Suy hô hấp mạn tính: Nguyên nhân, triệu chứng và cách chẩn đoán

Suy hô hấp mạn tính là bệnh gì?

Suy hô hấp mạn tính (một số người gọi là suy hô hấp mãn tính) là tình trạng hệ hô hấp không thể trao đổi oxy và carbon dioxide một cách bình thường trong cơ thể, dẫn đến lượng oxy giảm và lượng carbon dioxide tăng. Suy hô hấp có thể là kết quả của bệnh phổi tiềm ẩn, rối loạn thần kinh cơ hoặc bất thường ở thành ngực. Dựa vào tình trạng bệnh lý mà suy hô hấp mãn tính thường được chia thành 2 loại: (1)

• Suy hô hấp tắc nghẽn: Do đường thở bị tắc nghẽn một phần làm giảm lưu lượng Oxy. Ba bệnh về phổi có thể liên quan là hen suyễn, khí phế thũng và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.
• Suy hô hấp hạn chế: Liên quan đến việc giảm dung tích phổi, nguyên nhân có thể đến từ tổn thương hệ hô hấp và thay đổi trung tâm hô hấp trong não.

Nguyên nhân gây hội chứng suy hô hấp mạn

Hít thở tưởng chừng là hành động đơn giản, diễn ra hàng ngày, tuy nhiên lại có rất nhiều bộ phận trên cơ thể cùng tham gia, chuyển động khi hít thở. Chỉ cần một bộ phận gặp vấn đề là có thể ảnh hưởng đến chức năng thở, thậm chí gây suy hô hấp mạn tính. (2)

Những nguyên nhân hay yếu tố nguy cơ gây suy hô hấp mạn tính có thể kể đến:

• Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính: đây là một nhóm bệnh về phổi gây khó thở, bao gồm khí phế thũng và viêm phế quản mạn tính.
• Bệnh thần kinh cơ: đây là nhóm bệnh về các cơ hỗ trợ việc thở bị ảnh hưởng, bao gồm chứng loạn dưỡng cơ và bệnh Lou Gehrig (tình trạng thoái hóa thần kinh, xơ cứng teo cơ một bên).
• Bệnh tim bẩm sinh: bệnh lý này có thể ngăn phổi nhận đủ oxy từ máu, gây suy hô hấp phổi.
• Ung thư phổi: ung thư có thể gây khó thở hoặc chặn đường thở khiến hội chứng suy hô hấp hình thành.
• Viêm phổi: tình trạng viêm có thể khiến tích tụ chất lỏng trong phổi, gây khó thở.
• Hút thuốc: thuốc lá chính là một trong những nguyên nhân gây phổi tắc nghẽn mạn tính và ung thư phổi. Cả 2 bệnh lý này đều có thể dẫn đến hội chứng suy hô hấp mạn tính.
• Lạm dụng ma túy: sử dụng một số loại thuốc điều trị bệnh lý liên quan đến ma túy cũng gây ảnh hưởng chức năng phổi.
• Chấn thương ngực hoặc xương sườn: phổi có thể bị tổn thương bởi các chấn thương vùng ngực hoặc xương sườn.
• Tổn thương tủy sống: các dây thần kinh kiểm soát cơ dùng để thở bị ảnh hưởng bởi tổn thương tủy sống, điều này có thể dẫn đến suy hô hấp.

Ngoài ra, các nguyên nhân gây suy hô hấp mạn khác như gia đình có người mắc bệnh về hô hấp, hít nhiều khói, lưu lượng máu đến phổi bị chặn, vẹo cột sống…

Triệu chứng suy hô hấp mạn tính

Suy hô hấp mãn tính thường diễn ra chậm trong một khoảng thời gian dài nên khó phát hiện bệnh trong thời gian đầu. Khi bệnh lý tiến triển, các triệu chứng có thể xuất hiện như: (3)

• Khó thở, cảm giác không thể hít thở đủ không khí, nhất là khi vận động, tập thể dục.
• Thở gấp hoặc thở quá chậm.
• Thức giấc giữa đêm.
• Lú lẫn, hay quên.
• Mệt mỏi.
• Thường xuyên bị đau đầu, luôn cảm thấy buồn ngủ.
• Khò khè, ho có đờm.
• Sưng phù tay chân.
• Móng tay, da, môi có màu hơi xanh, tím.

