Hội chứng suy nút xoang: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Suy nút xoang là gì?

Suy nút xoang (Sinus Node Dysfunction) hay còn gọi là hội chứng suy nút xoang, bệnh nút xoang hoặc rối loạn chức năng nút xoang, là một rối loạn nhịp tim xuất phát từ nút xoang.

Nút xoang (SA) là nút tạo nhịp tim chính, là vùng phức hợp nhỏ tại chỗ nối tĩnh mạch chủ trên và tâm nhĩ phải. Nút SA khử cực và tạo ra điện thế hoạt động gần như đồng bộ. Rối loạn chức năng nút xoang xảy ra khi nút xoang không thể tạo ra các xung điện đều đặn hoặc đủ để duy trì nhịp tim đáp ứng nhu cầu sinh lý của cơ thể.

Suy nút xoang có thể gây ra các triệu chứng như chóng mặt, mệt mỏi, khó thở và ngất xỉu do tim không bơm đủ máu đến các cơ quan trong cơ thể. Suy nút xoang là bệnh lý tương đối hiếm gặp, người lớn tuổi thường có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Bệnh nhân bị suy nút xoang có thể cần được cấy ghép máy tạo nhịp tim để giúp kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng.

Nguyên nhân suy nút xoang

Rối loạn chức năng nút xoang là kết quả của bất thường tính tự động, bất thường dẫn truyền hoặc cả hai, của nút xoang nhĩ và các mô xung quanh. Cả hai bất thường trên đều có thể là kết quả của các cơ chế bất thường, bao gồm xơ hóa, xơ vữa động mạch và các quá trình viêm/thâm nhiễm.

1. Xơ hóa nút xoang

Thay thế mô nút xoang bằng mô xơ là nguyên nhân phổ biến nhất gây rối loạn chức năng nút xoang, sự thay thế cũng có thể bao gồm các bộ phận khác của hệ thống dẫn truyền, bao gồm cả nút nhĩ thất. (1)

2. Do một số loại thuốc

Một số loại thuốc được kê đơn có thể làm ảnh hưởng đến chức năng của nút xoang, gây rối loạn chức năng nút xoang như: thuốc chẹn beta, thuốc chẹn kênh canxi không phải dihydropyridine, digoxin, các thuốc chống loạn nhịp tim và thuốc ức chế acetylcholinesterase.

3. Bệnh thâm nhiễm

Các bệnh thâm nhiễm như bệnh sarcoidosis, bệnh amyloidosis, bệnh nhiễm sắc tố sắt và các bệnh về mô liên kết có thể phá vỡ mô tim, dẫn đến chức năng nút xoang bất thường. Rối loạn chức năng nút xoang có liên quan đến bệnh cơ tim do nhiễm bệnh Chagas. Các bất thường về nhịp tim do viêm cơ tim như bệnh bạch hầu, thương hàn và các rối loạn do miễn dịch như sốt thấp khớp có thể gây rối loạn chức năng nút xoang tạm thời.

4. Thiếu máu cục bộ

Nút xoang được tưới máu bởi động mạch nút xoang nhĩ. Khi động mạch vành bị hẹp, lưu lượng máu đến nút xoang bị giảm, làm ảnh hưởng đến chức năng nút xoang, dẫn đến rối loạn chức năng nút xoang.

5. Di truyền

Khoảng 80% bệnh nhân dưới 21 tuổi bị rối loạn chức năng nút xoang có tiền sử dị tật tim bẩm sinh như thông liên nhĩ, chuyển vị đại động mạch cần can thiệp phẫu thuật. Đột biến gen ở các gen chịu trách nhiệm mã hóa kênh ion như HCN4 và SCN5A cũng là nguyên nhân gây rối loạn chức năng nút xoang.

6. Nguyên nhân khác

Một số nguyên nhân khác có thể dẫn đến suy nút xoang bao gồm: suy giáp, hạ thân nhiệt, thiếu oxy, người lớn tuổi, người đã từng phẫu thuật tim, sốt thấp khớp, bệnh u hạt, bệnh bạch hầu…

Triệu chứng của suy nút xoang

Hầu hết những người mắc bệnh suy nút xoang có ít hoặc không có triệu chứng. Các triệu chứng có thể nhẹ hoặc xuất hiện rồi biến mất khiến nhiều người khó nhận biết được bệnh trong giai đoạn đầu.

