Ngất xỉu có nguy hiểm không? Cần làm gì khi có dấu hiệu?

Tình trạng ngất xỉu là gì?

Ngất xỉu là tình trạng bị mất ý thức và tư thế đột ngột, trong một thời gian ngắn do huyết áp thấp, khiến cho lưu lượng máu đến não bị giảm. Người bệnh bị ngã xuống đất khi ngất xỉu và thường tỉnh lại sau vài giây hoặc vài phút. Khi tự hồi phục lại, người bệnh có thể nhớ được cảm giác trước lúc ngất xỉu, một số trường hợp bị mệt mỏi sau khi tỉnh lại.

Tình trạng ngất xỉu có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Mặc dù không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng ngất xỉu có thể là dấu hiệu ban đầu cảnh báo nhiều bệnh lý khác, ví dụ như liên quan đến tim. Do đó, người bệnh không nên chủ quan khi bị mất ý thức một cách đột ngột. (1)

Ngất xỉu là vấn đề thường xảy ra, bất cứ ai cũng có thể gặp phải, chiếm 3% số ca cấp cứu và 6% số ca nhập viện. Trường hợp người bệnh bị ngất xỉu lần đầu tiên sau 40 tuổi thì rất có thể có liên quan đến bệnh lý tim mạch, bệnh lý mạch máu não, huyết áp thấp hoặc do tác dụng phụ của thuốc.

Ngất xỉu có nguy hiểm không?

Trong cuộc sống thường ngày, có thể bạn đã từng trải qua hoặc chứng kiến nhiều người bị ngất xỉu, thậm chí người đó khỏe mạnh không có bệnh lý nào. Nguyên nhân gây ngất xỉu cũng có rất nhiều.

Một tình huống bất ngờ, quá đói, cơ thể bị mất nước,… cũng có thể khiến bạn bị ngất đi. Thông thường, bạn có thể tự tỉnh lại, hồi phục được ý thức nhanh chóng chỉ sau vài giây hoặc vài phút. Khi đó, ngất xỉu không quá nguy hiểm, bạn chỉ cần nằm nghỉ ngơi thêm, hít thở sâu và nhẹ nhàng để dần ổn định lại nhịp tim. Sau khi đã khỏe hẳn, bạn vẫn nên đến gặp bác sĩ để được kiểm tra kỹ hơn.

Các loại ngất xỉu thường gặp

Tình trạng ngất xỉu có nguy hiểm không còn tùy thuộc vào bệnh nhân bị ngất rơi vào trường hợp có đáng báo động không. Dưới đây là một số loại ngất xỉu thường gặp:

1. Ngất Vasovagal

Ngất Vasovagal, hay còn gọi là ngất do thần kinh phế vị, là loại ngất xỉu phổ biến nhất, gặp nhiều ở trẻ em và thanh niên. Vasovagal xảy ra khi huyết áp giảm, làm giảm lưu thông đến não và gây mất ý thức. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này thường là do:

• Bị kim tiêm chích;
• Khi bị lấy máu, nhìn thấy máu;
• Căng thẳng quá mức;
• Nhận một thông tin xấu, quá bất ngờ, hoảng sợ;
• Cười quá nhiều;
• Một cơn đau dữ dội do chấn thương thể chất;
• Quá nóng;
• Cơ thể bị mất nước.

Ngất Vasovagal thường xảy ra khi bạn đang đứng, có kèm theo các triệu chứng như người nóng bừng, buồn nôn, choáng váng, thị lực bị giảm đột ngột. Hầu hết những trường hợp bị ngất do thần kinh phế vị đều không quá nguy hiểm, không tiềm ẩn vấn đề về tim hoặc thần kinh.

2. Ngất xoang cảnh

Động mạch cảnh là mạch máu cung cấp máu cho não. Bạn có thể bị ngất xoang cảnh khi có một thứ gì đó chèn ép hoặc làm co thắt động mạch cảnh ở cổ. Khi nó bị chèn ép, lượng máu đến não bị suy giảm và khiến bạn ngất đi. Tình trạng này có thể xảy ra khi bạn mặc áo có phần cổ áo quá chật, duỗi hoặc xoay cổ quá nhiều, có xương ở cổ làm chèn ép động mạch.

