Mụn nhọt: Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán, cách phòng ngừa

Mụn nhọt là gì?

Mụn nhọt (mụt nhọt) là khối u nhỏ trên bề mặt da, có thể viêm hoặc đổi màu. Mụn này có thể lây lan và phát triển mạnh, xuất hiện phổ biến nhất trên mặt, ngực, vai và lưng trên. Nếu mụn trứng cá được xem là bệnh, mụn nhọt lại là triệu chứng của mụn trứng cá.

Nguyên nhân nổi mụn nhọt trên cơ thể

Một số nguyên nhân nổi mụn nhọt trên cơ thể, bao gồm: (1)

• Do vi khuẩn staphylococcus aureus: đây là tác nhân chính gây mụn nhọt. Ngoài ra, các loại vi khuẩn hoặc nấm khác trên bề mặt da cũng có thể gây nổi mụn nhọt. Khi nang lông tổn thương sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn xâm nhập, phát triển sâu hơn vào nang lông và mô bên dưới.
• Tuyến bã nhờn hoạt động quá mức: mụt nhọt trên cơ thể nổi lên khi lỗ chân lông tắc nghẽn do bã nhờn và tế bào chết gây ra. Tuyến bã nhờn là tuyến ngoại tiết nằm trong lỗ chân lông, thường tiết ra chất giống sáp hoặc dầu (bã nhờn) để cấp ẩm cho da và tóc. Thông thường, trên bề mặt da, các tuyến sẽ sản xuất bã nhờn bên trong lỗ chân lông, tế bào da mới tiếp tục phát triển và lớp da cũ bên ngoài sẽ dần bong ra (tế bào da chết). Tuy nhiên, đôi khi tế bào da chết này không loại bỏ ra khỏi da mà còn trong lỗ chân lông và dính lại với nhau bởi bã nhờn dẫn đến tắc nghẽn lỗ chân lông. Tình trạng tuyến bã nhờn hoạt động quá mức thường xảy ra ở tuổi dậy thì nên lỗ chân lông dễ tắc nghẽn và mọc nhọt.
• Thay đổi nội tiết tố: hormone thay đổi có thể khiến cơ thể tăng sản xuất bã nhờn, bít tắc nang lông và dẫn đến bị nhọt. Tình trạng này thường xuất hiện ở tuổi dậy thì hoặc thời kỳ mang thai.
• Hệ miễn dịch suy yếu: người có hệ miễn dịch suy yếu sẽ dễ nhiễm trùng, nổi nhọt hơn. Một số bệnh và thuốc nhất định có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến vi khuẩn dễ dàng xâm nhập vào da.
• Vệ sinh kém: việc vệ sinh da không đảm bảo cũng khiến lỗ chân lông dễ bít tắc, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển và lan rộng, hình thành mụt nhọt.
• Bệnh: người bệnh tiểu đường có thể khiến cơ thể khó chống lại nhiễm trùng hơn, bao gồm cả nhiễm trùng do vi khuẩn ở da. Ngoài ra, người mắc bệnh về da có hàng rào bảo vệ kém cũng dễ bị nổi mụn nhọt hơn.
• Nguyên nhân khác: đôi khi mụt nhọt xuất hiện do keratin – loại protein tạo nên tóc, da và móng hình thành bất thường.

Dấu hiệu bị mụn nhọt

Một số dấu hiệu mụn nhọt, bao gồm: (2)

1. Dấu hiệu ban đầu

Ban đầu bị mụt nhọt xuất hiện dưới dạng mô mềm, màu đỏ hồng và sưng trên bề mặt da. Theo thời gian, mụn nhọt gây đau, sưng to như u nang chứa đầy dịch mủ. Mức độ đau ngày càng nghiêm trọng hơn khi mụn chứa đầy mủ và mô chết. Người bệnh sẽ thấy đỡ đau dần đi khi vết loét chảy dịch.

