệnh tim, chẳng hạn như bệnh mạch vành.

Phân loại suy tim

1. Suy tim trái

Suy tim trái là tình trạng tâm thất trái của tim bị suy yếu và khả năng bơm máu không hoạt động hiệu quả. Khi điều này xảy ra, tim không thể bơm máu đến các cơ quan quan trọng như não, thận.

Suy tim trái chia làm 2 loại, bao gồm:

1.1 Suy tim tâm thu

Xảy ra khi tâm thất trái không thể co bóp đủ mạnh để giữ máu lưu thông bình thường khắp cơ thể, làm mất đi nguồn cung cấp máu cho cơ thể. Kết quả là máu chảy ngược vào các cơ quan, gây tích tụ dịch trong phổi và gây phù ở các bộ phận khác của cơ thể.

1.2 Suy tim tâm trương

Xảy ra khi tâm thất trái phát triển căng cứng hoặc dày lên, làm giảm lượng máu bơm ra. Theo thời gian, điều này làm cho máu tích tụ bên trong tâm nhĩ trái và sau đó ở phổi, dẫn đến tắc nghẽn chất lỏng và các triệu chứng của suy tim.

2. Suy tim phải

Suy tim phải là hiện trạng tâm thất phải của tim quá yếu để bơm đủ máu lên phổi. Điều này làm cho máu tích tụ trong các tĩnh mạch (các mạch máu đưa máu từ các cơ quan và mô trở lại tim). Áp lực bên trong tĩnh mạch tăng lên có thể đẩy máu ra khỏi tĩnh mạch vào mô xung quanh. Điều này dẫn đến tích tụ chất lỏng ở chân hoặc ít phổ biến hơn là ở vùng sinh dục, các cơ quan hoặc vùng bụng.

Triệu chứng suy tim cấp

Bác sĩ Nguyễn Thị Ngọc cho biết, các triệu chứng của bệnh suy tim cấp có thể xuất hiện rất nhanh, có thể là triệu chứng mới xảy ra hoặc do tình trạng bệnh tim hiện có và đột ngột trở nên tồi tệ hơn. (2)

Các triệu chứng chung thường gặp:

• Khó thở khi di chuyển hoặc nằm thẳng;
• Cảm thấy mệt;
• Ho nặng hơn vào ban đêm hoặc khi nằm xuống;
• Sưng bàn chân, mắt cá chân, cẳng chân, bụng hoặc tĩnh mạch ở cổ;

Các triệu chứng ít gặp:

• Rối loạn nhịp tim, đánh trống ngực;
• Ngất xỉu;
• Môi, da hoặc lưỡi có màu xanh (còn được gọi là chứng tím tái trung tâm).

Nguyên nhân suy tim cấp tính

Các nghiên cứu cho thấy, suy tim cấp có thể do:

• Bệnh cơ tim
• Bệnh động mạch vành cấp
• Tăng huyết áp cấp cứu
• Bệnh van tim
• Loạn nhịp tim

Các yếu tố nguy cơ có thể góp phần gây ra tình trạng này, bao gồm:

• Các bệnh mạn tính: Tăng huyết áp, đái tháo đường, cường giáp, suy giáp, bệnh phổi mạn…
• Dị tật tim bẩm sinh: Dị tật cấu trúc tim có thể ngăn cản sự lưu thông máu từ tim.
• Nhịp tim bất thường: Nhịp tim thường xuyên nhanh, có thể làm suy yếu cơ tim.
• Nhồi máu cơ tim trước đây: Tổn thương cơ tim có thể ảnh hưởng đến khả năng bơm máu hiệu quả.
• Một số loại thuốc và hóa trị: Một số loại thuốc giảm đau đã được phát hiện có thể làm tăng nguy cơ suy tim.
• Bệnh van tim: Khiếm khuyết ở một trong bốn van tim có thể ngăn tim bơm máu hiệu quả.
• Nhiễm virus: Một số bệnh nhiễm virus nhất định có thể làm tổn thương cơ tim.