3. Ngất tình huống

Khi gặp một tình huống bất ngờ khiến bạn hoảng sợ, lo lắng, có cảm xúc tiêu cực, cơ thể sẽ giải phóng hormone căng thẳng. Điều này khiến bạn càng trở nên khó chịu, cáu kỉnh hơn. Khi đó, dây thần kinh kiểm soát huyết áp bị ảnh hưởng, huyết áp tụt gây ra tình trạng ngất xỉu.

Các nguyên nhân nghiêm trọng dẫn đến ngất xỉu

1. Tim đập nhanh hoặc nhịp tim bất thường

Tình trạng nhịp tim bất thường có thể chỉ xảy ra thoáng qua trong vài phút hoặc ngắn hơn, trong một số trường hợp thì nó kéo dài liên tục nhiều giờ. Tim đập nhanh thường nguy hiểm hơn cho người bệnh, vì nó có thể gây ngất bất cứ lúc nào, nhất là khi bạn đang tham gia giao thông, làm việc ở trên cao,… Khi nhịp tim bất thường, hiệu quả bơm máu bị giảm, lượng máu đến các bộ phận khác trong cơ thể, trong đó có não bị thiếu hụt. Gây ra nhiều triệu chứng như choáng váng, chóng mặt, đau ngực, người mệt mỏi, ngất xỉu,…

2. Bệnh động mạch vành

Các mạch máu chính cung cấp nuôi tim bị hẹp hoặc tắc nghẽn do mảng xơ vữa khiến lượng máu đến tim bị giảm. Người bệnh thường có cảm giác đau tức như bị bóp nghẹt ở ngực, kèm theo đó là các triệu chứng như: Nhịp tim không đều, khó thở, hụt hơi, chóng mặt, gần ngất hoặc ngất xỉu,…

3. Bệnh van tim nặng

Các bất thường ở van tim như hẹp van tim, hở van tim, sa van tim hoặc hẹp hở van phối hợp có thể gây ra tình trạng ngất xỉu ở người bệnh. Khi một hoặc nhiều van tim bị ảnh hưởng chức năng hoạt động, quá trình lưu thông máu đến tim sẽ bị ảnh hưởng, làm giảm lượng máu, rò rỉ máu, máu chảy ngược.

Tim phải hoạt động co bóp nhiều hơn để cung cấp máu đến các bộ phận trong cơ thể. Tuy nhiên, trong trường hợp bệnh nhân bị bệnh van tim nặng, thì tim không thể đảm bảo đủ lượng máu cần thiết cho tất cả các bộ phận. Lúc này, não bị thiếu máu và rất dễ khiến bệnh nhân ngất xỉu.

4. Thuyên tắc phổi

Thuyên tắc phổi xảy ra khi một hoặc nhiều động mạch trong phổi bị tắc nghẽn do cục máu đông di chuyển từ vị trí khác đến. Các triệu chứng của thuyên tắc phổi có thể thay đổi rất nhiều, nhưng thường bao gồm khó thở, đau ngực, ho ra máu hoặc có đờm lẫn máu, nhịp tim nhanh, mạch yếu, choáng váng, ngất xỉu,…

Thuyên tắc phổi có thể xảy ra ở cả những người khỏe mạnh. Do đó, nếu bị ngất xỉu có kèm theo các triệu chứng khác nghi ngờ là thuyên tắc phổi, bệnh nhân cần được đưa đến bệnh viện để làm các xét nghiệm khác, đưa ra kết quả chẩn đoán chính xác hơn.

5. Thiếu máu hoặc mất máu

Mất máu quá nhiều dẫn đến thiếu máu là một trong những nguyên nhân nghiêm trọng khiến bạn bị ngất xỉu. Nhất là khi não bị thiếu máu, sẽ kéo theo sự thiếu hụt glucose, các dưỡng chất cho não bộ, đặc biệt là thiếu hụt oxy.

