Nhiệt miệng là gì? 9 nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết bệnh

Nhiệt miệng là gì?

Nhiệt miệng là tình trạng mất hoặc xói mòn một phần mô mỏng manh bên trong miệng (niêm mạc). Có rất nhiều nguyên nhân gây nhiệt miệng (loét miệng). Nguyên nhân phổ biến nhất là do chấn thương, như vô tình cắn vào bên trong má. Các nguyên nhân khác bao gồm: loét aphthous, một số loại thuốc, phát ban ở miệng, nhiễm virus, vi khuẩn và nấm, hóa chất và một số tình trạng bệnh có liên quan. Trong hầu hết các trường hợp, nhiệt miệng là vô hại và tự khỏi trong vòng 10 – 14 ngày mà không cần điều trị.

Trong đó, nhiệt miệng aphthous (loét áp-tơ), do áp-tơ tái phát thường bắt đầu ở thời thơ ấu hoặc thanh thiếu niên với các vết loét nhỏ, tròn hoặc hình trứng tái phát với viền giới hạn, quầng hồng ban và nền màu vàng hoặc xám. Nó ảnh hưởng đến ít nhất 20% dân số và diễn biến tự nhiên của nó là tự thuyên giảm, cuối cùng là biến mất. Có 3 loại lâm sàng chính:

• Các vết loét áp-tơ nhỏ (chiếm 80%) có đường kính dưới 5mm và thường lành sau 7 – 14 ngày.
• Các vết loét áp tơ lớn là các vết loét lớn lành chậm trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng và có thể để lại sẹo.
• Loét dạng Herpes là các vết loét có nhiều điểm, lành trong khoảng vài ngày đến vài tuần.

Nếu nhiệt miệng không khỏi trong vòng 2 tuần hoặc chúng thường xuyên tái phát, người bệnh cần đến gặp bác sĩ để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị phù hợp. (1)

9 nguyên nhân gây nhiệt miệng thường gặp

Có nhiều nguyên nhân khiến một người mắc nhiệt miệng, có thể do chấn thương, thiếu dinh dưỡng hoặc nhiều nguyên nhân khác.

1. Chấn thương miệng

Chấn thương miệng do răng giả không vừa khít, răng bị gãy hoặc do trám răng, niềng răng,… là nguyên nhân hàng đầu gây nhiệt miệng. Vết loét miệng do chấn thương có thể xảy ra do các sự kiện như vô tình cắn chính mình khi nói chuyện, ngủ hoặc trong khi nhai. Răng bị gãy, sâu răng, lệch lạc hoặc dị dạng có thể dẫn đến loét bề mặt. Vết loét do chấn thương thường bắt đầu bằng một vết loét ở bên trong má. Nó ngày càng lớn hơn và biến thành một cái hố màu vàng gây đau đớn. (2)

2. Stress

Căn thẳng có thể làm tổn thương niêm mạc miệng do cắn vào má hoặc môi, dẫn đến loét miệng. Những thay đổi về di truyền cũng có thể liên quan đến các phản ứng căng thẳng xảy ra trong cơ thể. Một nghiên cứu khác chỉ ra rằng, tính đa hình trong gen vận chuyển serotonin, thường được nhận thấy ở những người mắc chứng lo âu hoặc căng thẳng, có nguy cơ phát triển nhiệt miệng cao hơn bình thường.

3. Thiếu dinh dưỡng

Thiếu dinh dưỡng là tình trạng khi cơ thể không nhận đủ lượng vitamin, khoáng chất và các chất dinh dưỡng khác cần thiết để duy trì các mô và chức năng cơ quan khỏe mạnh. Thiếu hụt dinh dưỡng Protein-Năng lượng (Protein-Energy Malnutrition; PEM) xảy ra khi thiếu hụt protein, thực phẩm năng lượng hoặc cả 2, liên quan đến nhu cầu của cơ thể. Sự thiếu hụt năng lượng và protein trong chế độ ăn uống thường xảy ra cùng nhau.

