Ngộ độc paracetamol: Triệu chứng, nguyên nhân và cách chẩn đoán

Dùng paracetamol liều như thế nào thì dẫn đến ngộ độc paracetamol? Các triệu chứng ngộ độc paracetamol là gì? Khi có dấu hiệu ngộ độc paracetamol thì nên làm gì? Cùng tìm hiểu ngay về liều ngộ độc paracetamol cũng như cách xử trí nếu dùng paracetamol vượt quá liều cho phép.

Ngộ độc paracetamol là gì?

Ngộ độc paracetamol là tình trạng ngộ độc, tổn thương gan do dùng quá liều paracetamol hoặc dùng paracetamol cùng với các loại thuốc có chứa thành phần paracetamol. Mặc dù Paracetamol là một loại thuốc giảm đau và hạ sốt phổ biến, được sử dụng để điều trị các triệu chứng như đau đầu, đau nhức cơ thể, sốt,… nhưng nếu dùng quá liều, paracetamol vẫn có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến tử vong. (1)

Với các trường hợp dùng paracetamol quá liều, thuốc hầu như được hấp thụ trong 2 giờ đầu tiên và sau 1 giờ kể từ lúc sử dụng chính lúc nồng độ thuốc đạt đỉnh.

Liều ngộ độc paracetamol

Paracetamol được sản xuất ở dạng viên nén, viên đặt hậu môn, viên sủi, bột hòa tan,… với hàm lượng 80mg, 150mg, 250mg, 300mg và 500mg.

Liều dùng của Paracetamol với người lớn là 1 lần 1 viên uống hoặc đặt hậu môn 325 – 650mg, sử dụng cách nhau 4 – 6 giờ. Các trường hợp đặc biệt được chỉ định dùng thuốc với hàm lượng 1000mg thì dùng liều tiếp theo sau 6-8 giờ. Với trẻ em, liều dùng được điều chỉnh dựa theo trọng lượng của trẻ: 10-15mg/kg, mỗi lần dùng cách 4 – 8 giờ.

Liều ngộ độc Paracetamol là liều cao hơn so với liều quy định này. Cụ thể, người lớn có thể bị ngộ độc thuốc paracetamol nếu dùng quá 4g/24 giờ. Trẻ em cũng có thể đối diện với nguy cơ ngộ độc thuốc paracetamol nếu dùng  50-70mg/kg/24 giờ. (2)

Dấu hiệu ngộ độc paracetamol

Khi sử dụng paracetamol quá liều và bị ngộ độc Paracetamol, bạn có thể gặp một số dấu hiệu ban đầu như buồn nôn, chán ăn, đau bụng. Các dấu hiệu ngộ độc paracetamol đầu tiên này thường xuất hiện trong vòng 24 giờ sau khi uống thuốc.

Nếu không được điều trị, các triệu chứng sẽ nặng dần lên. Lúc này, bạn sẽ cảm thấy tình trạng mệt mỏi nghiêm trọng hơn. Đi kèm với đó là các triệu chứng như buồn nôn, nôn ói, vàng da, căng tức vùng hạ sườn phải. Cụ thể, các dấu hiệu ngộ độc paracetamol bao gồm:

• Buồn nôn, nôn mửa: Đây là triệu chứng phổ biến nhất của ngộ độc paracetamol. Buồn nôn thường xuất hiện sớm nhất, sau đó là nôn mửa.
• Chán ăn: Bệnh nhân ngộ độc paracetamol thường cảm thấy chán ăn, không muốn ăn uống.
• Đau bụng: Đau bụng thường xuất hiện ở vùng thượng vị, sau đó có thể lan ra toàn bụng. Bạn sẽ có cảm giác bụng căng tức khi bị ngộ độc paracetamol.
• Mệt mỏi: Bệnh nhân ngộ độc paracetamol thường cảm thấy mệt mỏi, uể oải, không có năng lượng để làm bất cứ điều gì.
• Vàng da: Một dấu hiệu ngộ độc paracetamol mà bạn có thể gặp chính là vàng da. Vàng da chính là triệu chứng do suy gan. Gan là cơ quan chịu trách nhiệm chuyển hóa paracetamol. Khi bị ngộ độc paracetamol, gan sẽ bị tổn thương và không thể chuyển hóa paracetamol thành các chất không độc hại. Các chất độc hại này sẽ tích tụ trong máu và gây tổn thương gan.
• Khó tiểu tiện, tiểu ra máu: Khó tiểu tiện, tiểu ra máu là dấu hiệu của suy thận. Thận là cơ quan chịu trách nhiệm đào thải các chất độc hại ra khỏi cơ thể. Khi bị ngộ độc paracetamol, thận cũng có thể bị tổn thương và không thể đào thải các chất độc hại ra khỏi cơ thể.
• Co giật, lú lẫn: Đây là những dấu hiệu của tổn thương não do ngộ độc paracetamol.

