18 bài tập phục hồi chức năng sau phẫu thuật cột sống hiệu quả

Cần biết gì về phẫu thuật cột sống?

Nếu đã thực hiện nhiều phương pháp điều trị nội khoa mà vẫn không hiệu quả, tình trạng đau nhức cột sống vẫn dai dẳng, tiến triển ngày càng nghiêm trọng hơn hoặc chấn thương cột sống có nguy cơ chèn ép vào tủy sống, rễ thần kinh, lúc này bác sĩ có thể cân nhắc chỉ định phẫu thuật cột sống cho người bệnh. Phương pháp này thường áp dụng cho những trường hợp như:

• Đau cổ và đau lưng ở thể cấp, có dấu hiệu thần kinh rõ như chèn ép tủy hoặc thần kinh cột sống
• Đau dai dẳng, điều trị bảo tồn bằng thuốc và vật lý trị liệu không hiệu quả
• Đau thần kinh tọa, chân tay tê yếu
• Biến dạng cột sống – cong vẹo cột sống, viêm cột sống dính khớp
• Thoát vị đĩa đệm đốt sống ngực, lưng và cổ
• Hẹp ống sống
• Thoái hóa cột sống
• Trượt đốt sống từ độ 2 trở lên
• U, viêm xương đốt sống
• Chấn thương cột sống do tai nạn

Lợi ích của bài tập phục hồi chức năng sau phẫu thuật cột sống

Những bài tập phục hồi chức năng sau mổ cột sống sẽ giúp người bệnh: (1)

• Thuyên giảm triệu chứng đau, ngăn ngừa nguy cơ nhiễm trùng
• Tăng cường sức mạnh các cơ xung quanh vị trí phẫu thuật
• Tăng cường sức khỏe cho cột sống sau thời gian dài tổn thương
• Hạn chế tình trạng tái phát hoặc xuất hiện các biến chứng sau phẫu thuật
• Hỗ trợ sớm người bệnh quay trở lại trạng thái sinh hoạt bình thường

Chỉ định thực hiện khi nào?

• Ngay 24 giờ sau phẫu thuật cột sống bệnh nhân đã có thể tập luyện, kể cả phẫu thuật cột sống thắt lưng, cột sống cổ hay cột sống ngực. Đầu tiên là các bài tập vận động tay chân và xoay trở tại chỗ
• Từ ngày thứ 2 sau phẫu thuật bắt đầu cho bệnh nhân tập ngồi, đứng, đi với nẹp cổ, thắt lưng kèm với trợ giúp của nạng, khung tập đi và Kỹ thuật viên Vật lý trị liệu
• Những ngày tiếp theo cho đến 2 tuần đầu sau mổ vẫn tập vận động tay chân và tập đi đứng như vậy cho đến khi cắt chỉ
• Từ tuần thứ 3 cho đến tuần 12 sau phẫu thuật có thể làm các công việc nhẹ nhàng không có tăng áp lực lên vị trí cột sống phẫu thuật
• Từ tháng thứ 4 trở đi có thể làm công việc bình thường trừ mang vác nặng và các động tác lao động phải cúi cột sống nhiều

Sau phẫu thuật, người bệnh có thể nằm viện theo dõi khoảng 1 – 3 ngày hoặc lâu hơn nếu thực hiện phẫu thuật hợp nhất cột sống. Quá trình nghỉ ngơi có vai trò quan trọng đối với sự hồi phục của người bệnh sau phẫu thuật. Tuy nhiên, bác sĩ vẫn khuyến khích người bệnh rời khỏi giường càng sớm càng tốt. (2)

Sau mổ, phần lớn người bệnh sẽ bắt đầu tập vật lý trị liệu trong khoảng 24 giờ. Nếu có chỉ định dùng nẹp lưng, người bệnh sẽ được chỉ cách đeo vào và tháo ra. Ngoài ra, bác sĩ hoặc kỹ thuật viên vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn bạn thực hiện một số bài tập chuyển động giúp tăng cường sức mạnh cho tay và chân. Tiếp theo, người bệnh sẽ chuyển vận động từ giường sang ghế. Cuối cùng, bạn sẽ được hướng dẫn sử dụng khung tập đi để hỗ trợ cho việc di chuyển.

Khi nào không nên thực hiện tập?

