Sốt xuất huyết có bị lại không? Có thể bị mấy lần trong đời?

Có bao nhiêu chủng virus sốt xuất huyết?

Virus sốt xuất huyết (virus dengue) có 4 loại huyết thanh bao gồm DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4. Các loại huyết thanh này đều có khả năng gây bệnh, từ nhiễm trùng sốt xuất huyết không triệu chứng đến sốt xuất huyết, sốt xuất huyết Dengue và hội chứng sốc sốt xuất huyết.

Hiện các tuýp huyết thanh của virus sốt xuất huyết lưu hành ở hơn 100 quốc gia, phổ biến ở các khu vực như Đông Nam Á, quần đảo Thái Bình Dương, Nam Mỹ, Trung Mỹ, vùng Caribe. Theo ước tính, virus sốt xuất huyết đã gây ra khoảng 390 triệu ca nhiễm trùng mỗi năm trên toàn thế giới, trong đó khoảng 96 triệu ca có biểu hiện lâm sàng.

Virus Dengue thuộc chi Flavivirus trong họ Flaviviridae, được phân lập lần đầu tiên vào năm 1943, do hai nhà khoa học Ren Kimura và Susumu Hotta nghiên cứu từ các mẫu máu của các bệnh nhân được lấy trong đợt dịch sốt xuất huyết ở Nagasaki, Nhật Bản.

Một năm sau đó, hai nhà khoa học Albert B. Sabin và Walter Schlesinger đã phân lập được virus sốt xuất huyết một cách độc lập, gọi tên là DEN-1. Một số phân lập của một chủng virus khác có đặc tính kháng nguyên riêng biệt từ New Guinea được gọi là DEN-2. Hai tuýp huyết thanh khác đã được phân lập từ những bệnh nhân mắc bệnh xuất huey61t trong đợt dịch ở Manila, Philippines vào năm 1956.

Việt Nam lưu hành cả 4 tuýp huyết thanh virus dengue gây bệnh, trong đó tuýp huyết thanh lây truyền chủ yếu là DEN-1 và DEN-2. Dịch bệnh sốt xuất huyết xảy ra quanh năm, cao điểm vào mùa mưa (khoảng từ tháng 4 đến tháng 10 tại miền Bắc và tháng 6 đến tháng 12 ở miền Nam) [1].

Sốt xuất huyết có bị lại không?

Đã mắc sốt xuất huyết rồi vẫn có nguy cơ nhiễm bệnh lại. Virus sốt xuất huyết có 4 tuýp huyết thanh gây bệnh và không có khả năng tạo miễn dịch chéo giữa các loại huyết thanh với nhau. Vì vậy, một người có thể bị nhiễm sốt xuất huyết đến 4 lần trong đời.

Không giống như virus sởi hay thủy đậu tạo ra miễn dịch bền vững, virus sốt xuất huyết khi xâm nhập vào cơ thể sẽ sản sinh kháng thể tự nhiên chống lại với duy nhất tuýp huyết thanh gây bệnh vào thời điểm đó.

>> Tham khảo: Bệnh sốt xuất huyết bao lâu thì khỏi?

Mặc dù hệ miễn dịch vẫn hình thành miễn dịch chéo với các tuýp huyết thanh còn lại của virus Dengue nhưng chỉ là thoáng qua, không bền vững, nhanh chóng tụt giảm nồng độ kháng thể và biến mất hoàn toàn, không còn khả năng bảo vệ cơ thể trong những lần tái tiếp xúc với virus Dengue thông qua tuýp huyết thanh khác so với tuýp huyết thanh bị nhiễm lần đầu.

Điều này có nghĩa là người mắc bệnh lần đầu vẫn có thể tiếp tục bị lây nhiễm bởi 3 tuýp huyết thanh của virus sốt xuất huyết còn lại tại bất kỳ thời điểm nào trong suốt cuộc đời nếu không sớm trang bị cho cơ thể miễn dịch chủ động với các tuýp huyết thanh virus sốt xuất huyết còn lại thông qua việc tiêm chủng vắc xin.

Các chuyên gia cho biết, mỗi tuýp huyết thanh virus sốt xuất huyết chứa các phân nhóm khác nhau, mang theo các hợp chất khác nhau, nên có thể tránh được sự phát hiện của hệ miễn dịch của cơ thể.

Sốt xuất huyết có bị lại không? người đã mắc sốt xuất huyết một lần, hoàn toàn có khả năng tái nhiễm lần thứ hai, thậm chí thứ ba và thứ tư [2]. Vì vậy, mỗi cá nhân không nên chủ quan, theo dõi thể trạng sát sao khi có dấu hiệu tái nhiễm sốt xuất huyết và khẩn trương đến cơ sở y tế gần nhất để thăm khám và điều trị kịp thời.