Não bộ chỉ cần bị thiếu oxy trong khoảng 10 giây sẽ dẫn đến rối loạn chức năng, gây ra các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt, choáng váng, nặng hơn là ngất xỉu. Trường hợp ngất do thiếu máu não nếu không được phát hiện kịp thời và đưa vào cấp cứu sẽ dẫn đến những biến chứng nặng nề như mất trí nhớ, đột quỵ, tai biến, liệt,…

6. Tác dụng phụ của thuốc

Một số loại thuốc điều trị bệnh có thể gây ra tác dụng phụ là ngất xỉu như: thuốc trị cao huyết áp, thuốc lợi tiểu, thuốc kháng trầm cảm, rối loạn nhịp tim,… Sử dụng không đúng liều lượng, tự thêm bớt hoặc tự ý mua ở bên ngoài về dùng mà không theo chỉ định của bác sĩ có thể làm giảm huyết áp của bạn một cách nhanh chóng, nhất là khi đứng lên đột ngột sẽ khiến bạn bị chóng mặt, ngất xỉu.

Ngoài ra, các loại thuốc dùng trong điều trị bệnh tiểu đường có thể làm hạ đường huyết quá mức, gây ra tình trạng mệt mỏi, yếu cơ và ngất.

7. Cơn động kinh

Cơn động kinh được cho là một trong những nguyên nhân nghiêm trọng gây mất ý thức đột ngột, ngất xỉu. Đây là tình trạng bất thường ở não, không liên quan đến huyết áp. Một số cơn động kinh khiến người bệnh run rẩy dữ dội và ngất xỉu lâu hơn.

>> Xem thêm: Tự nhiên ngất xỉu đột ngột: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị

Người bệnh có thể không nhớ được những điều xảy ra ngay khi cơn động kinh sắp xuất hiện. Các cơn động kinh không nhất thiết xuất hiện thường xuyên khi còn trẻ mà có thể đến khi có tuổi mới xuất hiện với tần suất không thường xuyên nhưng hậu quả sẽ nghiêm trọng nếu như bạn đang làm công việc đòi hỏi tập trung hoặc thăng bằng.

Khi nào ngất xỉu trở nên nghiêm trọng?

Trong trường hợp bạn không xác định được chính xác nguyên nhân gây ngất xỉu thì nó thật sự trở nên nghiêm trọng. Hoặc khi bạn thường xuyên bị ngất xỉu, thời gian bị ngất kéo dài thì bạn không nên xem nhẹ. (2)

Bởi các bệnh lý có liên quan đến tim mạch như bệnh động mạch vành, các bất thường ở van tim, rối loạn nhịp tim,… hoặc bệnh về phổi như thuyên tắc phổi đều sẽ có biểu hiện là ngất xỉu. Nếu bị ngất do các bệnh lý này gây ra, khi không được can thiệp điều trị kịp thời, có thể dẫn đến các biến chứng khác nguy hiểm hơn, thậm chí là đe dọa đến tính mạng.

Ngoài ra, tình trạng ngất xỉu cũng được xem là nghiêm trọng trong các trường hợp như:

• Bạn bị ngất khi đang tập thể dục, hoạt động mạnh;
• Ngất xảy ra không có dấu hiệu báo trước, ngay cả khi bạn đang nằm;
• Bạn đang bị mất nhiều máu;
• Cảm thấy khó thở, đau ngực, tim đập nhanh bất thường, đánh trống ngực;
• Có cảm giác tê ngứa ở một bên mặt hoặc cơ thể. (3)

Các phương pháp chẩn đoán tình trạng ngất xỉu

1. Điện tâm đồ

Để chẩn đoán nguyên nhân gây ngất xỉu có liên quan đến tim hay không, trước tiên bác sĩ sẽ chỉ định đo điện tâm đồ. Thông qua đó, kết quả về nhịp tim sẽ được hiển thị giúp bác sĩ chẩn đoán được ngất do loạn nhịp tim.

Trong trường hợp vẫn nghi ngờ ngất do nguyên nhân loạn nhịp, các bác sĩ có thể cho bạn đeo máy theo dõi điện tâm đồ dài ngày (Holter điện tâm đồ) để tăng khả năng ghi nhận các dấu hiệu loạn nhịp nguy hiểm gây ngất xỉu, máy đeo có thể theo dõi 24 giờ hoặc 1 tuần hoặc dài hơn.

2. Siêu âm tim

Đối với những bệnh nhân đã từng bị ngất xỉu trước đây hoặc có các dấu hiệu nghi ngờ liên quan đến bệnh lý tim mạch sẽ được cho làm siêu âm tim. Các kết quả về nhịp tim, kích thước, cấu trúc và chức năng của tim sẽ được hiển thị thông qua hình ảnh.

Nhờ đó, bác sĩ chẩn đoán được bệnh nhân ngất xỉu có phải là do các bệnh lý như: Bệnh về cơ tim, van tim, bệnh động mạch vành, tăng huyết áp động mạch phổi, thuyên tắc phổi,…

3. Dấu hiệu sinh tồn thế đứng

Bác sĩ sẽ kiểm tra các chức năng sống trên cơ thể bệnh nhân, bao gồm: Thân nhiệt, mạch, huyết áp, nhịp thở và nồng độ bão hòa oxy trong máu. Kết quả từ các chỉ số này sẽ giúp bác sĩ đánh giá được chức năng hệ tuần hoàn, hệ hô hấp của cơ thể.

4. Nghiệm pháp bàn nghiêng

Nghiệm pháp này được áp dụng để chẩn đoán nguyên nhân ngất xỉu trong một số trường hợp:

• Người bệnh tương đối trẻ và khỏe mạnh;
• Người bệnh cao tuổi sau khi đã làm nhiều thăm dò xét nghiệm về tim mạch nhưng chưa rõ chẩn đoán.

Mục đích của nghiệm pháp này là tạo ra hiện tượng ứ máu tối đa ở hệ tĩnh mạch, thường là chi dưới, làm tái xuất hiện lại các triệu chứng cơ năng và thực thể đi kèm với phản ứng ngất. Các trường hợp bị ngất trước đó nhiều lần không do bệnh tim gây ra, cần phần biệt ngất với bệnh động kinh, ngất do rối loạn tâm lý thì được chỉ định làm nghiệm pháp bàn nghiêng.

5. Máy theo dõi tim cấp cứu

Là thiết bị được sử dụng trong các khoa cấp cứu, phòng mổ, phòng chăm sóc đặc biệt,… Máy theo dõi tim cấp cứu được dùng để đo và theo dõi các thông số sinh tồn của người bệnh. Đồng thời, phân tích một cách tự động trên máy dựa vào các thông số đo được. Nhờ đó mà bác sĩ có thể theo dõi được tình trạng của bệnh nhân liên tục.

Cần làm gì khi tình trạng ngất xỉu trở nên nghiêm trọng?

1. Sơ cứu khi có người bị ngất xỉu

Ngay khi phát hiện có người bị ngất xỉu ở gần, bạn có thể thực hiện sơ cứu người bị ngất xỉu bằng cách sau:

• Trước tiên, bạn cần đảm bảo người bị ngất xỉu có đủ lượng khí để hít thở. Do đó, không nên tụ tập quá nhiều người xung quanh bệnh nhân;
• Nâng hai chân của bệnh nhân lên cao hơn so với tim để hạn chế máu tụ lại ở chân, hoặc có thể để đầu của người bệnh kê vào giữa hai đầu gối của bạn;
• Nhanh chóng nới lỏng quần áo của người bị ngất ra, nhất là ở phần cổ, thắt lưng;
• Kiểm tra người bị ngất xỉu có còn thở hay không, mạch đập mạnh hay yếu;
• Trường hợp người bị ngất xỉu có mạch đập quá yếu, cần được hô hấp nhân tạo ngay;
• Gọi xe cấp cứu khi nhận thấy người ngất xỉu bị thương. (4)

Nếu người bị ngất xỉu chỉ ngất trong vài giây hoặc vài phút rồi tỉnh lại ngay, bạn cũng nên khuyến khích họ cố gắng nằm nghỉ ngơi thêm khoảng 10 – 15 phút. Đồng thời, hít thở nhẹ nhàng để dần ổn định lại nhịp tim.