Tình trạng suy dinh dưỡng của cơ thể trong quá trình phát triển có thể ảnh hưởng đến cấu trúc miệng. Suy dinh dưỡng ảnh hưởng đến sức khỏe răng miệng và sức khỏe răng miệng kém có thể dẫn đến suy dinh dưỡng. Mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau này cho thấy sức khỏe dinh dưỡng tốt sẽ thúc đẩy sức khỏe răng miệng tốt và ngược lại.

Suy dinh dưỡng có thể làm thay đổi cân bằng nội môi, dẫn đến bệnh tiến triển ở khoang miệng, trong đó phổ biến nhất là nhiệt miệng hay còn gọi là lở miệng, làm giảm sức đề kháng của màng sinh học vi khuẩn thường trú và giảm khả năng chữa lành mô. Nó thậm chí có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của khoang miệng. ​

4. Thay đổi nội tiết

Sự thay đổi về nội tiết tố xảy ra trong thời kỳ kinh nguyệt hoặc mang thai, có thể làm thay đổi phản ứng của hệ thống miễn dịch đối với vi khuẩn đường miệng. Điều này có thể dẫn đến tình trạng viêm tăng lên và sự phát triển của nhiệt miệng. Mặc khác, sự mất cân bằng nội tiết tố nhất định có thể ảnh hưởng trực tiếp đến niêm mạc miệng. Điều này có thể làm cho nó dễ bị kích ứng và dễ loét hơn.

5. Thực phẩm cay nóng

Thức ăn cay có thể phá vỡ lớp lót bên trong miệng, gây nhiệt miệng. Tiêu thụ thực phẩm cay nóng trong khi bị nhiệt miệng khiến bệnh trở nặng nhanh hơn, gây viêm nặng và các cơn đau dữ dội khi ăn uống, vệ sinh răng miệng.

6. Dị ứng

Khô miệng do dị ứng theo mùa có thể làm cho nướu sưng lên, khiến chúng dễ bị vi khuẩn tấn công và bị các vết thương nhỏ như vết cắt và vết xước. Đây là lý do tại sao dị ứng theo mùa đôi khi có thể dẫn đến nhiệt miệng phát triển trên nướu.

Nhiều loại thực phẩm và hóa chất có thể gây kích ứng hoặc gây ra phản ứng dị ứng, gây loét miệng. Thực phẩm có tính axit cũng như một số thành phần trong các chất thông thường như kem đánh răng, nước súc miệng, kẹo và kẹo cao su cũng có thể là nguyên nhân gây nhiệt miệng do dị ứng.

7. Hệ miễn dịch yếu

Nhiệt miệng loại áp-tơ được tìm thấy ở những người bệnh có hệ miễn dịch yếu. Nguyên nhân gây suy yếu hệ miễn dịch được xác định do: thiếu máu (thiếu sắt, folate hoặc vitamin B12); bệnh celiac; bệnh Crohn; nhiễm HIV, giảm bạch cầu và các tình trạng suy giảm miễn dịch khác; bệnh áp-tơ lưỡng cực Neumann cũng có thể xuất hiện vết loét sinh dục; và hội chứng Behçet gây tổn thương ở bộ phận sinh dục, da, mắt và các tổn thương khác ở niêm mạc miệng. Các vết loét miệng trong hội chứng Behçet thường là các tổn thương lớn, diễn biến thường xuyên và thời gian lành vết thương lâu.

8. Nhiễm trùng

Nhiệt miệng đôi khi có thể do nhiễm trùng như thủy đậu, cảm lạnh, herpes,… cụ thể:

• Vi khuẩn: có thể xâm nhập vào vết loét và gây nhiễm trùng, đặc biệt nếu vết loét sâu hoặc ở niêm mạc miệng.
• Virus: một số loại virus như: herpes simplex, có thể gây nhiệt miệng tái phát và đau đớn.
• Nhiễm nấm: candida albicans, một loại nấm, có thể gây nhiệt miệng, đặc biệt ở những người có hệ miễn dịch yếu hoặc đang dùng một số loại thuốc ức chế miễn dịch nhất định.