Đối tượng nguy cơ mắc phải suy hô hấp mạn tính

Suy hô hấp mãn tính là tình trạng phổ biến, xảy ra ở nhiều độ tuổi, giới tính. Dưới đây là một số đối tượng có nguy cơ mắc phải bệnh lý này:

• Người nghiện bia rượu.
• Người có sử dụng ma túy, thuốc phiện.
• Người thường xuyên hút thuốc lá, thuốc lá điện tử.
• Người có vấn đề về khả năng trao đổi chất.
• Người bị chấn thương não hoặc đột quỵ
• Người bị chứng ngưng thở lúc ngủ.
• Người bị đột quỵ hoặc có vấn đề về các mạch máu dẫn đến phổi.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc suy hô hấp mạn tính

Ngoài nguyên nhân gây bệnh, những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc suy hô hấp cũng cần chú ý đến bao gồm:

• Nghẹt/ ngạt thở.
• Đuối nước.
• Ốm yếu, dễ bị bệnh.
• Chấn thương ngực.
• Chấn thương đầu.
• Chấn thương tủy sống.
• Có vấn đề về thần kinh.
• Có vấn đề về phổi.
• Người thân có tiền sử bệnh lý liên quan đến phổi.

Cách chẩn đoán hội chứng suy hô hấp mạn tính

Chẩn đoán là bước đặc biệt quan trọng, quyết định trực tiếp tới hiệu quả điều trị của mọi bệnh lý. Dưới đây là một số cách thức chẩn đoán thường được bác sĩ áp dụng để chẩn đoán, phát hiện hội chứng suy hô hấp mãn tính. (4)

• Đánh giá bệnh sử: bác sĩ sẽ dựa vào tiền sử bệnh lý về hô hấp để đưa ra chẩn đoán liên quan đến suy hô hấp.
• Khám thực thể: hoạt động này giúp đánh giá tình hình chung, dấu hiệu sinh tồn cũng như các triệu chứng suy hô hấp ở người bệnh.
• Chẩn đoán hình ảnh: hình ảnh thu được từ các thủ thuật chụp X-quang, cắt lớp vi tính, MRI… giúp bác sĩ nhìn thấy cấu trúc và chức năng của phổi.
• Nội soi phế quản: xét nghiệm kiểm tra hệ thống cây phế quản người bệnh.
• Xét nghiệm chức năng phổi: xét nghiệm đo lường mức Oxy và carbon dioxide trong phổi.
• Xét nghiệm máu: nồng độ oxy và carbon dioxide trong máu có thể được xác định qua loại xét nghiệm này.
• Đo nồng độ oxy trong mạch: xét nghiệm đo lường nồng độ oxy trong cơ thể thông qua một cảm biến nhỏ được đặt lên tay người bệnh.

Điều trị suy hô hấp mạn tính

Suy hô hấp mãn tính thường được điều trị tại nhà hoặc tại các cơ sở y tế. Tùy vào tình trạng bệnh lý mà sẽ có những phương pháp điều trị phù hợp như:

1. Liệu pháp Oxy

Đây là một trong những phương pháp được ứng dụng phổ biến nhất trong điều trị suy hô hấp mạn. Lượng Oxy cần thiết cho người bệnh sẽ được bác sĩ xác định và cung cấp qua ống thở hoặc mặt nạ.

2. Mở khí quản

Phẫu thuật khí quản được thực hiện khi tình trạng của người bệnh trở nên nghiêm trọng. Bác sĩ sẽ đưa ống thở vào khí quản người bệnh thông qua một lỗ nhỏ. Phương pháp này được chỉ định khi không thể điều trị bằng các thủ thuật khác.

3. Truyền dịch

Một lượng chất dịch vừa đủ được truyền qua tĩnh mạch có khả năng làm loãng dịch nhầy và giúp người bệnh dễ dàng đào thải đờm ra ngoài. Đồng thời giúp người bệnh tránh tình trạng mất nước, cải thiện dinh dưỡng và lưu thông máu.

4.Dùng thuốc

Kết hợp thuốc cùng các phương pháp giúp nâng cao hiệu quả điều trị. Thuốc giúp giảm bớt sự khó chịu, khai thông hô hấp và giải quyết máu đông. Tùy vào tình trạng bệnh mà bác sĩ sẽ kê đơn thuốc, ví dụ như:

• Thuốc kháng sinh cho bệnh viêm phổi.
• Thuốc tan máu giúp làm tan các cục máu đông.
• Thuốc hít giúp hô hấp lưu thông.

5. Thông khí cơ học

Trong trường hợp người bệnh không thể tự thở, bác sĩ sẽ chỉ định cho thở máy. Tùy vào tình trạng bệnh lý mà bác sĩ sẽ quyết định sử dụng máy để giúp người bệnh thở hay tham gia cả vào các hoạt động khác. Ngoài ra máy thở cũng giúp điều hòa lượng carbon dioxide.

Biến chứng suy hô hấp mạn tính

Hội chứng suy hô hấp mạn là một tình trạng suy nhược, nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách có thể gây ra các biến chứng suy hô hấp như:

• Chấn thương phổi, thuyên tắc phổi, xơ phổi, viêm phổi, nhiễm trùng đường hô hấp…
• Huyết áp không ổn định, rối loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim…
• Chướng bụng, tiêu chảy, tắc ruột, tràn khí màng bụng…
• Suy giảm trí nhớ.

>>Có thể bạn chưa biết: Suy hô hấp có nguy hiểm không?

