Cách phòng ngừa hen suyễn ở trẻ em có thể bạn chưa biết

Tổng quan hen suyễn ở trẻ em

Hen suyễn là tình trạng viêm đường hô hấp mạn tính thường gặp nhất ở trẻ em, xảy ra do niêm mạc đường hô hấp trở nên nhạy cảm với một số tác nhân nhất định. Khi trẻ vô tình hít phải các tác nhân này, niêm mạc đường hô hấp bị kích thích, co thắt, phù nề và tăng tiết đờm. Điều này gây tắc nghẽn đường hô hấp, cản trở lưu thông không khí, khiến trẻ khó thở, khò khè, nặng ngực, ho nhiều.

1. Nguyên nhân

Theo thống kê tại một số vùng, địa phương tại Việt Nam, có khoảng 4 – 8% trẻ mắc bệnh hen suyễn (2016). Cho đến nay, nguyên nhân cụ thể gây bệnh này ở trẻ vẫn chưa được xác định nhưng một số nghiên cứu cho thấy hen suyễn có liên quan đến yếu tố di truyền. Điều này có nghĩa là nếu trẻ được sinh ra trong một gia đình có bố/mẹ/anh/chị mắc bệnh hen suyễn thì nguy cơ mắc bệnh này sẽ cao hơn. Ngoài ra, trẻ có thể bị hen suyễn do dị ứng với một số dị nguyên, sống trong môi trường ô nhiễm, hít thuốc lá thụ động hay nhiễm khuẩn đường hô hấp.

Triệu chứng hen suyễn ở trẻ em có thể xuất hiện ồ ạt, được gọi là “cơn hen phế quản cấp” khi tiếp xúc với các tác nhân gây kích thích niêm mạc đường thở. Tuy nhiên ở một số trường hợp, cơn hen phế quản cấp không xuất hiện ngay khi tiếp xúc với các tác nhân này. Một số yếu tố có thể kích hoạt cơn hen phế quản cấp:

• Tiếp xúc với dị nguyên: mạt bụi, lông thú cưng, khói, phấn hóa, nấm mốc, phân côn trùng, gián,…
• Nhiễm trùng đường hô hấp, thường là nhiễm virus cảm lạnh thông thường.
• Hít khói thuốc lá thụ động.
• Tiếp xúc với không khí bị ô nhiễm.
• Hoạt động gắng sức.
• Thời tiết thay đổi thất thường.
• Yếu tố tâm lý: hồi hộp, căng thẳng…

2. Triệu chứng

Không phải tất cả trẻ bị hen suyễn đều sẽ có các triệu chứng giống nhau và mức độ nặng/nhẹ của các triệu chứng hen suyễn cũng thay đổi khác nhau. Trẻ bị hen suyễn thường sẽ xuất hiện triệu chứng đặc trưng, các triệu chứng này có thể bao gồm:

• Khò khè
• Ho, ho thành cơn dài, ho khan
• Khó thở, thở nhanh
• Tức ngực
• Mệt mỏi
• Có quầng thâm dưới mắt
• Dễ cáu, quấy khóc, khó bú (thường gặp ở trẻ nhỏ)

Các triệu chứng này có thể xuất hiện thường xuyên, đột ngột khi trẻ đăng gắng sức, hoạt động thể chất, cười, khóc, hay tiếp xúc với khói thuốc, không khí lạnh,… Triệu chứng hen, nhất là ho có xu hướng nặng hơn vào sáng sớm hoặc ban đêm.

Bệnh hen suyễn gây nên nhiều khó khăn, cản trở trẻ trong các hoạt động sinh hoạt hàng ngày, bao gồm vui chơi, học tập, thể thao và giấc ngủ. Ở trẻ nhỏ, chúng chưa ý thức được mức độ nguy hiểm của hen suyễn. Một số trẻ bệnh hen suyễn không kiểm soát được dẫn đến các cơn hen nặng, có thể nguy hiểm đến tính mạng. Do đó, khi thấy trẻ có các triệu chứng, nghi ngờ hen suyễn, phụ huynh nên đưa trẻ đến bệnh viện thăm khám sớm.

Cách phòng ngừa hen suyễn ở trẻ em

Hiện vẫn chưa có phương pháp điều trị khỏi hoàn toàn bệnh hen suyễn ở trẻ em nhưng nếu trẻ được chăm sóc đúng cách, chủ động phòng ngừa hen suyễn ở trẻ em ngay khi có kế hoạch mang thai có thể giúp trẻ giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc giảm tần suất đợt cấp của bệnh, để trẻ có thể sống hòa nhập như một trẻ khỏe mạnh. Một số phương pháp phòng ngừa hen suyễn ở trẻ em:

• Xây dựng lối sống lành mạnh, bảo vệ thai kỳ an toàn, khỏe mạnh, tránh khói bụi ô nhiễm, nhất là khói thuốc lá.
• Tiêm phòng đầy đủ các loại vacxin cần thiết trước và trong thai kỳ.
• Tiêm phòng vacxin cho trẻ đủ mũi và đúng lịch theo khuyến cáo của Bộ Y tế.
• Cho trẻ ăn uống khoa học, đủ chất; kiểm soát cân nặng của trẻ hợp lý, tránh để trẻ thừa cân, béo phì.
• Tránh cho trẻ đến các khu vực ô nhiễm, nhiều khói bụi; hạn chế cho trẻ tiếp xúc với các yếu tố có thể gây dị ứng, kích hoạt cơn hen như khói thuốc lá, phấn hoa, nấm mốc, lông thú cưng…
• Cho trẻ thăm khám sức khỏe định kỳ để có thể phát hiện sớm các tiềm ẩn nếu có và có phương pháp điều trị đúng cách, kịp thời.
• Khuyến khích trẻ tập thể dục thể thao vừa sức, rèn luyện hơi thở.
• Giữ ấm cho trẻ đúng cách.
• Điều trị dứt điểm các bệnh lý hô hấp hoặc bệnh lý gây ảnh hưởng đến các cơ quan thuộc đường hô hấp.