9. Nguyên nhân khác

Các nguyên nhân khác gây nhiệt miệng có thể do sinh lý hoặc đến từ tác động của môi trường ngoài. Một số trường hợp bị nhiệt miệng có tính gia đình và di truyền. Ở trẻ em, nhiệt miệng cũng xảy ra trong các cơn sốt định kỳ, viêm miệng dị ứng, viêm họng.

Dấu hiệu nhiệt miệng

Dấu hiệu nhiệt miệng tùy thuộc vào nguyên nhân, nhưng có thể bao gồm:

• Một hoặc nhiều vết loét đau ở một phần niêm mạc miệng.
• Niêm mạc sưng và đỏ xung quanh vết loét.
• Các vấn đề khi nhai hoặc đánh răng do đau.
• Kích ứng vết loét do thức ăn mặn, cay hoặc chua.
• Kích ứng vết loét do răng giả, niềng răng hoặc máng ngậm miệng.
• Đôi khi vết loét có thể không đau.

Đối tượng nào dễ bị nhiệt miệng?

Đối tượng dễ bị nhiệt miệng gồm:

• Những người có di truyền trong gia đình bị nhiệt miệng.
• Người bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như: căng thẳng, hệ thống miễn dịch suy yếu và thay đổi nội tiết tố.
• Nhóm người bị thiếu vitamin và khoáng chất, như sắt, kẽm, axit folic, vitamin nhóm B hoặc vitamin D.
• Người đang sử dụng một số loại thuốc điều trị bao gồm một số NSAID, thuốc chẹn beta hoặc nicorandil.
• Người đang cai thuốc, có thể bị loét miệng khi họ ngừng hút thuốc trong lần đầu cai thuốc lá.

Trên thực tế, nhiệt miệng có thể xuất hiện ở bất kỳ đối tượng nào, không phân biệt tuổi tác, giới tính hay chủng tộc. Nhiệt miệng thường phát triển ở trẻ em, tái phát nhiều lần trong suốt thời thơ ấu; ảnh hưởng đến phụ nữ có thai, đang trong chu kỳ kinh nguyệt. Hơn nữa, với nguyên nhân đa dạng, bất kỳ ai cũng có thể phát triển các vết loét do nhiệt miệng.

Nhiệt miệng có nguy hiểm không?

Nhiệt miệng thường không nguy hiểm, nhưng có thể gây khó chịu khi phải sống chung với nó. Bệnh cần thời gian để chữa lành. Tránh những thứ gây kích ứng vết loét miệng sẽ giúp đẩy nhanh quá trình chữa lành vết loét.

Các vết nhiệt miệng lớn sẽ nặng hơn và có thể mất nhiều thời gian hơn để lành. Bất kỳ vết loét nào kéo dài hơn 3 tuần đều nên được thăm khám, chẩn đoán. Những vết loét lớn có thể xuất hiện gần amidan và có thể rất đau, đặc biệt là khi nhai nuốt.

Mặc khác, những vết loét trong giống như nhiệt miệng có thể là dấu hiệu của các tình trạng ác tính nếu chúng không gây đau. Khi xuất hiện các vết loét này, người bệnh cần đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và tầm soát các bệnh ác tính như ung thư miệng.

Nhiệt miệng có bao nhiêu mức độ?

Nhiệt miệng có thể chia thành 3 mức độ, dựa trên các triệu chứng và nguyên nhân, bao gồm:

• Nhiệt miệng mức độ nhẹ: tình trạng này phổ biến, chúng bao gồm các vết loét nhỏ, nông và thường lành trong vòng 1 hoặc 2 tuần.
• Nhiệt miệng mức độ nặng: những vết loét này lớn hơn và sâu hơn so với vết loét nhẹ. Chúng có thể mất vài tuần để lành và có thể gây khó chịu đáng kể.
• Loét dạng herpes: đây là các cụm loét nhỏ, đau thường xảy ra ở những người có tiền sử nhiễm virus herpes simplex.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bị nhiệt miệng cần gặp bác sĩ ngay, khi có các biểu hiện dưới đây:

• Vết loét kéo dài hơn 3 tuần.
• Vẻ ngoài của vết loét khác với các vết loét miệng khác mà người bệnh đã từng bị trước đây, ví dụ nó lớn hơn bình thường hoặc gần phía sau cổ họng.
• Chảy máu hoặc trở nên đau đớn và đỏ hơn, đây có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng.
• Mặc dù hầu hết các vết loét miệng đều vô hại, nhưng một vết loét miệng kéo dài đôi khi là dấu hiệu của ung thư miệng. Tốt nhất là nên gặp bác sĩ ngay.

