Loạn sản khớp háng tiến triển ở trẻ sơ sinh: Nguyên nhân, điều trị

Loạn sản khớp háng là gì?

Loạn sản khớp háng còn gọi là loạn sản khớp háng tiến triển (DDH), hoặc trật khớp háng bẩm sinh. Loạn sản khớp háng là nhiều bất thường về giải phẫu khớp háng. Tình trạng này có thể xảy ra do bẩm sinh hoặc phát triển dần trong giai đoạn nhũ nhi/trẻ nhỏ. Các bất thường có thể từ nhẹ như ổ cối nông đến nặng như trật khớp háng khi còn trong bào thai (teratologic dislocation), kèm biến dạng nặng ở ổ cối và xương đùi). Bệnh có thể xảy ra ở một bên hoặc cả hai bên khớp háng nhưng thường gặp ở bên trái nhiều hơn.

Khi mới chào đời, khoảng 0.5-1% trẻ gặp phải trường hợp khớp háng mất vững, nhưng loạn sản khớp háng tiến triển cổ điển chỉ xảy ra ở khoảng 0.1% trẻ. Nhiều trường hợp loạn sản nhẹ dẫn đến thoái hóa khớp ở tuổi trưởng thành. Khoảng một nửa trường hợp thoái hóa khớp háng ở phụ nữ có tiền căn loạn sản ổ cối. Loạn sản phát triển khớp háng được xem là di truyền theo cơ chế nhiều gen.

Hai thành phần chính cấu tạo nên khớp háng là chỏm xương đùi và ổ cối. chúng khớp chặt để hỗ trợ chuyển động linh hoạt. Tuy nhiên, ở một số người, ổ cối nông khiến khớp háng dễ trật và nhanh bào mòn. Trẻ sơ sinh và nhũ nhi, với cấu trúc khớp háng chưa hoàn thiện, có nguy cơ cao gặp bất thường nếu không được phát hiện sớm

DDH thường gặp ở trẻ sinh ngôi mông, trẻ lỏng lẻo khớp (joint laxity), và ở trẻ gái. Ổ cối thường nông và lệch hướng. Đầu trên xương đùi ngã trước (anteversion) và góc cổ thân lớn (coxa valga). Thường có nhiều cấu trúc chèn vào giữa chỏm đùi và ổ cối. Gân cơ thắt lưng chậu len vào giữa (insinuated) chỏm đùi và ổ cối, tạo ra vết lõm trong bao khớp, tạo ra một chỗ thắt giữa bao khớp, khiến bao khớp có hình dạng chiếc đồng hồ cát. Sụn viền ổ cối (acetabular labrum) bị lật vào trong khớp. Dây chằng tròn (ligamentum teres) phì đại. Ổ cối có thể chứa mỡ (pulvinar).

Nguyên nhân gây ra loạn sản khớp háng bẩm sinh

Loạn sản khớp háng bẩm sinh có thể xảy ra do di truyền và một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh, bao gồm:

• Giới tính: Bệnh thường gặp ở bé gái nhiều hơn bé trai. Tỷ lệ mắc bệnh ở bé gái cao gấp bốn lần so với bé trai. (1)
• Không gian trong bụng mẹ chật hẹp, ảnh hưởng đến sự di chuyển và phát triển đầu xương đùi của trẻ do các nguyên nhân như: con đầu lòng, mẹ bầu thiếu ối thai kỳ, thai nhi chào đời qua ngã âm đạo ở tư thế ngôi mông, tử cung co thắt, trẻ có cân nặng vượt chuẩn bình thường…
• Trẻ bị bàn chân khoèo có xu hướng mắc bệnh cao hơn.

Triệu chứng của loạn sản khớp háng tiến triển ở trẻ

Các triệu chứng loạn sản khớp háng phổ biến là: cảm giác khớp háng bị lỏng hoặc không ổn định, khập khiễng khi di chuyển, chân bên bệnh ngắn hơn chân còn lại, khoảng trống giữa hai chân có thể rộng hơn bình thường,… Người bệnh có thể cảm thấy đau khớp háng (thường ở phía trước háng), ban đầu, cơn đau chỉ xảy ra nhẹ nhàng và thoảng qua, càng về sau càng đau dữ dội và thường xuyên hơn.

Triệu chứng lâm sàng của loạn sản khớp háng có thể thay đổi theo độ tuổi. Ví dụ, tuần đầu tiên sau sinh, tỉ lệ khớp háng không vững giảm nhanh (50%); vài tuần sau sinh, tình trạng cứng khớp và ngắn chi tăng lên. Các dấu hiệu này nhận thấy rất rõ ở trẻ lớn.

Ngoài ra, tùy thuộc vào độ tuổi, có thể có các dấu hiệu khác như:

• Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Một bên khớp háng của trẻ kém linh hoạt hơn bên còn lại, khập khiễng khi bắt đầu tập đi, nếp gấp da quanh đùi và mông không đều nhau
• Thanh thiếu niên: Tiếng lách tách trong khớp, nhưng triệu chứng này cũng có thể gặp trong các rối loạn khớp háng khác.

Chẩn đoán loạn sản phát triển khớp háng

Chẩn đoán sớm là điều kiện quan trọng để điều trị loạn sản khớp háng đạt kết quả tốt. Ổ cối sẽ phát triển bất thường nếu khớp háng bán trật hoặc trật. Điều trị muộn để lại di chứng và cuối cùng, thoái hóa khớp.

1. Khám lâm sàng

Khám khớp háng của trẻ được xem là một phần của quá trình khám sàng lọc sức khỏe trẻ sơ sinh trong vòng 72 giờ sau khi sinh. Sau đó, trẻ tái khám một lần nữa khi đủ 6 – 8 tuần tuổi. Bác sĩ sẽ nhẹ nhàng di chuyển khớp háng của trẻ để kiểm tra xem có bất thường không.

Khám sàng lọc bé sơ sinh: Nhằm tìm dấu hiệu mất vững của khớp háng. Bác sĩ sẽ dùng cả hai nghiệm pháp Barlow và Ortolani cho từng khớp háng. Bé được khám trong trạng thái yên tĩnh và thoải mái để các cơ vùng háng giãn ra, khám nhẹ nhàng, kiểm tra độ vững của khớp háng ở các tư thế khác nhau.

Giai đoạn đầu của trẻ nhũ nhi, dấu hiệu đáng tin cậy nhất là khớp háng không vững. Giai đoạn sau, thường gặp dấu hiệu hạn chế giang khớp háng và ngắn chân. Cần cảnh giác với tình trạng trật khớp háng hai bên do khó phát hiện hơn trật một bên. Nếu hai khớp háng không thể giang hơn 60 độ, nên khảo sát hình ảnh học bằng siêu âm (trẻ dưới 6 tháng) hoặc X-quang (trẻ trên 6 tháng).

Trực giác của người mẹ – Mother’s intuition: Mặc dù không được chứng minh, nhưng kinh nghiệm lâm sàng thường cho thấy trực giác người mