Nước tiểu màu đỏ: Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán, điều trị

Nước tiểu màu đỏ là gì?

Nước tiểu màu đỏ là dấu hiệu cho thấy người bệnh có thể có máu trong nước tiểu, còn được gọi là tiểu máu đại thể. Đôi khi có máu trong nước tiểu nhưng ta không thể nhìn thấy bằng mắt thường thì được gọi là tiểu máu vi thể vì các tế bào máu chỉ được phát hiện dưới kính hiển vi.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng có máu trong nước tiểu. Nước tiểu màu hồng hoặc đỏ có thể là kết quả của chấn thương, nhiễm trùng đường tiết niệu, sỏi thận, khối u, tập thể dục quá mức hoặc các tình trạng khác khiến thận, niệu quản, bàng quang hoặc niệu đạo bị rò rỉ làm rỉ máu vào nước tiểu. Ngoài ra, còn có một số loại thuốc có thể khiến nước tiểu chuyển màu. Trong trường hợp này, màu của nước tiểu sẽ hết trong vòng một hoặc hai ngày sau khi ngừng thuốc. (1)

Nếu bạn phát hiện sự thay đổi màu nước tiểu, từ màu vàng sang màu hồng hoặc đỏ thì nên đi khám càng sớm càng tốt. Bác sĩ sẽ tiến hành khám tổng quát và yêu cầu thực hiện các xét nghiệm bổ sung, siêu âm, chụp hệ tiết niệu. Khi đã tìm ra nguyên nhân gốc rễ của tình trạng này, bác sĩ có thể đưa ra chẩn đoán chính xác và xác định phương hướng điều trị kịp thời. Nếu tình trạng nước tiểu màu đỏ kèm theo các triệu chứng khác như đau dữ dội, buồn nôn, nôn, sốt hoặc ớn lạnh, bạn nên đến khoa cấp cứu ngay.

Nguyên nhân làm nước tiểu có màu đỏ

Màu nước tiểu có thể thay đổi do ảnh hưởng của thực phẩm, đồ uống chúng ta tiêu thụ hàng ngày. Dưới đây là một số thực phẩm và đồ uống có thể làm thay đổi màu nước tiểu có màu đỏ.

1. Khi cơ thể mất nước

Màu nước tiểu là một chỉ số quan trọng về cân bằng nước trong cơ thể, cho thấy nước tiểu loãng hay đậm đặc như thế nào. Nếu cơ thể bị mất nước, nước tiểu sẽ đậm đặc hơn và có màu sẫm hơn. Ngược lại, khi bạn uống đủ nước, nước tiểu của bạn thường sẽ nhạt và trong.

Mất nước có thể do không uống đủ nước trong ngày hoặc do các tình trạng như sốt, tiêu chảy hoặc tăng hoạt động thể chất khiến bạn mất nước nhiều hơn bình thường.

Trong trường hợp mất nước nghiêm trọng, màu nước tiểu chuyển sang màu nâu sẫm hoặc nâu đen. Điều này có thể là kết quả của nhiễm trùng đường tiết niệu, mất nước nghiêm trọng,…

2. Thực phẩm dung nạp

• Thực phẩm có tính axit cao như trái cây chua (như quả việt quất) cũng có thể ảnh hưởng đến độ pH của nước tiểu, dẫn tới nước tiểu có màu nâu đỏ.
• Đồ uống có chứa caffeine: Caffeine có trong nhiều loại đồ uống, chẳng hạn như cà phê và trà, cũng có thể khiến nước tiểu có màu nâu đỏ, đặc biệt nếu tiêu thụ với số lượng lớn.
• Một số thực phẩm như nha đam, đậu đỏ, đậu đen, cà rốt, đại hoàng,… có chứa vitamin A, B,… Khi tiêu thụ với lượng lớn trong thời gian ngắn, các chất này sẽ ảnh hưởng đến màu sắc của nước tiểu, tạo thành nước đái màu đỏ.

Sự thay đổi màu nước tiểu sang màu nâu đỏ do tiêu thụ các loại thực phẩm và đồ uống trên thường chỉ là tạm thời và không phải là dấu hiệu của vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Khi bạn ngừng ăn những thực phẩm này và cơ thể tiêu hóa hết chất có trong những thực phẩm này thì màu nước tiểu sẽ trở lại bình thường. Tuy nhiên, nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào hoặc nếu nước tiểu màu nâu đỏ vẫn xuất hiện trong thời gian dài, nên đến khám bác sĩ để loại trừ các vấn đề sức khỏe khác.