Các triệu chứng mụt nhọt, gồm:

• Xuất hiện cục u sờ nóng và đau ở da.
• Giữa cục u có mủ trắng hoặc vàng.
• Lan sang vùng da khác hoặc kết hợp với vết nhọt khác.
• Mụn nhọt sưng to nhanh.
• Rỉ nước, rỉ dịch hoặc đóng vảy.

2. Triệu chứng kèm theo

• Mệt mỏi.
• Sốt.
• Cảm giác khó chịu.
• Ngứa da trước khi phát triển thành mụn nhọt.
• Đỏ da quanh vết loét.

Yếu tố nguy cơ gây nổi mụn nhọt

Yếu tố nguy cơ gây nổi mụn nhọt người bệnh cần lưu ý:

1. Đối tượng dễ bị nổi mụn nhọt

Đối tượng dễ bị mụn nhọt, gồm:

• Người bệnh tiểu đường, người suy dinh dưỡng hoặc thừa cân, béo phì, người mắc bệnh nhiễm trùng kéo dài, người bệnh ung thư – người có hệ thống miễn dịch yếu và khó kháng lại bệnh nhiễm trùng.
• Người cao tuổi.
• Người có vết thương hở thường nổi mụn nhọt nhiễm trùng do vi khuẩn dễ xâm nhập.
• Người thường xuyên tiếp xúc với hóa chất độc hại làm kích ứng da nghiêm trọng.
• Người sống trong khu dân cư đông đúc, có điều kiện vệ sinh không tốt.

2. Yếu tố tăng khả năng bị nhọt

• Người bệnh tiểu đường hoặc hệ thống miễn dịch suy yếu.
• Người có bệnh nhiễm trùng da khác.
• Tiếp xúc gần với người áp xe da hoặc mụn nhọt.
• Có vết thương trên da như: trầy xước, vết cắt hoặc vết côn trùng cắn.
• Đang dùng thuốc tiêm tĩnh mạch.

Các loại mụn nhọt

Mụn nhọt có rất nhiều loại, mỗi loại sẽ biểu hiện triệu chứng khác nhau, cụ thể:

• Sẩn: loại này xuất hiện dưới dạng nốt mụn nhỏ có thể viêm. Khi chạm vào mụn có cảm giác ấm và gây đau.
• Mụn đầu đen: loại này xuất hiện dưới dạng đốm đen do lỗ chân lông hở trên da chứa nhiều dầu thừa và da chết.
• Mụn đầu trắng: loại này xuất hiện dưới dạng nốt mụn màu trắng hoặc hơi vàng. Đầu mụn đóng lại do dầu và da chết.
• Nốt: loại này xuất hiện dưới dạng khối tròn hoặc có hình dạng bất thường. Nốt nằm sâu trong da và thường gây đau.
• Mụn mủ: loại này xuất hiện dưới dạng mụn mủ trông như mụn đầu trắng. Nếu người bệnh nặn hoặc cạy mụn mủ có thể gây sẹo xấu trên da.
• U nang: loại này xuất hiện dưới dạng mụn chứa đầy chất lỏng đặc, màu vàng hoặc trắng chứa tế bào bạch cầu chết, mảnh mô nhỏ và vi khuẩn (mủ). U nang có thể gây sẹo nếu người bệnh không điều trị đúng cách.

Các vị trí hay nổi mụn nhọt trên cơ thể

Các vị trí hay nổi mụn nhọt trên cơ thể, bao gồm:

1. Mông

Mụn nhọt ở mông do nhiễm trùng ở nang lông hoặc viêm nang lông gây ra. Người bệnh nổi mụn nhọt ở mông cảm thấy rất đau, khó chịu, nhất là khi có sự cọ sát liên tục như việc ngồi hoặc mặc đồ quá chật.

2. Nách

Mụn nhọt ở nách thường do vi khuẩn tích tụ trong lỗ chân lông và tuyến mồ hôi bị tắc. Mụn nhọt nổi ở vị trí này thường do lông mọc ngược, viêm nang lông, viêm da tiếp xúc, viêm tuyến mồ hôi mủ…

3. Mặt

Mụn nhọt ở mặt thường do vi khuẩn tấn công nang lông gây nhiễm trùng thông qua vết trầy xước nhỏ hoặc đồ vật cọ xát lên da mặt. Mụn nhọt ở vị trí này ban đầu xuất hiện dưới dạng nốt nhỏ, dần viêm, sưng, lan rộng và khiến người bệnh đau.