Các triệu chứng của suy nút xoang bao gồm:

• Đánh trống ngực.
• Đau hoặc khó chịu ở ngực.
• Lú lẫn.
• Chóng mặt.
• Ngất xỉu hoặc gần ngất xỉu.
• Mệt mỏi, giảm khả năng gắng sức do nhịp tim tăng không tương xứng.
• Hụt hơi.
• Nhịp tim chậm. (2)

Hội chứng suy nút xoang có nguy hiểm không?

Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, hội chứng suy nút xoang có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm như: rung nhĩ, suy tim, đột quỵ, tim ngừng đập. Bên cạnh đó, bệnh còn ảnh hưởng đến khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày và làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tuy nhiên, nếu được theo dõi và điều trị phù hợp, có thể giúp kiểm soát được triệu chứng và giảm thiểu nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.

Biến chứng của suy nút xoang

Suy nút xoang nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Một số biến chứng có thể gặp phải do suy nút xoang gồm:

1. Suy tim

Khi nhịp tim không đều hoặc quá chậm, tim không thể bơm máu hiệu quả đến các cơ quan trong cơ thể. Theo thời gian có thể gây ra tình trạng ứ huyết, làm tăng áp lực trong các buồng tim và cuối cùng dẫn đến suy tim. Bệnh nhân bị suy tim do suy nút xoang thường có các triệu chứng như khó thở, mệt mỏi và phù ở chân. (3)

2. Ngất xỉu

Ngất xỉu là một biến chứng thường gặp và nguy hiểm của suy nút xoang. Khi nhịp tim quá chậm hoặc có những khoảng ngừng đập kéo dài, lưu lượng máu lên não có thể bị giảm đột ngột, dẫn đến ngất. Ngất xỉu thường xuyên có thể dẫn đến các chấn thương do té ngã, làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh.

3. Giảm khả năng vận động

Ở bệnh nhân bị suy nút xoang, tim không thể đáp ứng đủ nhu cầu oxy của cơ thể khi hoạt động, do đó người bệnh thường cảm thấy mệt, khó thở khi gắng sức, làm hạn chế các hoạt động thể chất.

Phương pháp chẩn đoán suy nút xoang

Để chẩn đoán suy nút xoang, trước tiên bác sĩ sẽ khám lâm sàng để đánh giá ban đầu, thăm hỏi về tiền sử bệnh, các triệu chứng gặp phải và có chỉ định làm các phương pháp cận lâm sàng khác để chẩn đoán chính xác và toàn diện.

1. Điện tâm đồ

Trong trường hợp suy nút xoang, điện tâm đồ có thể cho thấy các dấu hiệu như nhịp chậm xoang, ngừng xoang hoặc hội chứng nhịp nhanh nhịp chậm. Tuy nhiên, do suy nút xoang có thể không liên tục nên chỉ đo điện tâm đồ thường khó xác định chính xác bệnh. Vì vậy, các phương pháp theo dõi dài hạn hơn thường được sử dụng để bổ sung cho điện tâm đồ tiêu chuẩn.

2. Máy theo dõi nhịp tim Holter (24-72h)

Máy Holter là một thiết bị ghi điện tâm đồ liên tục trong 24 đến 72 giờ. Phương pháp này cho phép bác sĩ đánh giá nhịp tim của bệnh nhân trong các hoạt động hàng ngày. Máy Holter có thể phát hiện các đợt nhịp chậm, ngừng xoang hoặc rối loạn nhịp khác mà có thể bị bỏ qua trong điện tâm đồ thông thường. Kết quả từ máy Holter cung cấp thông tin quan trọng về mức độ và tần suất của các rối loạn nhịp, giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác hơn.

3. Máy ghi vòng lặp cấy ghép

Máy ghi vòng lặp cấy ghép là một thiết bị nhỏ được cấy dưới da để ghi lại hoạt động điện của tim trong thời gian dài. Thiết bị này đặc biệt hữu ích đối với bệnh nhân không có triệu chứng thường xuyên, giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác và có kế hoạch điều trị phù hợp.

4. Máy ghi sự kiện (event monitoring)

Thiết bị này tương tự như Holter ECG nhưng nó chỉ ghi lại hoạt động của tim tại một số thời điểm nhất định (khi bệnh nhân có triệu chứng và ấn nút ghi nhận lại), mỗi lần vài phút. Máy nhỏ gọn và được đeo lâu hơn Holter ECG, thường là 30 ngày.

5. Nghiên cứu điện sinh lý (ESP)

Nghiên cứu điện sinh lý là một thủ thuật xâm lấn được thực hiện để đánh giá chi tiết hệ thống dẫn truyền điện của tim. Các điện cực được đưa vào tim thông qua các tĩnh mạch lớn sẽ kích thích và ghi lại hoạt động điện của tim, cho phép bác sĩ đánh giá chức năng của nút xoang cũng như các cấu trúc dẫn truyền khác. ESP có thể giúp xác định chính xác vị trí, mức độ của các rối loạn nhịp và giúp lập kế hoạch điều trị phù hợp.