Những sai lầm dẫn đến bệnh sốt xuất huyết tái phát và nặng hơn

1. Hết sốt là hết bệnh

Ngoài thắc mắc:”Sốt xuất huyết có bị lại không?”, cần đặc biệt lưu ý, sốt xuất huyết không phải cứ hết sốt là đã khỏi bệnh. Theo các chuyên gia y tế, sốt xuất huyết diễn ra với 3 giai đoạn bao gồm giai đoạn sốt, giai đoạn nguy kịch và giai đoạn hồi phục. Trong hầu hết các trường hợp sốt xuất huyết nặng, dấu hiệu hạ sốt chính là khởi đầu cho việc bước vào giai đoạn nguy hiểm của bệnh.

Bệnh sốt xuất huyết khởi phát với triệu chứng sốt cao đột ngột, khoảng 40 độ C, đi kèm đau mỏi người và nhức mắt, thường diễn ra từ 1 – 3 ngày đầu. Tuy nhiên, bắt đầu từ giữa ngày thứ 3 hoặc thứ 4 trở đi, triệu chứng sốt giảm dần, là thời điểm hết sức nguy hiểm vì có khả năng bệnh sẽ diễn tiến trở nặng. Theo ghi nhận, hầu hết các triệu chứng sốt xuất huyết nghiêm trọng đều phát triển trong vòng 24 đến 48 giờ sau khi hạ sốt [3].

Vào thời điểm này, các trường hợp nhiễm trùng thứ phát thường xảy ra với biểu hiện hạ tiểu cầu và cô đặc máu nghiêm trọng. Hiện tượng thoát huyết tương qua thành mạch kéo theo nước, làm cơ thể mất một lượng nước lớn, làm tăng nguy cơ trụy mạch.

Đồng thời, biến chứng giảm tiểu cầu, khiến người bệnh tay chân nổi ban, đau vùng bụng, buồn nôn và nặng hơn là chảy máu cam, chảy máu chân răng, nôn ra máu… Khi xuất hiện tình trạng này, nếu không được can thiệp kịp thời, nguy cơ bệnh tiến triển thành sốc, rối loạn chức năng cơ quan, đông máu nội mạch lan tỏa hoặc xuất huyết rất cao.

>> Hướng dẫn: Chăm sóc bệnh nhân sốt xuất huyết

2. Xét nghiệm chỉ số âm tính là không mắc bệnh

Các phương pháp xét nghiệm chẩn đoán sốt xuất huyết được sử dụng phổ biến hiện nay bao gồm: xét nghiệm kháng nguyên NS1 (xét nghiệm nhanh), xét nghiệm huyết thanh học như kháng thể IgM và IgG. Đọc kết quả xét nghiệm cho ra dương tính tức người bệnh đã nhiễm virus Dengue gây bệnh sốt xuất huyết, còn nếu âm tính tức người bệnh không bị nhiễm virus Dengue. Tuy nhiên, vẫn có rất nhiều trường hợp kết quả trả về là âm tính nhưng thực chất người xét nghiệm đã mắc bệnh sốt xuất huyết.

Các chuyên gia giải thích rằng, xét nghiệm NS1 hoặc IgM có thể cho kết quả âm tính mặc dù có xuất hiện các triệu chứng giống sốt xuất huyết là do kết quả xét nghiệm có thể bị tác động bởi thời điểm xét nghiệm, thời gian bắt đầu nhiễm trùng, sự khác biệt trong phản ứng miễn dịch của từng cá nhân và tính đặc hiệu của các xét nghiệm.

Thực chất, kháng nguyên sốt xuất huyết NS1 có thể được phát hiện vào ngày thứ ba sau nhiễm trùng, trong khi kháng thể IgM thường được nhìn thấy vào ngày thứ năm. Vì vậy, đối với những xét nghiệm cho ra chỉ số âm tính không hoàn toàn có nghĩa là không nhiễm bệnh. Có thể giải thích là do thời điểm xét nghiệm chưa thích hợp, lượng virus và kháng nguyên trong máu vẫn còn thấp, gây ra tình trạng âm tính giả.

>> Tìm hiểu thêm về: Sai lầm khi điều trị sốt xuất huyết

Sốt xuất huyết bị mấy lần trong đời?

Về mặt lý thuyết, một người có khả năng mắc bệnh sốt xuất huyết đến 4 lần trong đời. Trên thực tế, trường hợp tái phát lần 4 rất hiếm khi xảy ra, thường chỉ mắc bệnh lần thứ 2 hoặc thứ ba. Tuy nhiên, hiếm không đồng nghĩa là không xảy ra, đáng chú ý là ở lần tái nhiễm, bệnh sẽ diễn biến nghiêm trọng hơn, dễ biến chứng và nguy cơ tử vong cao hơn đáng kể so với lần nhiễm đầu tiên.