4. Vùng kín

Mụn nhọt ở vùng kín có thể do lông mọc ngược, viêm nang lông hoặc triệu chứng của bệnh lây truyền qua đường tình dục (STI) như mụn cóc sinh dục, herpes sinh dục.

5. Đầu

Mụn nhọt ở đầu thường do nhiễm trùng gồm: vi khuẩn (loại này phổ biến, đặc biệt vi khuẩn Staphylococcus aureus (tụ cầu khuẩn), virus, nấm… Ngoài ra còn có một số yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng nổi mụn nhọt ở đầu như: điều kiện môi trường sống, vệ sinh, sản phẩm dùng cho da đầu không phù hợp…

6. Tay

Mụn nhọt ở tay không phổ biến, thường do bụi bẩn, dầu, da chết, hoặc vi khuẩn tích tụ bên trong lỗ chân lông gây bít tắc, hình thành mụn nhọt.

7. Chân

Mụn nhọt ở chân thường do nhiễm trùng ở vùng da chân hoặc viêm nang lông. Một số yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng nổi mụn nhọt ở chân, gồm: môi trường sống ô nhiễm, vệ sinh kém, dinh dưỡng không phù hợp, vết thương hở hoặc bệnh nền gây suy giảm hệ miễn dịch (như: vảy nến, bệnh chàm, lupus ban đỏ, đái tháo đường, béo phì…)

8. Bụng

Mụn nhọt ở bụng ít phổ biến vì da ở vùng này thường ít tiết dầu. Khi người bệnh xuất hiện mụn ở vùng này có thể do lông mọc ngược hoặc viêm nang lông.

9. Đùi

Mụn nhọt ở đùi xuất hiện do quần ma sát nhiều gây trầy xước, nhiễm khuẩn. Ngoài ra, người có hệ thống miễn dịch suy yếu, lớn tuổi hoặc nhiều mô mỡ ở vùng đùi cũng có nguy cơ cao nổi mụn nhọt.

Biến chứng mụn nhọt có thể gặp

Mụn nhọt tuy không gây nguy hiểm đến sức khỏe nhưng nếu người bệnh không điều trị hoặc kiểm soát đúng cách có thể gây một số biến chứng, bao gồm:

• Sẹo vĩnh viễn.
• Áp xe da, tủy sống, não, thận…
• Nhiễm trùng não, tim, xương, tủy sống, máu hoặc mô.
• Lây nhiễm trùng sang bộ phận khác của cơ thể hoặc bề mặt da.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Người bệnh cần đến gặp bác sĩ khi nhọt nổi nhiều, tăng kích thước, đổi màu và gây đau để được khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời. Điều này giúp người bệnh tìm ra nguyên nhân hình thành mụn, kiểm soát tốc độ phát triển mụn và đặc biệt ngừa biến chứng như sẹo, thâm sau viêm.

Phương pháp chẩn đoán mụn nhọt

Mụt nhọt rất dễ nhận biết, bác sĩ chỉ cần thông qua quá trình khám da thông thường có thể chẩn đoán. Ngoài ra, để tìm hiểu nguyên nhân gây mụt nhọt, bác sĩ có thể hỏi người bệnh một số vấn đề, yếu tố nguy cơ như mức độ căng thẳng, tiền sử gia đình bị mụn không, chu kỳ kinh nguyệt… Riêng người 50 tuổi trở lên nếu xuất hiện các đợt bùng phát mụn đột ngột, nghiêm trọng có thể cảnh báo bệnh tiềm ẩn khác cần được chẩn đoán sâu hơn.

