Nội soi lấy sỏi ống mật chủ: Quy trình, đối tượng, ưu nhược điểm

Thủ thuật nội soi lấy sỏi ống mật chủ là gì?

Nội soi lấy sỏi ống mật chủ là phương pháp điều trị thường được chỉ định cho các trường hợp người bệnh có sỏi trong ống mật.

Sỏi ống mật chủ là bệnh thường gặp, chiếm 10 – 15% các bệnh lý về hệ thống dẫn mật. Đây là bệnh lý nguy hiểm vì sự xuất hiện của sỏi trong ống mật chủ sẽ ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa, ngăn dịch mật di chuyển vào tá tràng. Bên cạnh những triệu chứng đặc hiệu của sỏi ống mật chủ, sức khỏe chung của người bệnh cũng sẽ suy giảm trầm trọng.

Mức độ nghiêm trọng của sỏi ống mật chủ không dựa vào kích thước của viên sỏi. Vì chỉ cần có một viên sỏi nhỏ bên trong ống mật chủ cũng có khả năng cao gây tắc ống dẫn mật do sỏi. Người bệnh sẽ phải đối mặt với những biến chứng nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng. Những biến chứng điển hình có thể xảy ra như:

• Nhiễm trùng đường mật (thường xảy ra)
• Viêm tụy cấp
• Sốc nhiễm trùng đường mật (nguy hiểm đến tính mạng)
• Suy đa tạng

Cần lưu ý, sỏi ống mật chủ rất dễ tiến triển thành các biến chứng kể trên. Vì vậy, việc phát hiện bệnh sớm mang ý nghĩa rất lớn trong điều trị sỏi ống mật chủ.

Hiện nay, nội soi mật tụy ngược dòng (Endoscopic retrograde cholangiopancreatography ERCP) là phương pháp được ưu tiên sử dụng để lấy sỏi ống mật chủ. Đây là một phương pháp điều trị xâm lấn tối thiểu. Bác sĩ đưa ống nội soi từ miệng, men theo đường thực quản, dạ dày xuống tá tràng để tiếp cận nhú Vater nơi ống mật chủ đổ xuống. sau đó dùng dụng cụ thông vào đường mật qua nhú Vater, bơm thuốc cản quang vào đường mật để xác định cấu trúc đường mật và vị trí, số lượng, kích thước của sỏi, bác sĩ tiến hành mở rộng cơ vòng Oddi và lấy sỏi ra khỏi ống mật chủ bằng bóng hoặc rọ. (1)

Phương pháp này là giải pháp tối ưu cho sức khỏe người bệnh, hạn chế những triệu chứng sau các phẫu thuật lớn như đau tại vết mổ hoặc nhiễm trùng trong/sau khi mổ. Do vậy, quá trình hồi phục sau mổ của người bệnh cũng diễn ra nhanh chóng hơn.

Tuy nhiên, nội soi mật tụy ngược dòng không phải là phương pháp dành cho tất cả người bệnh bị sỏi ống mật chủ. Người bệnh cần phải được thăm khám kỹ lưỡng với bác sĩ trước đó. Trường hợp tình trạng sỏi hoặc sức khỏe của người bệnh không phù hợp thực hiện nội soi lấy sỏi ống mật chủ bằng ERCP, chỉ định khác có thể thay thế như phẫu thuật nội soi, mổ mở lấy ống mật chủ (khi sỏi kích thước quá lớn).

Đối tượng chỉ định và chống chỉ định

1. Chỉ định nội soi lấy sỏi ống mật chủ

Người bệnh được chỉ định thực hiện nội soi lấy sỏi ống mật chủ khi kết quả chẩn đoán có sỏi nằm trong ống mật chủ. Những triệu chứng lâm sàng, có thể nghi ngờ là sỏi ống mật chủ như:

• Đau tại các vị trí sườn, cạnh ngực, vùng quanh túi mật…
• Sốt
• Da vàng, niêm mạc vàng, nước tiểu vàng…

Để kết luận sỏi ống mật chủ, bác sĩ sẽ yêu cầu người bệnh thực hiện một số cận lâm sàng chẩn đoán hình ảnh để quan sát rõ hơn về kích thước, vị trí số lượng sỏi trong ống mật chủ, cấu trúc giải phẫu hệ thống đường mật. Những phương pháp chẩn đoán hình ảnh được chỉ định trong chẩn đoán bệnh sỏi ống mật chủ là:

• Siêu âm: Là phương pháp cơ bản nhất nhưng do ảnh hưởng từ các cơ quan lân cận khác, giá trị kết quả chẩn đoán sỏi ống mật chủ bằng siêu âm sẽ không cao.
• Chụp cắt lớp CT scan bụng: Kết quả hình ảnh thể hiện ống mật chủ theo các lát cắt ngang với độ phân giải cao, thể hiện được rõ tình trạng của ống mật chủ và sỏi nếu có
• Chụp cộng hưởng từ MRI: Hiện là phương pháp có giá trị cao nhất với độ nhạy và đặc hiệu rất cao. Kết quả thể hiện rõ ràng hình ảnh giải phẫu đường mật.
• Kỹ thuật siêu âm nội soi: Được áp dụng với người bệnh không thể chụp MRI, cho giá trị kết quả từ bằng đến cao hơn so với chụp MRI. Bác sĩ sẽ nội soi từ bên trong tá tràng để quan sát chi tiết ống mật chủ.

Dựa trên kết quả chẩn đoán hình ảnh, cùng với các triệu chứng lâm sàng, bệnh sử và điều kiện sức khỏe hiện tại của người bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện nội soi lấy sỏi ống mật chủ bằng phương pháp ERCP.

Nếu kết quả chẩn đoán hình ảnh cho thấy, kích thước của sỏi tại ống mật chủ quá lớn, hoặc bất thường giải phẫu ống mật chủ. Việc tán sỏi và loại bỏ sỏi mật bằng ERCP là không tối ưu, bác sĩ sẽ cho thực hiện phẫu thuật nội soi mở ống mật chủ để điều trị thay thế.

2. Chống chỉ định

Hầu hết các chống chỉ định là tương đối. Cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ của thủ thuật

Lấy sỏi ống mật chủ qua nội soi chống chỉ định với một số người đang mắc các bệnh lý nền có khả năng gây nguy hiểm nếu thực hiện thủ thuật. Những trường hợp này bao gồm:

• Người bệnh có rối loạn đông máu chưa điều chỉnh
• Người bệnh bị các vấn đề về tim mạch như nhồi máu cơ tim, suy tim…
• Người bệnh bị suy hô hấp cấp
• Người đang trong tình trạng sốc
• Người có nghi ngờ bị thủng đường tiêu hóa

Với người bệnh không thể thực hiện lấy sỏi ống mật chủ qua nội soi, bác sĩ sẽ xem xét điều kiện sức khỏe của người bệnh để chỉ định một phương pháp điều trị sỏi ống mật chủ khác an toàn và tối ưu hơn.

Quy trình nội soi lấy sỏi ống mật chủ

1. Chuẩn bị gì?

Các phương pháp lấy sỏi ống mật chủ, bao gồm nội soi mật tụy ngược dòng ERCP và phẫu thuật nội soi mở ống mật chủ, đều cần gây mê toàn thân. Vì vậy, người bệnh cần phải thông báo về tình trạng sức khỏe của mình cho bác sĩ, bao gồm tiền sử bệnh, các loại thuốc đang sử dụng, các điều kiện về tim và phổi, có tình trạng dị ứng thuốc hay không, có đang mang thai… Việc thông báo đầy đủ bệnh sử và tình trạng sức khỏe cho bác sĩ nhằm giúp quá trình gây mê diễn ra an toàn.

Bên cạnh đó, người bệnh không được ăn uống trong ít nhất 6 giờ trước khi thực hiện nội soi. Dạ dày sạch sẽ giúp bác sĩ quan sát toàn diện và giảm nguy cơ hít sặc, nôn ói trong quá trình nội soi.

2. Thực hiện nội soi

Những dụng cụ và công dụng chính cần có trong một buổi nội soi lấy sỏi ống mật chủ bằng phương pháp ERCP gồm:

• Ống nội soi tá tràng kết hợp với X-quang giúp bác sĩ quan sát hình ảnh vị trí, số lượng của sỏi tại ống mật chủ.
• Thuốc cản quang: Giúp thấy được hình ảnh ống mật và sỏi rõ nét.
• Spyglass: Đây là thiết bị tán sỏi được dùng trong trường hợp kích thước sỏi lớn. Trường hợp có thể thực hiện tán sỏi cơ học bằng sóng siêu âm thì không cần dùng spyglass.
• Dao cắt cơ vòng, dây dẫn, Bóng hoặc rọ, dụng cụ tán sỏi

Đầu tiên, người bệnh được đặt nằm nghiêng về bên trái hoặc nằm sấp mặt nghiêng phải. Một dụng cụ bảo vệ được đặt vào miệng. Sau khi đã ổn định tư thế, bác sĩ tiếp tục thực hiện gây mê gồm: tiêm thuốc mê qua đường tĩnh mạch.

Bác sĩ đưa ống nội soi từ đường miệng xuống thực quản qua dạ dày đến tá tràng người bệnh và dùng dụng cụ vào bên trong ống mật chủ. Sau đó, tiêm thuốc cản quang vào đường mật để quan sát hình dạng, vị trí, kích thước sỏi ống mật chủ trên màn hình X-quang. Sau khi đã xác định chính xác vị trí, kích thước của sỏi bên trong ống mật chủ (bác sĩ thực hiện tán sỏi bằng sóng siêu âm hoặc spyglass nếu sỏi có kích thước lớn). Cuối cùng, luồn bóng hoặc rọ thông qua ống nội soi để lấy sỏi ra ngoài.

Để loại bỏ được sỏi ra khỏi cơ thể một cách tối ưu, bác sĩ cần phải cắt cơ vòng nơi ống mật đổ vào tá tràng trước khi lấy sỏi.

Thông thường, thời gian hồi sức sau khi nội soi lấy sỏi ống mật chủ khá nhanh, chỉ khoảng 1 – 2 giờ sau nội soi người bệnh đã có thể hồi lại sức khỏe. Với những ca bệnh nội soi mật tụy ngược dòng ERCP tại PlinkCare cũng ghi nhận phản hồi hết đau ngay sau khi xong thủ thuật. Người bệnh đi lại, sinh hoạt bình thường chỉ 1 ngày sau thủ thuật. (2)

Sau thủ thuật bệnh nhân không có biến chứng, có thể ăn uống lại bình thường và xuất viện sau 1 – 2 ngày. Tuy nhiên, người bệnh vẫn cần chủ động quan sát tình trạng hồi phục của mình những ngày sau đó và báo ngay với bác sĩ nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.

Ưu nhược điểm

1. Ưu điểm của nội soi lấy sỏi ống mật chủ?

Nội soi lấy sỏi ống mật chủ bằng kỹ thuật nội soi mật tụy ngược dòng luôn được ưu tiên bởi những ưu điểm so với phương pháp phẫu thuật mổ hở truyền thống. Cùng với những tiến bộ trong công nghệ, phương pháp điều trị này hướng đến việc tối ưu sức khỏe cho người bệnh và hiệu quả điều trị.

Những ưu điểm của phương pháp lấy sỏi qua nội soi có thể kể đến như:

• Xâm lấn tối thiểu. Hạn chế tối đa tình trạng đau sau phẫu thuật và các biến chứng về vết mổ
• Thời gian thực hiện nội soi và hồi phục nhanh

Những ưu điểm kể trên đã giúp cho quá trình trước, trong và sau nội soi không gây ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể của người bệnh. Với thời gian nội soi ngắn, đau ít hoặc không có, người bệnh vẫn giữ được nền tảng sức khỏe tốt, rút ngắn quá trình hồi phục sau nội soi lấy sỏi ống mật chủ.

2. Rủi ro khi nội soi lấy sỏi ống mật chủ?

Rủi ro khi nội soi lấy sỏi ống mật chủ thường gặp sẽ liên quan đến các vấn đề sau:

• Viêm tụy cấp Là biến chứng thường gặp nhất của nội soi mật-tụy ngược dòng, chiếm tỷ lệ 5-12%. Mặc dù tăng Amylase máu tạm thời xảy ra trên 75% các trường hợp
• Chảy máu Biến chứng chảy máu chiếm tỷ lệ 1,5-3,5%, thường do cắt cơ vòng Oddi. Thường gặp chảy máu vào lòng ống tiêu hóa. Tuy vậy, cũng có một số báo cáo ghi nhận những biến chứng chảy máu trong đường mật và tụ máu trong gan, lách và trong ổ bụng. Tỷ lệ biến chứng chảy máu là 1,34%, trong đó 70,8% là chảy máu nhẹ . Chảy máu có thể xảy ra ngay trong khi làm thủ thuật nhưng cũng có thể muộn hơn trong vòng 2 tuần sau. Nguy cơ chảy máu mức độ nặng xảy ra thấp dưới 0,1%.
• Nhiễm khuẩn Nhiễm khuẩn có thể xảy ra sau nội soi lấy sỏi mật dưới nhiều hình thức và mức độ khác nhau như viêm đường mật ngược dòng, viêm đường mật mủ, nhiễm khuẩn máu, áp xe gan, viêm túi mật cấp…Tỷ lệ nhiễm khuẩn là 0,5-2%.
• Thủng ruột và đường mật Tỷ lệ thủng trong nội soi lấy sỏi mật thay đổi từ 0,1% đến 0,6%. Có 3 loại thủng khác nhau đã được mô tả: thủng do dây dẫn (guidewire) gây ra, thủng do cắt cơ vòng và thủng đường tiêu hóa (thực quản, dạ dày, tá tràng) do máy soi. Yếu tố nguy cơ gây thủng bao gồm: cắt cơ vòng Oddi, bệnh nhân đã phẫu thuật Billroth II, tiêm thuốc cản quang trong vách, kéo dài thời gian thủ thuật, nong hẹp đường mật và rối loạn cơ vòng Oddi.
• Không lấy được hết sỏi trong ống mật chủ. Thường xảy ra ở người bệnh có kích thước sỏi quá lớn, việc tán sỏi cũng không thể đem lại kết quả tốt nhất. Thực hiện phẫu thuật nội soi mở ống túi mật sẽ phù hợp và giảm tỷ lệ rủi ro sót sỏi hơn ở những người bệnh này.

Kích thước sỏi tối đa được loại bỏ bằng ERCP là bao nhiêu?

Phương pháp lấy sỏi ống mật chủ qua nội soi mật tuỵ ngược dòng (ERCP) hiện nay đã có thể thực hiện tán và lấy sỏi có kích thước lớn. Thông thường ERCP có thể lấy được những viên sỏi kích thước < 2cm. Sỏi kích thước lớn hơn, cần phải thực hiện ERCP kết hợp tán sỏi bằng cơ học hoặc tán sỏi laser.

Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa thuộc Hệ thống PlinkCare là những trung tâm y tế chuyên khoa Tiêu hóa uy tín, cung cấp dịch vụ thăm khám và điều trị cao cấp, hiệu quả cho người bệnh gặp các vấn đề về đường tiêu hóa từ nhẹ đến nặng.

Bệnh viện còn được trang bị hệ thống thiết bị y tế hiện đại, nhập khẩu từ nước ngoài, phục vụ tối đa nhu cầu thăm khám và điều trị của khách hàng.

Để đặt lịch thăm khám và điều trị các bệnh lý đường tiêu hóa với các chuyên gia bác sĩ về Tiêu hóa của Hệ thống PlinkCare, xin vui lòng liên hệ:

Nội soi lấy sỏi ống mật chủ là phương pháp điều trị xâm lấn tối thiểu, loại bỏ sỏi ở trong ống mật chủ. Hiện nay, nội soi mật tụy ngược dòng được áp dụng phổ biến và ưu tiên chỉ định trong điều trị sỏi ống mật chủ vì nhiều ưu điểm vượt trội hơn phẫu thuật truyền thống. Phương pháp giúp người bệnh hạn chế biến chứng, giảm thiểu tối đa tình trạng đau sau nội soi và quá trình hồi phục cũng được rút ngắn đáng kể.