Đối với trẻ bị hen phế quản, để hỗ trợ trẻ được điều trị tốt hơn, phòng ngừa hen suyễn ở trẻ em xuất hiện các cơn hen cấp, nguy hiểm, phụ huynh nên chú ý các vấn đề dưới đây:

• Duy trì độ ẩm không khí phù hợp, tạo không gian sống thông thoáng; tránh để trẻ tiếp xúc với không gian ẩm mốc.
• Dọn vệ sinh không gian sống, giặt giũ chăn màn thường xuyên nhằm loại bỏ bụi bẩn và các tác nhân có thể gây dị ứng, nổi bật là dị nguyên mạt bụi nhà, gián, nấm mốc.
• Tránh nuôi thú cưng có lông. Trường hợp gia đình có nuôi thú cưng, cần tắm gội cho chúng thường xuyên, hạn chế lông rụng và giữ chúng tránh xa trẻ.
• Khuyến khích trẻ các bài tập thở phù hợp, giúp rèn luyện phổi và giải tỏa căng thẳng.
• Không hút thuốc trong nhà, khuôn viên nhà hoặc đưa trẻ đến khu vực có người hút thuốc lá.

>>>Có thể bạn chưa biết: Trẻ bị hen suyễn có nằm máy lạnh được không? Khi nào nên nằm?

Chẩn đoán bệnh hen suyễn ở trẻ

Bệnh hen suyễn ở trẻ có thể bị nhầm lẫn với một số bệnh lý khác, do đó khi trẻ có các triệu chứng, nghi ngờ mắc bệnh, phụ huynh nên đưa trẻ đến bệnh viện để bác sĩ thăm khám và chẩn đoán cụ thể. Khi chẩn đoán, bác sĩ thường sẽ hỏi phụ huynh về tiền sử bệnh của trẻ, gia đình, mô tả triệu chứng và tần suất xuất hiện của các triệu chứng này. Bên cạnh đó, một số cận lâm sàng có thể được thực hiện như:

• Chụp Xquang;
• Xét nghiệm lẩy da hay định lượng IgE đặc hiệu với các dị nguyên hô hấp;
• Hô hấp ký hay đo lưu lượng đỉnh;
• Dao động xung ký;
• Đo FeNO;
• Xét nghiệm chẩn đoán phân biệt hen với các bệnh hô hấp khác như Cắt lớp vi tính ngực.

>>>Tham khảo thêm: Bệnh hen suyễn ở trẻ em có nguy hiểm không?

Điều trị trẻ bị hen suyễn

Bệnh hen suyễn ở trẻ em chưa có phương pháp điều trị dứt điểm. Tùy vào từng trường hợp cụ thể, tiền sử, độ tuổi và mức độ nặng của hen suyễn, bác sĩ sẽ tư vấn điều trị và chăm sóc trẻ đúng cách tại nhà. Mục đích chính của các phương pháp này là giúp làm giảm nhẹ các triệu chứng, giảm tần suất xuất hiện cơn hen và ngăn ngừa bệnh có diễn tiến xấu hơn, gây biến chứng.

Lưu ý, thuốc có thể gây tác dụng phụ, phụ huynh nên theo dõi chặt chẽ các biểu hiện của trẻ và thông báo ngay cho bác sĩ khi trẻ có bất thường. Tất cả các loại thuốc sử dụng cho trẻ hen suyễn cần tuân theo đúng liều lượng do bác sĩ chỉ định.

Nếu trẻ có các triệu chứng hen nặng, trẻ cần nhập viện cấp cứu. Việc điều trị hen suyễn ở trẻ em sẽ bao gồm các liệu pháp hỗ trợ hô hấp (oxy qua mặt nạ, khí dung), ngăn ngừa biến chứng và một số phương pháp cần thiết khác.

Biến chứng hen suyễn ở trẻ

Nếu kiểm soát bệnh không tốt, cơn hen có thể xuất hiện thường xuyên hơn và ngày càng nghiêm trọng hơn. Bệnh lý này là nguyên nhân hàng đầu khiến trẻ phải nhập viện cấp cứu, ảnh hưởng sinh hoạt, học tập và làm suy giảm chất lượng cuộc sống. Một số trường hợp, bệnh có thể gây biến chứng tổn thương các cơ quan hô hấp, suy giảm chức năng phổi, có thể gây tử vong. Do đó, phụ huynh cần chú ý chăm sóc trẻ bị hen đúng cách, phản ứng kịp thời và đúng cách khi trẻ lên cơn hen. (1)

Để biết thêm thông tin về cách chăm sóc trẻ và những vấn đề về sức khỏe khác của trẻ, bạn có thể liên hệ tới bệnh viện theo địa chỉ:

Trên đây là những thông tin hữu ích về cách phòng ngừa hen suyễn ở trẻ em. Bệnh hen suyễn có thể xảy ra ở bất kỳ trẻ, phụ huynh nên chủ động phòng ngừa bệnh này cho trẻ. Đối với trẻ bị hen suyễn, trẻ cần được giáo dục về hen suyễn và phòng ngừa các yếu tố nguy cơ kích hoạt cơn hen cấp.