Cách phòng tránh suy hô hấp mạn tính

Theo các chuyên gia, không phải tất cả các nguyên nhân gây suy hô hấp mãn tính đều có thể phòng ngừa. Tuy nhiên, với những trường hợp suy hô hấp do các bệnh lý liên quan đến đường thở như viêm phổi thì có thể phòng tránh hay hạn chế mắc bệnh bằng các cách sau.

• Không hút thuốc lá, thuốc lá điện tử; nicotine và các hóa chất khác trong thuốc lá có thể gây tổn thương phổi. Khói thuốc thụ động cũng có khả năng ảnh hưởng đến chức năng phổi, do đó nên tránh xa những nơi có nhiều khói thuốc hoặc nơi bị ô nhiễm khói bụi.
• Rửa tay thường xuyên với xà phòng để ngăn chặn vi khuẩn, vi trùng. Không chạm vào mắt, mũi, miệng liên tục và nên che miệng khi ho để tránh vi khuẩn lây lan.
• Hẹn chế uống rượu bia, chất kích thích.
• Tiêm vắc xin đúng cách để ngăn ngừa một số bệnh nhiễm trùng phổi như viêm phổi, ho gà, bệnh bạch hầu…
• Xây dựng một chế độ ăn uống khoa học.
• Lên kế hoạch cho các buổi tập luyện thể dục thể thao.
• Đi khám ngay khi có các dấu hiệu nhiễm trùng do vi khuẩn như ho, sốt cao, tăng tiết dịch nhầy…

Chăm sóc bệnh suy hô hấp mạn tính

Hiện vẫn chưa có cách chữa trị suy hô hấp mạn tính khỏi hoàn toàn, tuy nhiên người bệnh vẫn cần điều trị và thực hiện các biện pháp khác nhau để có thể kiểm soát các triệu chứng hiệu quả. Bên cạnh điều trị theo chỉ định của bác sĩ, một trong những cách thức đơn giản làm giảm các triệu chứng là thay đổi chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng của người bệnh.

1. Chế độ sinh hoạt

• Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong suốt quá trình điều trị.
• Thăm khám định kỳ để được theo dõi sức khỏe, tình trạng bệnh lý để có hướng điều trị phù hợp.
• Hạn chế căng thẳng, duy trì lối sống tích cực, lạc quan.
• Xây dựng kế hoạch tập luyện thể dục thể thao.
• Giữ ấm cơ thể, đặc biệt là trong mùa lạnh, tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột.
• Không hút thuốc lá, tránh xa khu vực có nhiều khói thuốc, bụi mịn.
• Hình thành các thói quen tốt như đọc sách, thiền định, chơi cờ…

2. Chế độ dinh dưỡng

• Tham khảo ý kiến của bác sĩ về xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học
• Người bệnh suy hô hấp mạn chỉ nên bổ sung thực phẩm “vừa đủ”. Nếu nạp quá nhiều hoặc quá ít calo trong ngày dễ gây khó thở. Lượng calo phù hợp cho người suy hô hấp là 1800-2200 calo/ngày.
• Người bệnh nên chọn các thực phẩm mềm, dễ tiêu, giàu vitamin và đạm như thịt, sữa, trứng, rau xanh, quả mọng…
• Tình trạng mất nước sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe người bệnh, do đó cần uống đủ nước theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Nên ăn nhạt, ăn ít muối vì nếu cơ thể tích nước sẽ làm tình trạng suy hô hấp nặng lên do lượng nước lớn bị ứ đọng ở phổi.
• Tránh ăn quá nhiều tinh bột và nhóm thức ăn có thể gây đầy hơi vì chúng làm tăng sinh CO2, gây chướng bụng, dẫn đến khó thở, sặc phổi, dễ trào ngược.
• Có thể áp dụng phương pháp vỗ rung, làm sạch đờm giúp người bệnh có cảm giác dễ chịu trước khi ăn.

Hệ thống PlinkCare là đơn vị y tế uy tín cung cấp dịch vụ thăm khám, điều trị các bệnh về hệ hô hấp nói chung và suy hô hấp nói riêng. Bệnh viện quy tụ đội ngũ bác sĩ chuyên khoa Hô hấp với nhiều năm kinh nghiệm, giỏi chuyên môn, đồng thời trang bị hệ thống máy móc hiện đại, tân tiến, phục vụ tối ưu cho việc thăm khám, chữa trị.

Để đặt lịch thăm khám, tư vấn về sức khỏe, Quý khách vui lòng liên hệ trực tiếp qua:

Suy hô hấp mạn tính là một trong những bệnh lý nguy hiểm, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng. Do đó, mọi người nên quan tâm phòng ngừa bệnh, giữ thói quen ăn uống, sinh hoạt khoa học kết hợp với khám sức khỏe định kỳ nhằm phát hiện và điều trị bệnh kịp thời, nếu có.