Sốt xuất huyết có bị lại không? Virus sốt xuất huyết có 4 tuýp huyết thanh riêng biệt, đều có khả năng gây bệnh là DEN-1, DEN-2, DEN-3, DEN-4. Một người khi mắc bệnh sốt xuất huyết sẽ tạo ra miễn dịch bền vững tương ứng với loại huyết thanh gây bệnh thời điểm đó. Tuy nhiên, kháng thể được sản sinh trong đợt mắc bệnh này chỉ tạo miễn dịch chéo thoáng qua với 3 tuýp huyết thanh còn lại, miễn dịch chéo sau khi hình thành sẽ nhanh chóng suy giảm và biến mất (thường là 6 tháng).

BS Bùi Công Sự, Quản lý Y khoa Vùng 3 – Miền Bắc, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết: “Bệnh sốt xuất huyết gây ra bởi virus Dengue, có 4 tuýp huyết thanh là DEN-1, DEN-2, DEN-3, DEN-4, gây ra các đợt bùng phát dịch trên toàn cầu. Sau khi khỏi bệnh, cơ thể có thể sản sinh kháng thể miễn dịch suốt đời với huyết thanh gây bệnh, nhưng chỉ tạo miễn dịch chéo thoáng qua với 3 tuýp huyết thanh còn lại, thường là sau 6 tháng, các miễn dịch chéo này sẽ suy giảm đáng kể và biến mất hoàn toàn, không còn khả năng bảo vệ cơ thể khỏi những lần phơi nhiễm với các tuýp huyết thanh virus sốt xuất huyết khác trong tương lai. Do đó khả năng tái nhiễm lần 2, lần 3, thậm chí lần 4 rất cao, nếu người bệnh không chủ động thực hiện các phương pháp phòng tránh.

Sốt xuất huyết bị lại có nguy hiểm hơn không?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), những người bị sốt xuất huyết lần hai có nguy cơ mắc bệnh nặng hơn so với mắc bệnh lần đầu. Theo Tổng cục Dịch vụ Y tế (DGHS), tính đến tháng 7/2023, đã có 64 ca tử vong vì sốt xuất huyết tại Bangladesh, trong đó phần lớn các trường hợp đã bị nhiễm sốt xuất huyết lần hai hoặc lần ba.

Sốt xuất huyết có tái lại không? Tiến sĩ Niatuzzaman, Giám đốc bệnh viện Cao đẳng Y Mugda đã chia sẻ trên tờ The Business Standard: “Tại bệnh viện của chúng tôi, hầu hết bệnh nhân sốt xuất huyết tử vong hoặc hồi phục sau tình trạng nguy kịch đều đã bị sốt xuất huyết lần thứ hai hoặc thứ ba”.

Ông cho biết thêm, những người bị huyết áp cao, tiểu đường, tim mạch hoặc bất kỳ bệnh lý đi kèm nào, khi bị sốt xuất huyết lần hai hoặc lần ba đều có nguy cơ dẫn đến hội chứng sốc sốt xuất huyết (DSS), gây chảy máu bên trong và tổn thương nội tạng, đe dọa đến tính mạng người bệnh.

Giải thích hiện tượng sốt xuất huyết lần hai thường gây ra các biến chứng nguy hiểm hơn lần đầu, chuyên gia cho biết do quá trình tăng cường phụ thuộc kháng thể (ADE), các kháng thể miễn dịch được sản sinh từ đợt mắc bệnh trước sẽ liên kết với các hạt virus từ nhóm huyết thanh mới nhưng không trung hòa, sẽ xâm nhập vào các tế bào miễn dịch và nhân lên nhanh chóng. Để chống lại tình trạng nhiễm trùng này, cơ thể sẽ kích hoạt một loạt các tế bào miễn dịch là cytokine, gây ra “cơn bão cytokine”.

Quá trình này diễn ra mạnh mẽ đến mức thay vì bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng, chúng lại phản tác dụng ngược lại, khiến tình trạng xuất huyết nặng hơn, gây chảy máu ồ ạt, suy giảm chức năng đa cơ quan, thậm chí tử vong.