• Sau mổ không tập khi vết mổ chảy máu, cần báo cho bác sĩ để kiểm tra lại
• Không tập khi có những triệu chứng khó chịu như chóng mặt, buồn nôn. Triệu chứng này hay gặp ngay sau mổ do còn tác dụng của thuốc mê, thuốc tê
• Một số tình trạng khác cũng không nên tập như huyết áp quá cao hoặc quá thấp, nồng độ Oxy máu giảm, thiếu máu nhiều…

Trong suốt quá trình thực hiện các bài tập phục hồi chức năng sau mổ cột sống, nếu cảm thấy đau nhiều hơn, mỏi nhiều hơn hoặc xuất hiện tê tăng lên thì nên giảm thời gian tập, số lần thực hiện động tác xuống hoặc chia nhiều lần tập hơn nhưng thời gian một lần tập ít hơn. Người bệnh nên dành thời gian nghỉ ngơi nhiều hơn.

Đồng thời, bạn cũng cần thông báo với bác sĩ hoặc kỹ thuật vật lý trị liệu về những khó khăn khi tập luyện, để từ đó nhận được lời tư vấn và sự hỗ trợ phù hợp, tránh ảnh hưởng đến quá trình hồi phục.

Các bài tập phục hồi chức năng sau phẫu thuật cột sống thắt lưng

1. Bài tập xoay chậu ra phía sau

• Nằm ngửa với 2 gối co.
• Đặt 2 tay dưới hông, đè hông sát xuống giường sao cho hông chạm tay, giữ lại, rồi thả lỏng.

2. Bài tập ép gối tới ngực từng chân

• Nằm ngửa với 2 gối duỗi thẳng
• Dùng 1 tay hoặc 2 tay kéo 1 chân về phía ngực cho đến khi cảm thấy căng ở vùng thắt lưng cùng bên.

3. Bài tập ép gối tới ngực hai chân

• Nằm ngửa với 2 gối duỗi thẳng
• Dùng 2 tay kéo 2 chân về phía ngực, có thể đặt 2 tay ở dưới nhượng chân cho đến khi cảm thấy căng ở vùng thắt lưng, giữ lại, rồi thả lỏng chân.

4. Bài tập trượt tường (wall slide)

• Đứng tựa lưng sát vào tường, 2 chân rộng bằng vai
• Đặt 2 tay lên hông, đè lưng vào tường và trượt xuống cho đến khi 2 gối co, giữ lại, rồi từ từ trở về tư thế đứng thẳng.

5. Bài tập nằm chống khuỷu

• Nằm sấp
• 2 bàn tay đưa ra trước, khuỷu chống vuông góc với vai, 2 tay rộng bằng vai, giữ nguyên tư thế này, rồi trở về tư thế nằm sấp bình thường.

6. Bài tập nằm chống tay

• Nằm sấp
• Chống thẳng 2 tay đến khi cảm thấy căng ở lưng, để thắt lưng hõm xuống, không nhấc hông chậu lên khỏi mặt giường, giữ nguyên tư thế này, rồi trở về tư thế nằm sấp ban đầu.

7. Bài tập duỗi thắt lưng

• Đứng thẳng, đặt 2 tay sau thắt lưng
• Ngã lưng về phía sau đến mức chịu được, giữ lại, rồi trở về tư thế đứng ban đầu.

8. Kéo giãn nhóm cơ 2 bên thân mình

• Ngồi trên sàn nhà với 2 chân duỗi thẳng
• Bắt chéo 1 chân qua chân kia, từ từ xoay thân về phía chân bắt chéo và đặt tay ra sau lưng, nếu chưa cảm thấy căng ở phía bên thân mình đối diện, nếu chưa căng có thể nhìn về phía vai đang xoay, giữ lại, rồi trở về vị trí ngồi ban đầu.

9. Bài tập kéo giãn nhóm cơ dựng sống và cơ lưng dưới

• Quỳ 4 điểm, 2 tay vuông góc với vai, 2 gối vuông góc với hông
• 2 tay trượt tới trước, hạ mông xuống chạm gót, cho đến khi cảm thấy lưng được duỗi thẳng, giữ lại, rồi trở về vị trí quỳ ban đầu.

10. Bài tập kéo giãn cơ đùi sau (hamstring)

• Nằm ngửa với 2 gối duỗi thẳng
• Dùng khăn dài hoặc dây cao su kéo từng chân về phía ngực, giữ đầu gối thẳng cho đến khi cảm thấy căng ở phía sau chân và đùi.