Ngoài ra, bác sĩ Da liễu – Thẩm mỹ Da cũng khuyến cáo người bệnh nên đến gặp bác sĩ nếu có các triệu chứng khác như: vết loét ở bất kỳ vị trí nào khác trên cơ thể, như da hoặc bộ phận sinh dục.

Phương pháp chẩn đoán nhiệt miệng

Phương pháp chẩn đoán nhiệt miệng chủ yếu là khám lâm sàng dựa trên tiền sử bệnh và không có xét nghiệm cụ thể cho chẩn đoán nhiệt miệng thông thường. Xét nghiệm công thức máu, nồng độ sắt, và có thể cả folate hồng cầu và vitamin B12 huyết thanh, cũng như các xét nghiệm khác có thể giúp loại trừ các rối loạn hệ thống. Sinh thiết hiếm khi được chỉ định, gần như chỉ cần thiết trong trường hợp bác sĩ nghi ngờ ung thư.

Cách điều trị nhiệt miệng

Hầu hết các vết loét miệng thường vô hại và tự khỏi trong vòng 10 – 14 ngày. Các loại loét miệng khác, như bệnh aphthous hoặc do nhiễm herpes simplex ở miệng cần được điều trị tại chỗ (như nước súc miệng, thuốc mỡ hoặc gel). Có thể kiểm soát được các triệu chứng và giảm nguy cơ biến chứng của vết loét bằng các biện pháp sau đây:

• Tránh ăn đồ cay, mặn và chua cho đến khi vết loét do nhiệt miệng lành lại.
• Uống nhiều nước.
• Giữ miệng sạch sẽ.
• Thoa gel sát trùng lên vết loét (nếu cần).
• Súc miệng bằng nước ấm, nước muối sinh lý.
• Sử dụng nước súc miệng khác hoặc thuốc mỡ steroid tại chỗ – thường do bác sĩ chuyên khoa kê đơn.
• Nếu cần trong trường hợp nặng, bác sĩ có thể kê đơn thuốc uống phù hợp.

Xem thêm: 20+ cách trị nhiệt miệng an toàn hiệu quả ngay tại nhà

Biện pháp phòng ngừa nhiệt miệng

Không có biện pháp phòng ngừa nhiệt miệng hoàn toàn, dưới đây là một số biện pháp có thể làm giảm nguy cơ phát triển nhiệt miệng như:

• Đánh răng nhẹ nhàng bằng bàn chải đánh răng mềm, cẩn thận không để bàn chải bị trượt làm tổn thương niêm mạc miệng.
• Ăn chế độ ăn cân bằng dinh dưỡng và khoa học.
• Đảm bảo kiểm soát tốt các tình trạng sức khỏe tiềm ẩn.

Nhiệt miệng là những vết loét nhỏ hình thành trên nướu, môi, lưỡi, má trong hoặc vòm miệng. Rất nhiều nguyên nhân khác nhau có thể gây ra chúng, bao gồm những chấn thương nhỏ, thay đổi nội tiết tố và căng thẳng về cảm xúc. Nhiều vết loét miệng tự khỏi. Những người khác có thể cần điều trị.

Điều trị nhiệt miệng tại khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, PlinkCare TP.HCM với đội ngũ bác sĩ giỏi, giàu chuyên môn và đầy kinh nghiệm, trực tiếp chẩn đoán và điều trị nhiệt miệng hiệu quả, đẩy lùi cơn đau khó chịu do tình trạng này mang lại.

Hy vọng với những thông tin mà bài viết vừa chia sẻ đã giúp bạn hiểu về nhiệt miệng, nguyên nhân, dấu hiệu, phương pháp điều trị và phòng ngừa tình trạng này.