2. Khi bản thân có dấu hiệu của tình trạng ngất xỉu tạm thời

Các biểu hiện trước khi ngất xỉu tạm thời có thể diễn ra rất nhanh. Do đó, khi bắt đầu cảm thấy choáng váng, hoa mắt, thị lực giảm, đổ mồ hôi, tay chân run,… thì bạn cần dừng ngay các công việc đang làm lại. Nhanh chóng ngồi hoặc nằm xuống, để hai chân cao hơn so với phần đầu và hít thở sâu.

Như vậy sẽ giúp tăng lưu lượng máu đến não, hạn chế được cơn ngất xỉu. Hoặc nếu bạn bị ngất trong trạng thái đã ngồi hay nằm thì cũng sẽ giảm được chấn thương do té ngã.

Khi có dấu hiệu ngất xỉu, nếu thấy có người ở gần đó, bạn có thể nhanh chóng ra hiệu để được giúp đỡ. Nếu tình trạng ngất xỉu của bạn trở nên nghiêm trọng, họ có thể đưa bạn đến bệnh viện kịp thời.

Ngăn ngừa tình trạng ngất xỉu

Nếu xác định được nguyên nhân gây ra tình trạng ngất xỉu, bạn có thể ngăn ngừa được bằng các cách như:

• Chú ý đến những tình huống, hoạt động có thể khiến bạn bị ngất xỉu;
• Không nên đứng lên quá nhanh;
• Tránh việc nhịn quá đói, để cơ thể bị thiếu nước;
• Không nên lạm dụng rượu;
• Điều trị các bệnh lý về tim mạch;
• Sử dụng thuốc đúng theo chỉ định của bác sĩ, nếu có biểu hiện bất thường thì cần báo với bác sĩ để được điều chỉnh thuốc;
• Hạn chế căng thẳng, quá tức giận;
• Vận động thể lực vừa phải, hạn chế hoạt động quá nhiều trong điều kiện thời tiết nắng nóng.

Nên gặp bác sĩ sớm khi có dấu hiệu bị ngất xỉu

Nếu bạn chỉ bị ngất một lần do các tình huống gây ra và tình trạng sức khỏe tốt thì không cần phải quá lo lắng. Tuy nhiên, bạn nên đến bệnh viện để được kiểm tra chuyên sâu nếu:

• Bạn có nghi ngờ ngất xỉu là triệu chứng của một bệnh lý khác;
• Ngất xỉu nhiều lần;
• Thời gian ngất xỉu kéo dài trên vài phút;
• Ngất xỉu khi đang tập thể dục, hoạt động thể lực;
• Bị chấn thương do ngã khi ngất xỉu;
• Trước khi ngất xỉu có kèm theo các triệu chứng khác;
• Ngất xỉu không xác định được nguyên nhân chính xác.

Khi đó, bác sĩ sẽ chỉ định bạn thực hiện các xét nghiệm để đưa ra kết quả chẩn đoán chính xác về nguyên nhân gây ngất xỉu. Từ đó, đưa ra phác đồ điều trị phù hợp cho bạn.

Ngất xỉu cũng có thể là “hồi chuông” cảnh báo về bệnh lý nguy hiểm ở tim, phổi. Do đó, bạn nên tìm đến cơ sở y tế uy tín để kiểm tra và điều trị. Hiện nay, Trung tâm Tim mạch, PlinkCare là địa chỉ khám chữa bệnh được nhiều người lựa chọn.

Trung tâm quy tụ nhiều bác sĩ, chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực Tim mạch tại Việt Nam. Cùng với đó là hệ thống thiết bị, máy móc hiện đại, được nhập khẩu từ châu Âu, hỗ trợ chẩn đoán chính xác và điều trị có hiệu quả cao.

Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị tại Trung tâm Tim mạch, Hệ thống PlinkCare, quý khách có thể liên hệ theo thông tin sau:

Hy vọng bài viết giải đáp cho bạn tình trạng ngất xỉu có nguy hiểm không? Ngất xỉu mặc dù là tình trạng thường gặp, nhưng bạn vẫn không nên xem nhẹ nó. Không loại trừ khả năng đó là triệu chứng của các bệnh lý khác. Chính vì vậy, bạn vẫn nên đến bệnh viện để kiểm tra và được điều trị sớm, tránh các biến chứng ảnh hưởng đến tính mạng.