3. Ảnh hưởng bởi thuốc

Ngoài ảnh hưởng của đồ ăn, thức uống, một số loại thuốc cũng có thể khiến màu nước tiểu chuyển sang màu nâu đỏ.

• Kháng sinh có thể làm thay đổi màu nước tiểu. Điều này có thể là do cách chúng tương tác với cơ thể hoặc do những thay đổi trong quá trình trao đổi chất.
• Thuốc chống sốt rét cũng có thể làm thay đổi màu nước tiểu.
• Thuốc nhuận tràng cũng có thể ảnh hưởng đến màu sắc của nước tiểu. Thành phần trong thuốc này có thể khiến nước tiểu chuyển sang màu nâu đỏ.
• Thuốc kháng lao có thể làm thay đổi màu nước tiểu. Sự thay đổi màu sắc này thường là kết quả của hoạt động của các thành phần của thuốc.
• Một số loại thuốc dùng làm thuốc giãn cơ để điều trị một số vấn đề sức khỏe cũng có thể gây ra nước tiểu màu đỏ.

Nước tiểu sẽ trở lại bình thường khi bạn ngưng dùng thuốc.

4. Bệnh lý ở gan

Bệnh gan có thể ảnh hưởng đến màu sắc và độ đặc của nước tiểu, là những dấu hiệu quan trọng về sức khỏe của gan và hệ tiết niệu. Nước tiểu màu đỏ là một trong những triệu chứng đầu tiên và phổ biến nhất của bệnh viêm gan. Có nhiều loại viêm gan khác nhau biểu hiện triệu chứng này như viêm gan siêu vi (A, B, C…), viêm gan vi khuẩn, viêm gan do rượu. Hậu quả của viêm gan dẫn đến tăng bilirubin máu khiến nước tiểu có màu nâu đỏ (vàng đậm). Ngoài ra, tắc mật do xơ gan và sỏi mật ngoài gan cũng có thể khiến nước tiểu có màu vàng sậm.

• Bài tiết chất thải: Gan đóng vai trò loại bỏ chất thải và độc tố ra khỏi cơ thể. Khi gan có vấn đề, chất thải có thể ảnh hưởng đến màu sắc của nước tiểu.
• Viêm gan mãn tính: Viêm gan lâu dài có thể làm thay đổi màu nước tiểu do ảnh hưởng đến cơ chế tiết niệu của cơ thể.
• Virus viêm gan: Các loại virus viêm gan như viêm gan A, B và C có thể ảnh hưởng đến gan và hệ tiết niệu. Trong một số trường hợp, màu nước tiểu có thể chuyển sang màu nâu sẫm hoặc có các dấu hiệu khác.
• Suy gan: Suy gan là một tình trạng nghiêm trọng, trong đó gan không thể hoạt động bình thường. Trong trường hợp này, màu nước tiểu có thể chuyển sang màu nâu sẫm hoặc nâu đen.

Nếu nhận thấy nước tiểu có màu bất thường, người bệnh cần đến cơ sở y tế ngay vì đây có thể là dấu hiệu cảnh báo của nhiều tình trạng, bao gồm cả bệnh gan. Tuy nhiên, màu nước tiểu chỉ là một dấu hiệu về tình trạng gan và sức khỏe tổng thể. Do đó, người bệnh nên đến bệnh viện để thăm khám, bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm cần thiết để loại trừ nguyên nhân và đảm bảo người bệnh không gặp vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nào.