11. Bài tập kéo giãn nhóm cơ gập hông

• Nằm ngửa sát cạnh bàn
• Kéo 1 chân sát vào ngực, chân còn lại thòng ra khỏi giường và hạ xuống với đầu gối hơi co cho đến khi cảm thấy căng ở mặt trước đùi, giữ lại, rồi trở về vị trí nằm ban đầu.

12. Bài tập bắc cầu

• Nằm ngửa với 2 gối co
• Nhấn 2 chân xuống giường và nhấc hông lên khỏi mặt giường cho đến khi chân thẳng hàng với vai, giữ lại, rồi hạ xuống thư giãn.

13. Bài tập mạnh cơ bụng

• Nằm ngửa với 2 gối co
• Nâng đầu và vai khỏi mặt giường, 2 tay cố gắng chạm tới đầu gối, giữ lại, rồi trở về tư thế nằm ban đầu.

14. Bài tập mạnh cơ lưng – Bài tập “Siêu nhân”

• Nằm sấp với 2 trên đầu
• Nâng đầu, 2 vai và 2 chân với gối duỗi thẳng rời khỏi mặt giường.

15. Bài tập ổn định lõi cơ bản (core stabilization)

• Nằm ngửa với 2 gối co, hít thở đều
• Hít vào, khi thở ra thì hóp bụng vào và đẩy lên trên.

16. Bài tập ổn định cột sống lưng dưới

• Nằm ngửa với 1 chân co, 1 chân duỗi; hít thở đều
• Hóp bụng và nâng chân duỗi lên cao 1 góc khoảng 50-600, giữ lại, rồi hạ xuống từ từ trở về mặt giường.

17. Bài tập ổn định toàn bộ cột sống

• Quỳ với 2 tay và 2 chân trên bàn hay thảm, hít thở đều
• Hóp bụng và nâng 1 tay lên cao ngang vai, giữ thăng bằng, rồi từ từ nâng chân đối bên lên cao ngang hông với gối duỗi thẳng; giữ lại trong vài giây, rồi trở về tư thế ban đầu.

18. Bài tập ổn định lõi nâng cao (plank)

• Nằm sấp với 2 khuỷu chống xuống sàn vuông góc với vai, 2 bàn chân khép với gối duỗi
• Nâng toàn bộ thân mình lên sao cho đầu, thân và 2 chân nằm trên 1 đường thẳng, duy trì tư thế này lâu nhất có thể (khoảng 30 giây hoặc hơn) cho đến khi 2 bả vai khép vào nhau hay bụng hạ xuống thấp hoặc run toàn thân.

Lưu ý của bác sĩ khi thực hiện bài tập

Khi thực hiện những bài tập phục hồi chức năng sau mổ cột sống, cần lưu ý: (3)

• Luôn mang nẹp tại vị trí mổ theo chỉ định của bác sĩ
• Tập luyện với các dụng cụ hỗ trợ chuyên dụng
• Tuân thủ đúng thời gian và cường độ tập luyện theo mỗi giai đoạn mà bác sĩ tư vấn, tránh tập gắng sức vì có thể gây ảnh hưởng xấu tới vết mổ
• Tránh một số hoạt động như cúi gập người, nâng tạ, lái xe… trong 4 tuần đầu sau mổ
• Tránh tạo áp lực lên lưng: Không uốn cong thắt lưng trước 4 tuần sau phẫu thuật, không nâng vác vật nặng trên 2.5kg, không xoay vặn người…
• Thực hiện chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất, hỗ trợ tốt cho sự phục hồi của cơ thể sau mổ
• Tái khám theo đúng lịch hẹn với bác sĩ để kiểm tra kết quả mổ, đảm bảo quá trình hồi phục không gặp bất kỳ vấn đề nào
• Chú ý những dấu hiệu cảnh báo biến chứng gồm sốt cao, ớn lạnh, sưng tấy, chảy máu và chảy dịch ở vết mổ. Nếu xuất hiện các biến chứng này, người bệnh cần thông báo ngay với bác sĩ để có biện pháp xử trí kịp thời.
• Tránh ngồi quá lâu trong vài tuần đầu sau mổ, tốt nhất nên ngồi một lúc rồi đứng lên di chuyển để máu lưu thông
• Khi tập cần kiên nhẫn, tránh nóng vội mà thực hiện bài tập quá sức hoặc tập với tốc độ quá nhanh, gây ảnh hưởng xấu tới cột sống
• Quá trình tập luyện phục hồi chức năng của người bệnh cần có sự chăm sóc, hỗ trợ từ người thân để đề phòng những tai biến không đáng có (4)