Phòng ngừa tái nhiễm sốt xuất huyết bằng vắc xin

Tính đến tháng 9/2024, trên thế giới có hai loại vắc xin sốt xuất huyết được thẩm định và cấp phép triển khai tiêm chủng là vắc xin Dengvaxia (Sanofi Pasteur) và vắc xin Qdenga (Takeda). Tại Việt Nam, Bộ Y tế đã chính thức phê duyệt sử dụng vắc xin sốt xuất huyết Qdenga vào tháng 5/2024 và đến tháng 9/2024, vắc xin sốt xuất huyết Qdenga đã được hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC đưa về Việt Nam và triển khai tiêm chủng lần đầu tiên cho người dân trên toàn quốc.

>> Đọc thêm: Sốt xuất huyết làm gì cho nhanh khỏi?

Vắc xin Qdenga là vắc xin sống tái tổ hợp, được nghiên cứu và phát triển bởi hãng dược phẩm Takeda trong gần 15 năm. Loại vắc xin này có khả năng phòng ngừa đầy đủ 4 tuýp huyết thanh virus sốt xuất huyết bao gồm DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4, mang hiệu quả ngừa bệnh hơn 80% và ngăn chặn hơn 90% nguy cơ gây biến chứng nặng phải nhập viện. Vắc xin Qdenga được chỉ định tiêm cho người từ 4 tuổi trở lên, áp dụng lịch tiêm 2 mũi như sau:

• Mũi 1: Lần tiêm đầu tiên trong độ tuổi;
• Mũi 2: Cách mũi đầu tiên 3 tháng.

>> Đặt mua và tiêm ngay vắc xin sốt xuất huyết: TẠI ĐÂY

>> Nếu có bất kỳ thắc mắc nào về vắc xin sốt xuất huyết hoặc có nhu cầu về các loại vắc khác tại VNVC, liên hệ trực tiếp với VNVC thông qua hotline 028.7102.6595 hoặc inbox qua fanpage facebook VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em & Người lớn hoặc đến ngay các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc để được nhân viên chăm sóc Khách hàng hướng dẫn chi tiết, được bác sĩ thăm khám sàng lọc, tư vấn sức khỏe và chỉ định tiêm ngừa phù hợp. Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây.

Câu hỏi thường gặp

1. Bị sốt xuất huyết bao lâu thì tái lại?

Sốt xuất huyết bị rồi có bị lại không? Tùy vào tình hình dịch tễ tại khu vực sinh sống, sức khỏe miễn dịch của mỗi người và ý thức thực hiện phòng chống bệnh mà nguy cơ và khoảng cách của lần tái nhiễm sốt xuất huyết so với lần đầu mắc sẽ có sự khác nhau.

Nếu chủ động tiêm phòng vắc xin đủ mũi, đúng lịch và tuân thủ thực hiện tốt các biện pháp phòng bệnh, việc tái nhiễm lại bệnh sốt xuất huyết là cực kỳ thấp. Nếu người bệnh chủ quan sau lần nhiễm đầu và không chủ động phòng ngừa, nguy cơ tái nhiễm sốt xuất huyết là rất cao, nhất là vào thời điểm cao điểm của sốt xuất huyết.

2. Có ai bị sốt xuất huyết lần 2 không?

Bị sốt xuất huyết rồi có bị lại không? Theo ghi nhận, có rất nhiều bệnh nhân tái nhiễm sốt xuất huyết lần 2, thậm chí là lần 3 và lần 4. Cần đặc biệt lưu ý, sốt xuất huyết nhiễm lần 2 rất nguy hiểm, do tình trạng bệnh diễn tiến nặng hơn lần đầu, có thể gây choáng váng, xuất huyết ồ ạt, suy đa cơ quan và gây tử vong cho người bệnh. Do đó, tất cả mọi người, đặc biệt là những người đã từng mắc bệnh sốt xuất huyết, cần thực hiện nghiêm túc các công tác phòng chống bệnh, bảo vệ sức khỏe bản thân, gia đình và xã hội.

Do đó, tất cả mọi đối tượng, từ trẻ em và người lớn trong độ tuổi khuyến cáo và đặc biệt là nhóm người sinh sống trong khu vực có dịch tễ sốt xuất huyết, cần chủ động tiêm phòng đầy đủ các mũi vắc xin sốt xuất huyết theo đúng phác đồ, đồng thời thực hiện nghiêm túc các biện pháp phòng chống muỗi đốt, đẩy lùi các vectơ lây truyền virus sốt xuất huyết một cách hiệu quả.

Bài viết trên đây đã giải đáp chi tiết cho thắc mắc “Sốt xuất huyết có bị lại không?” Trên lý thuyết, một người có thể mắc sốt xuất 4 lần trong đời, thậm chí lần tái nhiễm sau sẽ xuất hiện những tình trạng nghiêm trọng hơn, dễ biến chứng và nguy cơ tử vong cao hơn so với lần mắc bệnh đầu tiên.