Các dấu hiệu ngộ độc paracetamol được chia làm 4 giai đoạn. Trong đó: (3)

• Giai đoạn khởi đầu (24 giờ đầu sau khi dùng thuốc): Thường ở giai đoạn này chưa có triệu chứng hoặc triệu chứng không đặc hiệu, bạn có thể cảm thấy vã mồ hôi, buồn nôn, nôn ói.
• Giai đoạn 2: Giai đoạn này diễn ra sau 24-48 giờ sau khi dùng thuốc. Lúc này men gan tăng và có thể phát hiện thông qua xét nghiệm máu, xét nghiệm men gan.
• Giai đoạn 3: Đây là giai đoạn 3-5 ngày sau ngộ độc. Hầu hết người bệnh bị ngộ độc paracetamol sẽ khỏi ở giai đoạn 2. Tuy nhiên, nếu bệnh tiến triển đến giai đoạn 3 thì người bệnh có nguy cơ bị suy gan và suy đa tạng cao, xuất hiện dấu hiệu vàng da, men gan tăng tối đa, lú lẫn, hạ đường huyết,…
• Giai đoạn 4: Nếu người bệnh được điều trị khỏi bệnh thì các triệu chứng sẽ được phục hồi trong vòng 30 ngày hoặc lâu hơn. Còn nếu không được điều trị, người bệnh có nguy cơ tử vong trong 4-18 ngày sau khi dùng thuốc.

Nếu sau khi sử dụng paracetamol và có các triệu chứng nghi ngờ ngộ độc paracetamol, tốt nhất bạn nên đến bệnh viện càng sớm càng tốt.

Nguyên nhân ngộ độc paracetamol

Nguyên nhân ngộ độc paracetamol là do dùng thuốc sai cách. Có hai nguyên nhân chính là do dùng thuốc quá liều hoặc dùng cùng lúc nhiều loại thuốc có chứa thành phần paracetamol.

Paracetamol có thành phần chứa N-acetylbenzoquinonimin. Đây là một chất có thể biến thành chất độc cho gan. Khi bạn dùng thuốc, khoảng 4% paracetamol sẽ được chuyển hóa và biến thành chất độc này.

Do thuốc được hấp thụ vào máu và đi vào gan nên khi paracetamol chuyển hóa thành N-acetylbenzoquinonimin thì gan cần phải dùng rất nhiều glutathione để trung hòa lượng N-acetylbenzoquinonimin, nhằm hạn chế tối đa tác động của chất độc này đối với cơ thể.

Tuy nhiên, các trường hợp dùng quá nhiều paracetamol thì gan không có đủ lượng glutathione cần thiết. Vì thế, gan không thể thực hiện chức năng trung hòa N-acetylbenzoquinonimin và khiến cho chất độc vẫn còn tồn tại trong gan, từ đó dẫn đến nhiễm độc gan, làm suy gan, hoại tử tế bào gan. (4)

Biến chứng ngộ độc paracetamol

Ngộ độc paracetamol có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như suy gan, hoại tử gan vùng 3. Người bệnh cũng phải đối mặt với nguy cơ suy thận, rối loạn chức năng đông máu, các bệnh lý não, suy đa tạng,…

Các biến chứng ngộ độc paracetamol khác có thể kể đến như hội chứng Stevens-Johnson (SJS) gây loét da, hoại tử thượng bì nhiễm độc (TEN), hội chứng mụn mủ ngoại ban toàn thân cấp tính (AGEP). Các biến chứng này có thể dẫn đến mù lòa.

Cần nhấn mạnh, nếu không được điều trị kịp thời, các dấu hiệu ngộ độc paracetamol sẽ ngày càng nghiêm trọng hơn và có thể khiến người bệnh hôn mê, thậm chí tử vong.

Cách chẩn đoán ngộ độc paracetamol

Chẩn đoán ngộ độc paracetamol dựa trên các yếu tố sau:

• Lịch sử sử dụng thuốc: Bác sĩ sẽ hỏi bệnh nhân về tiền sử sử dụng thuốc, bao gồm loại thuốc, liều lượng và thời gian sử dụng để đánh giá xem bạn đã dùng bao nhiêu paracetamol và các loại thuốc khác.
• Triệu chứng lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra các triệu chứng của bệnh nhân, bao gồm các triệu chứng ban đầu như buồn nôn, nôn mửa, chán ăn, đau bụng và các triệu chứng nặng hơn như mệt mỏi, da vàng, tiểu ra máu, giảm tiểu tiện, co giật, lú lẫn,…
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể giúp bác sĩ xác định mức độ tổn thương gan do ngộ độc paracetamol. Nếu phát hiện nồng độ paracetamol trong máu cao thì điều này cũng đồng nghĩa với nguy cơ tổn thương gan lớn.
• Xét nghiệm chức năng gan: Một xét nghiệm khác cũng được thực hiện với người bệnh nghi ngờ ngộ độc paracetamol chính là xét nghiệm chức năng gan. Xét nghiệm chức năng gan giúp đánh giá mức độ tổn thương gan. Các xét nghiệm chức năng gan thường được thực hiện bao gồm xét nghiệm AST, xét nghiệm ALT, xét nghiệm ALP,…