Giới thiệu khoa Phục hồi chức năng tại PlinkCare

Với đội ngũ chuyên gia, điều dưỡng, kỹ thuật viên chuyên nghiệp, được đào tạo bài bản, tận tâm, nhiệt tình, PlinkCare mang tới những dịch vụ chăm sóc vật lý trị liệu, phục hồi chức năng đa dạng cho người bệnh thoái hóa cơ xương khớp hoặc người mắc những chấn thương như gãy xương, trật khớp, bong gân, bệnh tim mạch, hô hấp; những khuyết tật phổ biến ở trẻ như bại não, tự kỷ và các rối loạn tâm thần như stress, trầm cảm…

Bên cạnh đó, PlinkCare còn tiên phong thực hiện các phương pháp trị liệu cập nhật mới nhất, giúp người bệnh hồi phục nhanh chóng, sớm tái hòa nhập cuộc sống hằng ngày, hạn chế tối đa xuất hiện các di chứng.

Đến với PlinkCare, người bệnh sẽ được trải nghiệm những dịch vụ cao cấp như phòng tập tiêu chuẩn quốc tế, dịch vụ chăm sóc khách hàng tận tình, chu đáo, kênh liên lạc thông suốt 24/7… Tất cả sẽ hỗ trợ tốt nhất cho người bệnh yên tâm luyện tập mỗi ngày.

Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Hệ thống PlinkCare, là nơi quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành, bác sĩ ngoại khoa giàu kinh nghiệm, tận tâm, nhiệt tình như: TTND.GS.TS.BS Nguyễn Việt Tiến; PGS.TS.BS Đặng Hồng Hoa; TS.BS Tăng Hà Nam Anh; BS.CKII Nguyễn Xuân Thắng; ThS Trần Văn Dần; BS.CKI Đỗ Thị Hồng Ánh; BS.CKI Đào Văn Hoàn; BS.CKI, Lê Văn Tâm; BS Đặng Ngọc Minh Thùy; BS.CKI Huỳnh Hoàng Anh; BS Trịnh Thị Ngọc Lan; BS Nguyễn Đỗ Vũ; BS.CKI  Cát Hồng Hà; BS Mai Thị Chi Mai; BS.CKI Trần Thị Thu Hương; ThS.BS.CKII Trần Anh Vũ; BS.CKI Trần Xuân Anh, ThS.BS.CKI Lê Đình Khoa, ThS.BS Nguyễn Quang Tôn Quyền; TS.BS Đỗ Tiến Dũng; TS.BS.CKII Vũ Hữu Dũng… Đây cũng là một trong những đơn vị tiên phong trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh về cơ xương khớp với kỹ thuật hiện đại theo phác đồ cập nhật quốc tế.

Bệnh viện còn được trang bị hệ thống máy móc, trang thiết bị chẩn đoán hình ảnh hiện đại như: máy chụp CT 768 lát cắt Somatom Drive, máy cộng hưởng từ thế hệ mới Magnetom Amira BioMatrix, robot Artis Pheno, máy đo mật độ xương, máy siêu âm…; hệ thống kính vi phẫu thuật Opmi Vario 700 Zeiss, bàn mổ Meera-Maquet… để có thể phát hiện sớm các tổn thương và điều trị hiệu quả các bệnh lý về cơ xương khớp…

PlinkCare còn sở hữu hệ thống phòng khám khang trang, khu nội trú cao cấp; khu vực phục hồi chức năng hiện đại; quy trình chăm sóc hậu phẫu toàn diện giúp bệnh nhân nhanh chóng hồi phục và ổn định sức khỏe sau phẫu thuật.

Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Tuy có tỷ lệ thành công khá cao nhưng phẫu thuật cột sống vẫn được xem như phương pháp điều trị phức tạp. Do đó, quá trình phục hồi sau mổ cột sống là rất quan trọng. Người bệnh cần tuyệt đối tuân thủ hướng dẫn từ bác sĩ, đặc biệt trong việc thực hiện các bài tập phục hồi chức năng sau mổ cột sống. Không nên tự ý thực hiện những bài tập khó với cường độ cao để đề phòng các biến chứng có thể xảy ra.