5. Bệnh lý tại cơ quan tiết niệu

Bệnh lý tại cơ quan tiết niệu biểu hiện trực tiếp qua màu sắc nước tiểu

• Nhiễm khuẩn đường tiết niệu dưới: Xảy ra do vi khuẩn xâm nhập vào bàng quang qua đường niệu đạo, sau đó vi khuẩn sinh sôi trong bàng quang gây viêm và xuất huyết bàng quang khiến nước tiểu màu đỏ, hồng hoặc nâu. Ngoài ra, còn có một số triệu chứng như cảm giác buồn tiểu nhiều lần, đau và nóng rát khi đi tiểu. Nước tiểu cũng có thể có mùi rất nồng và hôi.
• Nhiễm khuẩn tại thận: Do vi khuẩn xâm nhập vào thận từ máu như nhiễm trùng huyết, gây viêm thận bể thận. Trong trường hợp này, màu nước tiểu có thể chuyển sang màu nâu sẫm hoặc có các dấu hiệu khác như đau hông lưng nhiều, sốt, mệt mỏi, chán ăn.
• Sỏi hệ tiết niệu như sỏi thận, niệu quản và bàng quang, niệu đạo: khi có sỏi cọ xát vào đường tiết niệu làm tổn thương niêm mạc sẽ gây tiểu máu vi thể hoặc đại thể.
• Bệnh tuyến tiền liệt: các bệnh lý như phì đại tuyến tiền liệt, ung thư tuyến tiền liệt, viêm tuyến tiền liệt đều là những nguyên nhân có thể gây tiểu máu.
• Bệnh lý ung thư đường tiết niệu: khi có tiểu máu có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý ung thư đường tiết niệu đang tiến triển, vì vậy bạn cần đến khám để loại trừ các bệnh lý này.
• Dấu hiệu mất cân bằng: Màu nước tiểu có thể cho thấy sự mất cân bằng nước và chất điện giải trong cơ thể, thận đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì vấn đề này. Khi thận có vấn đề, cân bằng nước và điện giải có thể bị ảnh hưởng và màu sắc của nước tiểu có thể thay đổi.
• Những bệnh lý về thận như viêm cầu thận hoặc viêm thận có thể gây tiểu ra máu ở người bệnh. Đối với viêm cầu thận, tiểu ra máu là hiện tượng do cầu thận suy giảm chức năng lọc máu, làm rò rỉ hồng cầu vào trong nước tiểu. Bệnh viêm thận và viêm bể thận cấp cũng có khả năng dẫn đến tiểu máu do viêm sưng.

Trường hợp nước tiểu màu đỏ kéo dài hoặc kèm theo các triệu chứng khác như đau thắt lưng, sưng tấy, đau khi đi tiểu hoặc sốt, thì nên đến gặp bác sĩ ngay, bởi vì đây là dấu hiệu thận đang gặp vấn đề.

6. Tập thể dục cường độ cao

Trong một số ít trường hợp, tập luyện thể dục cường độ cao có thể khiến các tế bào cơ bị vỡ và rò rỉ vào máu. Tình trạng này được gọi là tiêu cơ vân, có thể làm thay đổi màu nước tiểu từ vàng nhạt sang nâu đỏ. Nếu nước tiểu có màu nâu do tiêu cơ vân, bạn cũng có thể bị đau hoặc yếu cơ.

Tiêu cơ vân có nguy cơ tổn thương thận nghiêm trọng, thậm chí có thể đe dọa tính mạng. Vì vậy, nếu bạn nghi ngờ bản thân đang mắc bệnh, hãy đến bệnh viện ngay để được thăm khám và điều trị kịp thời.

7. Thiếu máu tán huyết

Một loại bệnh thiếu máu gọi là thiếu máu tán huyết sẽ phá hủy các tế bào hồng cầu và khiến nước tiểu có màu nâu đỏ. Một số do di truyền bệnh từ thế hệ trước, số khác do biến chứng của một bệnh khác, chẳng hạn như bệnh tự miễn lupus, viêm khớp dạng thấp hoặc viêm loét đại tràng. Thiếu máu tán huyết có thể gây ra một số biểu hiện như:

• Vàng da hoặc mắt.
• Da tái, nhợt nhạt.
• Yếu ớt.
• Chóng mặt.
• Sốt.
• Rối loạn ý thức.
• Khó vận động.
• Nhịp tim nhanh.

Trong số đó, bệnh sốt rét falciparum là một trong những bệnh nặng điển hình với nước tiểu màu nâu đỏ. Nếu bạn gặp những triệu chứng này, hãy đến gặp bác sĩ. Việc điều trị sẽ tùy thuộc vào sức khỏe và nguyên nhân gây thiếu máu.

8. Ung thư da

Mặc dù rất hiếm gặp nhưng khối u ác tính đôi khi khiến sắc tố da rò rỉ vào máu. Điều này khiến nước tiểu có màu nâu đỏ. Một trong những dấu hiệu phổ biến hơn của bệnh ung thư da ác tính là sự xuất hiện của những nốt ruồi bất thường. Nếu nhận thấy những dấu hiệu hoặc thay đổi đáng ngờ trên da diễn ra nhanh chóng và không biến mất theo thời gian, bạn nên đi khám bác sĩ.