Biến chứng suy tim cấp

Suy tim cấp có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, người bệnh nếu không được điều trị kịp thời có thể nguy hiểm đến tính mạng. Một số biến chứng đó là: (3)

• Thiếu máu: Tình trạng này xảy ra khi máu thiếu các tế bào hồng cầu khỏe mạnh hoặc hemoglobin có thể gây ra suy nhược, mệt mỏi.
• Rung tâm nhĩ: Nhịp tim không đều này có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ và hình thành cục máu đông.
  Suy giảm chức năng thận: Thường gặp ở bệnh nhân suy tim làm tăng nguy cơ biến chứng tim, nhập viện và tử vong.
• Suy giãn tĩnh mạch chân và loét: Máu lưu thông kém có thể khiến da dày lên, thay đổi màu sắc và trông sáng bóng.
• Tóc có thể rụng và vết loét có thể phát triển nếu gặp chấn thương.
• Bệnh gan: Những người bị suy tim có nguy cơ phát triển bệnh gan.

Phương pháp chẩn đoán

Suy tim cấp tính là tình trạng rất nghiêm trọng, cần có sự chăm sóc y tế ngay lập tức. Bác sĩ sẽ chẩn đoán dựa trên các triệu chứng, tiền sử bệnh nhân và khám sức khỏe để tìm các dấu hiệu cho thấy tim không bơm đủ máu. (4)

Theo bác sĩ Nguyễn Thị Ngọc, các chẩn đoán cận lâm sàng có thể xác định loại suy tim để có được phương pháp điều trị thích hợp.

• Điện tâm đồ (ECG hoặc EKG): Sử dụng các điện cực để theo dõi hoạt động của tim.
• Nồng độ oxy trong máu cũng cần được theo dõi.
• Các xét nghiệm máu khác nhau có thể cho thấy các nguyên nhân cơ bản gây ra suy tim hoặc tiết lộ ảnh hưởng của các biến chứng.
• Chụp X-quang ngực: Hữu ích để theo dõi phản ứng và điều trị.
• Siêu âm tim: Khảo sát hình ảnh của tim khi bơm máu và có thể giúp xác định loại suy tim.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI) tim hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT) tim: Có thể cho thấy tổn thương cơ tim.

Điều trị suy tim cấp

Theo bác sĩ Nguyễn Thị Ngọc, tùy theo tình trạng bệnh lý và sức khỏe của người bệnh, bác sĩ có thể lựa chọn các phương pháp điều trị suy tim cấp như:

1. Thay đổi lối sống

Bệnh có thể được phòng ngừa khi tuân thủ một lối sống lành mạnh, đảm bảo cho trái tim được khỏe mạnh mỗi ngày.

• Ăn hoa quả và rau; ngũ cốc nguyên hạt (như bánh mì nguyên hạt, gạo lứt);
• Giảm tiêu thụ thịt, các sản phẩm từ sữa ít béo hoặc không có chất béo;
• Hạn chế thực phẩm giàu chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa (như pho mát, thực phẩm chế biến sẵn);
• Tránh thức ăn có nhiều muối hoặc nhiều đường;

Người bệnh cần tham khảo ý kiến ​​bác sĩ để đảm bảo lượng thức ăn tiêu thụ, tùy thuộc vào thể trạng cụ thể của mỗi người.

Các phương pháp điều chỉnh lối sống khác để ngăn ngừa suy tim cấp tính, bao gồm:

• Uống đủ nước: Chọn nước hoặc đồ uống không cồn, không chứa caffein. Nam giới không nên uống quá hai ly rượu mỗi ngày và phụ nữ uống không quá một ly rượu mỗi ngày;
• Không sử dụng thuốc lá, ma túy;
• Tập thể dục đều đặn, vừa sức;
• Duy trì cân nặng phù hợp, hướng tới chỉ số khối cơ thể (BMI) từ 20 – 25;
• Tránh căng thẳng bằng cách tập thiền hoặc tập thể dục.

2. Sử dụng thuốc

Trong nhiều trường hợp, cần kết hợp ít nhất hai loại thuốc để kiểm soát các vấn đề tim mạch hiệu quả.

• Thuốc ức chế men chuyển (ACE): Loại thuốc này làm mở rộng mạch máu, làm giảm huyết áp và tăng lưu lượng máu.
• Thuốc chẹn thụ thể angiotensin II: Tương tự như ACE nhưng có ít tác dụng phụ khi sử dụng với một số người bệnh khác.
• Thuốc chẹn beta: Làm chậm nhịp tim và giảm huyết áp.
• Thuốc lợi tiểu: Còn được gọi là thuốc nước, giúp ngăn chất lỏng tích tụ trong cơ thể.
• Thuốc đối kháng Aldosterone: Một loại thuốc lợi tiểu giúp kéo dài tuổi thọ của những người bị suy tim nặng.
• Thuốc giảm cholesterol hoặc điều trị đau ngực.