Cách điều trị mụn nhọt

Một số cách điều trị mụn nhọt, bao gồm:

• Thuốc: trường hợp mụn nhẹ, bác sĩ điều trị mụn nhọt bằng thuốc không kê đơn, gồm: axit azelaic, benzoyl peroxide, retinoid, axit salicylic. Nếu mụn không biến mất khi dùng thuốc không kê đơn, bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh và thuốc thay thế hormone đường uống.
• Rạch và dẫn lưu: bác sĩ có thể dẫn lưu dịch mủ bằng cách rạch vết loét lớn. Với nhiễm trùng sâu, bác sĩ không thể dẫn lưu hoàn toàn nên được băng lại bằng gạc vô trùng để thấm và loại bỏ mủ còn sót.
• Công nghệ cao: chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, PlinkCare TP.HCM cập nhật liên tục các phương pháp làm đẹp, hỗ trợ điều trị mụn hiện đại và nhiều máy móc tân tiến như điện di Apollo Duet +EL, máy phân tích da A-one Simple, vi kim RF, IPL, HIFU, Fotona 4D, Laser Pico, Laser CO2 Fractional, Sofwave…

Biện pháp phòng ngừa mụn nhọt

Một số biện pháp phòng ngừa mụn nhọt, bao gồm:

• Rửa mặt 1-2 lần/ngày với nước ấm và sữa rửa mặt dịu nhẹ.
• Sử dụng kem dưỡng ẩm dịu nhẹ, không mùi dành cho da mặt.
• Hạn chế trang điểm và luôn tẩy trang vào cuối ngày.
• Gội đầu thường xuyên, bao gồm cả phần đường chân tóc dọc theo trán.
• Không chạm hoặc nặn mụn.
• Cẩn thận khi cạo râu quanh vùng mụn.
• Thường xuyên vệ sinh vật dụng tiếp xúc với mặt như điện thoại di động, mũ bảo hiểm, kính, khăn mặt, vỏ gối…

Một số câu hỏi liên quan

1. Mụn nhọt có nguy hiểm không?

Không, mụn nhọt không nguy hiểm hoặc ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất. Tuy nhiên, nhọt có thể ảnh hưởng đến người bệnh về mặt tâm lý xã hội và tâm lý (nhận thức và hành vi). Đôi khi, mụt nhọt khiến người bệnh lo lắng, trầm cảm, rối loạn tâm trạng và thậm chí có ý định tự tử.

2. Mụn nhọt có tái phát sau điều trị không?

Có, mụn nhọt có thể tái phát sau điều trị, đặc biệt khi có yếu tố nguy cơ tiềm ẩn. Hơn nữa, bị nhọt thường do vi khuẩn staphylococcus aureus gây ra. Loại vi khuẩn thường tồn tại trên da ngay cả sau khi mụn nhọt đã lành. Vì vậy, khi xuất hiện yếu tố nguy cơ, môi trường thuận lợi, vi khuẩn sẽ xâm nhập gây tái phát mụt nhọt.

3. Mụn nhọt có phải mổ không?

Không, mụn nhọt không cần phải mổ. Với những mụn lớn chứa đầy dịch mủ bên trong, bác sĩ cần thực hiện tiểu phẫu nhỏ rạch và dẫn lưu để chữa lành.

Chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, PlinkCare TP.HCM quy tụ các chuyên gia đầu ngành, bác sĩ giàu kinh nghiệm giúp cho việc tư vấn và đưa ra phương án điều trị phù hợp với từng người bệnh. Hơn nữa chuyên khoa còn có fanpage “Thẩm mỹ da – Bệnh viện Tâm Anh” và nhóm “Hỏi đáp bác sĩ da liễu” giúp người bệnh có thể hỏi đáp, chia sẻ những khó khăn, lo lắng với những người bệnh cùng hoàn cảnh và cả bác sĩ.

Thông qua bài này, người bệnh hiểu hơn về mụn nhọt, một số dấu hiệu và cách điều trị, ngừa mụn để lại sẹo, thâm hoặc tái phát. Nếu cảm thấy khó khăn trong việc kiểm soát nhọt, người bệnh hãy đến chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, PlinkCare TP.HCM để được khám, soi da, chẩn đoán và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp với mỗi đối tượng.