9. Bệnh Lyme

Một số bọ ve mang vi khuẩn có thể gây nhiễm trùng nghiêm trọng gọi là bệnh Barbeau. Đây là một trong những nguyên nhân khiến nước tiểu có màu sẫm. Nếu bạn mắc bệnh Babiosis, các triệu chứng khác có thể gặp bao gồm:

• Đau đầu hoặc đau cơ.
• Sốt hoặc có triệu chứng giống cúm.
• Buồn nôn.
• Đau bụng.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Khi người bệnh gặp phải tình trạng nước tiểu màu đỏ kéo dài thì cần đến khám bác sĩ chuyên khoa ngay. Nước tiểu màu đỏ tuy không phải là triệu chứng nguy hiểm nhưng lại là dấu hiệu của tiểu máu, bệnh đường tiết niệu và nhiều căn bệnh nguy hiểm khác. Nếu bàng quang, thận, cầu thận, niệu đạo và các cơ quan khác của người bệnh bị viêm cấp tính không được điều trị sẽ phát triển thành viêm mãn tính.

Không những vậy, tiểu máu kéo dài còn có thể dẫn đến thiếu máu và làm cho sức khỏe tổng thể bị suy giảm rõ rệt. Vì vậy, bạn nên đến gặp bác sĩ ngay khi xuất hiện các triệu chứng để được chẩn đoán chính xác và tuân thủ nghiêm ngặt các chỉ định điều trị của bác sĩ.

Phương pháp chẩn đoán nước tiểu màu đỏ

Nước tiểu màu đỏ có phải tiểu máu hay không chủ yếu được chẩn đoán sau khi đã có kết quả xét nghiệm nước tiểu. Dựa vào số lượng hồng cầu trong nước tiểu, bác sĩ sẽ xem xét tình trạng sức khỏe đường tiết niệu của người bệnh. Ngoài ra, tiểu máu cũng có thể được chẩn đoán bằng các phương pháp khác như:

• Xét nghiệm nước tiểu: Dùng để kiểm tra nồng độ các chất trong nước tiểu.
• Cấy nước tiểu: Kiểm tra mẫu nước tiểu của người bệnh để tìm nhiễm trùng và vi khuẩn.
• Xét nghiệm tế bào trong nước tiểu: Xét nghiệm nhằm mục đích tìm ra các tế bào bất thường trong nước tiểu.

Dựa trên kết quả xét nghiệm nước tiểu và sau khi thăm khám lâm sàng, bác sĩ sẽ hướng dẫn bệnh nhân tiếp tục thăm khám chuyên sâu hơn để sàng lọc, phát hiện và điều trị nguyên nhân gây tiểu máu. Các phương pháp chẩn đoán này bao gồm:

• Nội soi bàng quang.
• Siêu âm thận, bàng quang, đường tiết niệu.
• Chụp CT.

Cách điều trị nước tiểu màu đỏ

Máu trong nước tiểu không nguy hiểm. Đây là triệu chứng của bệnh đường tiết niệu. Khi bệnh tiết niệu được kiểm soát và điều trị thì các triệu chứng có thể được chữa khỏi hoàn toàn.

Hầu hết các bệnh tiết niệu gây tiểu máu cấp tính đều có thể được điều trị bằng thuốc hoặc tự khỏi sau một thời gian. Mặc dù tiểu máu không phải là tình trạng sức khỏe nguy hiểm nhưng người bệnh cần chú ý điều trị và kiểm soát tốt tình trạng để tránh phát triển các biến chứng nghiêm trọng khác. Một trong những biến chứng của tiểu máu mà người bệnh cần phòng ngừa đó là ung thư.

Nếu bạn hoặc người thân gặp phải tình trạng nước tiểu màu đỏ, bạn có thể đến Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa để tìm ra nguyên nhân chính xác, được tư vấn, thăm khám và điều trị bệnh kịp thời. Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa PlinkCare TP.HCM quy tụ đội ngũ các chuyên gia bác sĩ đầu ngành, giỏi chuyên môn, tận tâm, luôn tự tin làm chủ những kỹ thuật mới nhất với nhiều năm kinh nghiệm trong tầm soát và điều trị tất cả các bệnh lý đường tiết niệu.

Với hệ thống trang thiết bị hiện đại hàng đầu trong nước và khu vực, phòng mổ đạt tiêu chuẩn quốc tế giúp phát hiện sớm và điều trị hiệu quả các bệnh lý về thận và đường tiết niệu, giúp người bệnh rút ngắn thời gian nằm viện, hạn chế nguy cơ tái phát, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Nước tiểu màu đỏ có thể là bệnh lý đường tiết niệu hoặc do nhiều nguyên nhân khác gây ra. Khi gặp phải tình trạng này, bạn nên đến khám bác sĩ ngay để được tầm soát và phát hiện kịp thời các bệnh nguy hiểm, nhằm có phương hướng điều trị hiệu quả.