6. Nghiệm pháp atropin

Nghiệm pháp atropin giúp phân biệt suy nút xoang thực sự và nhịp chậm do các nguyên nhân khác như tăng trương lực thần kinh phế vị. Kết quả của nghiệm pháp atropin cung cấp thông tin quan trọng về chức năng của nút xoang và giúp bác sĩ có thể đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

7. Điện tâm đồ gắng sức

Bệnh nhân chạy bộ trên thảm lăn, đạp xe đạp hoặc dùng thuốc dobutamine và hoạt động của tim sẽ được theo dõi thông qua thiết bị máy tính được kết nối. Trong trường hợp suy nút xoang, điện tâm đồ gắng sức có thể cho thấy nhịp tim tăng không phù hợp với mức độ gắng sức. Ngoài ra, phương pháp này còn giúp phát hiện các rối loạn nhịp khác xuất hiện khi tim làm việc nặng.

Cách điều trị suy nút xoang như thế nào?

Điều trị suy nút xoang nhằm giảm hoặc loại bỏ các triệu chứng và kiểm soát các tình trạng sức khỏe khác gây ra bệnh.

1. Điều trị thuốc

Một số loại thuốc như thuốc dùng để điều trị huyết áp cao hoặc bệnh tim có thể ảnh hưởng đến chức năng nút xoang. Vì vậy, bác sĩ sẽ xem xét điều chỉnh hoặc kê đơn thuốc khác cho người bệnh.

Thuốc chống đông máu như warfarin, dabigatran hoặc các loại thuốc khác có thể được kê đơn nếu bệnh nhân bị suy nút xoang do rung nhĩ hoặc các nhịp tim bất thường khác liên quan đến đột quỵ.

2. Phẫu thuật hoặc thủ thuật

2.1. Đặt máy tạo nhịp tim

Hầu hết người bệnh suy nút xoang cuối cùng đều cần đến máy tạo nhịp tim để giúp kiểm soát nhịp tim. Đây là một thiết bị nhỏ, chạy bằng pin và được cấy dưới da gần xương đòn trong quá trình tiểu phẫu thuật. Máy tạo nhịp tim kích thích, tạo nhịp tim khi cần thiết để giữ cho tim đập đều đặn.

Nếu các triệu chứng của suy nút xoang nhẹ hoặc không thường xuyên, bác sĩ sẽ dựa vào kết quả của điện tâm đồ, sức khỏe tổng thể của người bệnh và nguy cơ mắc các vấn đề nghiêm trọng hơn để cân nhắc xem có cần sử dụng máy tạo nhịp tim hay không. (4)

Tùy thuộc vào loại nhịp tim không đều mà người bệnh mắc phải, bác sĩ sẽ có chỉ định chọn loại máy tạo nhịp phù hợp cho từng trường hợp. Các loại máy tạo nhịp tim bao gồm:

• Máy tạo nhịp tim một buồng: Là dạng máy tạo nhịp được thiết kế gồm một dây gắn trực tiếp vào buồng tim bên phải của người bệnh.
• Máy tạo nhịp hai buồng: Thiết bị này tạo nhịp riêng cho tâm thất phải và tâm nhĩ phải. Hầu hết bệnh nhân bị suy nút xoang đều được đặt máy tạo nhịp hai buồng.
• Máy tạo nhịp ba buồng: Còn được gọi là thiết bị tạo nhịp tái đồng bộ cơ tim (CRT) được áp dụng cho bệnh nhân suy tim có các vấn đề về nhịp tim. Loại máy tạo nhịp này kích thích cả tâm thất phải và trái để tim đập hiệu quả hơn.

2.2. Cắt đốt bằng ống thông

Trong thủ thuật này, bác sĩ sẽ sử dụng ống thông nhỏ qua một mạch máu và đến tim, tạo ra những vết sẹo nhỏ bằng cách sử dụng năng lượng từ tia laser, sóng vô tuyến hoặc cực lạnh. Thủ thuật này giúp sửa chữa các tín hiệu điện bị đánh lạc hướng gây ra những triệu chứng rung nhĩ, giải quyết triệt để các bất thường rối loạn nhịp phức tạp.