Cách điều trị ngộ độc paracetamol

Tùy thuộc vào tình trạng của người bệnh, mức độ ngộ độc paracetamol và bất kỳ loại thuốc nào khác người bệnh sử dụng song song với paracetamol mà bác sĩ sẽ đưa ra hướng điều trị phù hợp. Một số phương án điều trị với trường hợp ngộ độc paracetamol thường là:

• Kích thích nôn, súc rửa dạ dày: Trong rất ít trường hợp một người đến bệnh viện vài phút cho đến 1-2 tiếng đầu tiên sau khi dùng quá liều, bác sĩ có thể cố gắng rửa dạ dày, tẩy ruột để ngăn cản sự hấp thu chất độc trước khi chất độc được gan hấp thụ. Phương pháp rửa dạ dày cần được thực hiện càng sớm càng tốt. Người bị ngộ độc paracetamol cũng có thể được chỉ định dùng các loại thuốc kích thích nôn.
• Dùng than hoạt tính: Với người bị ngộ độc paracetamol và được đưa đến bệnh viện trong 4 giờ đầu tiên sau khi dùng quá liều, bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh uống than hoạt tính. Than hoạt tính giúp hỗ trợ hấp thu bất kỳ loại thuốc nào còn lại trong đường tiêu hóa để tránh thuốc tương tác với paracetamol.
• Dùng N-axetylcystein (NAC): NAC là một thuốc giải độc cho các trường hợp quá liều paracetamol. NAC có khả năng sản xuất chất chống oxy hóa để tạo và bổ sung glutathione nhằm đào thải chất độc bên trong paracetamol. Thuốc NAC có mùi hôi nhưng có thể pha với nước trái cây hoặc hương liệu khác để dễ uống hơn. Nếu người bệnh không thể uống NAC bằng đường uống, có thể đặt ống và đưa thuốc vào dạ dày hoặc tiêm NAC bằng đường tĩnh mạch. NAC nên được dùng trong vòng 8 giờ sau khi uống paracetamol và thường được dùng trong 20 giờ đến 72 giờ.

Với các trường hợp ngộ độc paracetamol nhẹ, bác sĩ có thể cho xuất viện và theo dõi thêm tại nhà. Các trường hợp tổn thương gan, thận hay các cơ quan khác thì cần lưu viện và điều trị các biến chứng do ngộ độc paracetamol gây ra.

Cách phòng ngừa ngộ độc paracetamol & liều dùng paracetamol phù hợp

Để tránh ngộ độc paracetamol, bạn cần lưu ý:

• Dùng đúng liều quy định 325 – 650mg/lần và cách nhau 4-6 giờ (với người lớn), 10-15mg/kg và cách 4 – 8 giờ (với trẻ em).
• Luôn đóng chặt các hộp thuốc chứa paracetamol và sử dụng các chai an toàn cho trẻ em. Giữ tất cả các loại thuốc xa tầm tay trẻ em và khóa cẩn thận.
• Biết đúng liều lượng paracetamol và lượng paracetamol trong chế phẩm bạn đang sử dụng. Nếu dùng với liều lượng khuyến cáo sẽ không có nguy cơ ngộ độc do paracetamol.
• Không bao giờ trộn lẫn các loại thuốc khác nhau nếu cả hai loại thuốc đều chứa paracetamol, trừ khi được bác sĩ chỉ định. Ví dụ, không nên dùng thuốc đau đầu chứa paracetamol với thuốc cảm lạnh có chứa paracetamol. Bạn có thể đọc thành phần thuốc để biết thuốc có chứa paracetamol (acetaminophen) hay không.
• Nếu bạn hoặc một thành viên trong gia đình bị trầm cảm và muốn tự tử, hãy loại bỏ tất cả thuốc và các chất nguy hiểm ra khỏi nhà.
• Nếu bạn không chắc chắn về cách thức và thời điểm dùng paracetamol, hãy đến bệnh viện hoặc các cơ sở y tế uy tín để được hướng dẫn.
• Khi bạn được cấp một loại thuốc mới, hãy luôn đảm bảo rằng bác sĩ biết tất cả các loại thuốc và chất bổ sung, các loại thực phẩm chức năng mà bạn đang dùng, cả thuốc được kê đơn và không kê đơn. Cách dễ nhất để làm điều này là ghi lại danh sách các loại thuốc và thực phẩm chức năng và trao đổi với bác sĩ của bạn.
• Không dùng paracetamol nếu bạn uống đồ uống có cồn.

Nếu bạn không chắc chắn về liều dùng paracetamol, bạn có thể đến bệnh viện có chuyên khoa thần kinh để được bác sĩ hỗ trợ thăm khám, chẩn đoán và tư vấn điều trị.

Để đặt lịch thăm khám, tư vấn các vấn đề về sức khỏe tại Hệ thống PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Nhìn chung, ngộ độc paracetamol nếu được điều trị sớm và đúng cách thì hầu hết bệnh nhân sẽ hồi phục hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu không được điều trị hoặc điều trị muộn, bệnh nhân có thể bị suy gan, thậm chí tử vong. Vì thế, khi sử dụng paracetamol, nên xác định liều lượng chính xác để tránh ngộ độc paracetamol bạn nhé.