Người bệnh cần dùng thuốc và thăm khám định kỳ theo chỉ định của bác sĩ, tránh dùng lại đơn thuốc cũ kéo dài, hoặc tự ý ngưng thuốc…

3. Thiết bị y tế

Bác sĩ có thể sử dụng một trong các thiết bị sau để điều trị các nguyên nhân gây suy tim và các biến chứng liên quan suy tim.

• Máy tạo nhịp hai thất: Thiết bị này giúp tâm thất bơm hiệu quả hơn bằng cách gửi các xung điện.
• Máy khử rung tim cấy ghép (ICD): ICD được cấy dưới da, làm nhiệm vụ giống như một máy điều hòa nhịp tim. Nếu nhịp tim lệch một cách nguy hiểm, ICD sẽ cố gắng gây sốc để nó trở lại bình thường.
• Dụng cụ hỗ trợ tim: Thiết bị này có thể kéo dài cuộc sống của những người không đủ điều kiện để phẫu thuật cấy ghép.

4. Phẫu thuật

Phẫu thuật cũng được lựa chọn để điều trị suy tim cấp, bao gồm:

• Thay thế hoặc sửa chữa van tim: Nếu tim bị suy do van tim có vấn đề, bác sĩ có thể sửa chữa hoặc thay một van nhân tạo.
• Phẫu thuật bắc cầu mạch vành: Mạch máu nghẽn sẽ được tạo nhánh mạch máu mới động mạch bị tắc.
• Mạch máu này được tạo thành một con đường mới để hoạt động xung quanh động mạch bị tắc.
• Cấy ghép tim: Nếu tình trạng suy tim nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề nghị lựa chọn giải pháp này.

Tiên lượng sống

Tiên lượng cho bệnh suy tim rất khác nhau và phụ thuộc vào nguyên nhân cơ bản, liệu có điều trị được hay không. Triển vọng này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm:

• Nguyên nhân gây bệnh và mức độ suy tim nghiêm trọng
• Người bệnh nhận được sự chăm sóc như thế nào.
• Sức khỏe tổng thể và đáp ứng với điều trị.

Làm thế nào để ngăn ngừa suy tim cấp tính?

Nếu nằm trong nhóm đối tượng có nguy cơ cao bị suy tim, người bệnh cần duy trì cân nặng hợp lý, tập thể dục thường xuyên; thiết lập chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh; bỏ hút thuốc. Đặc biệt, người bệnh cần đi khám sức khỏe định kỳ và thông báo các triệu chứng bất thường để bác sĩ kiểm tra và can thiệp kịp thời.

Được đầu tư hệ thống máy móc hiện đại như máy siêu âm tim và mạch máu 4D thế hệ mới, máy chụp cộng hưởng từ 1,5 – 3 Tesla, máy chụp MSCT tim và động mạch vành 768 lát cắt, hệ thống máy DSA chụp mạch vành 360 độ với cánh tay robot…, Trung tâm Tim mạch PlinkCare chẩn đoán và điều trị toàn diện cho người bệnh bị suy tim cấp cũng như các bệnh lý tim mạch (tăng huyết áp, bệnh mạch vành, bệnh van tim, thiếu máu cơ tim…).

Phác đồ điều trị được xây dựng cá thể hóa cho từng người bệnh, đem lại hiệu quả cao trong việc cải thiện triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

Cuộc sống sau suy tim cấp tính sẽ có nhiều sự thay đổi, chẳng hạn như hoạt động thể chất diễn ra nhiều hơn. Người bệnh cần tránh một số loại thực phẩm và hạn chế lượng muối, chất béo. Điều quan trọng là phải chú ý đến cơ thể, giúp phát hiện các dấu hiệu sớm của bệnh suy tim quay trở lại sau khi điều trị. Kiểm tra cân nặng hằng ngày để kiểm soát tình trạng giữ nước trong cơ thể.