2.3. Phá hủy nút nhĩ thất (AV)

Thủ thuật này sử dụng sóng cao tần để phá hủy nút nhĩ thất (nút AV), nơi kết nối tâm nhĩ và tâm thất. Sau khi cắt bỏ nút nhĩ thất, bác sĩ sẽ cấy ghép một máy tạo nhịp tim để giúp duy trì nhịp tim đều đặn.

Rủi ro của điều trị suy nút xoang

Bất kỳ thủ thuật y khoa nào cũng có khả năng gây ra biến chứng. Những biến chứng có liên quan đến điều trị suy nút xoang bằng cách đặt máy tạo nhịp tim bao gồm:

• Dây dẫn có thể bị tuột ra khỏi vị trí.
• Xẹp phổi.
• Nhiễm trùng.

Nếu người bệnh được điều trị suy nút xoang bằng cắt đốt bằng ống thông sẽ có nguy cơ:

• Chảy máu.
• Cục máu đông.
• Nhiễm trùng.
• Nhịp tim bất thường.

Biện pháp phòng ngừa hội chứng suy nút xoang

Mặc dù không thể ngăn ngừa hội chứng suy nút xoang, nhưng người bệnh có thể điều chỉnh lối sống khoa học để giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim bằng cách:

• Có chế độ ăn uống lành mạnh: Ưu tiên chọn rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và khẩu phần cá, thịt nạc, gia cầm, sữa vừa phải.
• Tập thể dục và duy trì cân nặng hợp lý: Thừa cân, béo phì làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim. Vì vậy, bạn nên duy trì thói quen tập thể dục đều đặn và đạt mức cân nặng hợp lý để tránh bị thừa cân, béo phì.
• Kiểm soát huyết áp và cholesterol.
• Không hút thuốc lá.
• Hạn chế uống rượu, bia.
• Tránh sử dụng các sản phẩm có chứa chất kích thích như caffeine.
• Giảm căng thẳng, áp lực.
• Khám sức khỏe định kỳ hoặc theo đúng lịch hẹn của bác sĩ.

Câu hỏi thường gặp

1. Hội chứng suy nút xoang kéo dài trong bao lâu?

Hội chứng suy nút xoang là một tình trạng mạn tính, thường kéo dài nhiều năm và có xu hướng tiến triển nặng dần theo thời gian. Do đó, người bệnh cần được quản lý và điều trị liên tục để kiểm soát các triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.

2. Hội chứng xoang bệnh lý có di truyền không?

Hội chứng xoang bệnh lý có thể có yếu tố di truyền, nhưng đây là trường hợp hiếm gặp. Phần lớn người mắc bệnh này là do các nguyên nhân không liên quan đến di truyền. Điều này có nghĩa là mặc dù yếu tố di truyền có thể đóng vai trò, nhưng không phải là nguyên nhân chính gây ra hội chứng xoang bệnh lý ở đa số bệnh nhân.

3. Bệnh nhân sau điều trị suy nút xoang có tập thể dục được không?

Bệnh nhân sau khi điều trị suy nút xoang vẫn có thể tập những bài thể dục nhẹ nhàng, phù hợp với tình trạng sức khỏe như đi bộ hoặc đạp xe. Tuy nhiên, tốt hơn người bệnh vẫn nên tham khảo ý kiến bác sĩ về các môn thể thao có thể tập cũng như cường độ tập để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.

Đặt lịch khám tại Tâm Anh để kiểm tra các nguy cơ của suy nút xoang

Trung tâm Tim mạch, PlinkCare có đội ngũ bác sĩ chuyên khoa tim mạch giàu kinh nghiệm, được trang bị các thiết bị y tế hiện đại, mang đến dịch vụ thăm khám, chẩn đoán và điều trị toàn diện, hiệu quả các vấn đề tim mạch cho trẻ em và người lớn.

Đặc biệt, Trung tâm có Đơn vị Can thiệp Loạn nhịp, thăm khám và điều trị chuyên sâu cho bệnh nhân gặp các rối loạn nhịp từ đơn giản đến phức tạp. Người bệnh sẽ được khám tổng quát và thực hiện các xét nghiệm cần thiết để đánh giá tình trạng tim mạch, từ đó bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị “cá thể hóa” cho từng trường hợp bệnh.

Suy nút xoang thường diễn tiến chậm trong nhiều năm và có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu được phát hiện và can thiệp sớm, đúng cách, người bệnh có thể kiểm soát tốt các triệu chứng và ngăn ngừa được biến chứng của bệnh nút xoang. Do đó, thăm khám sức khỏe định kỳ là rất quan trọng, giúp phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ, triệu chứng bệnh để bác sĩ có phương pháp điều trị thích hợp.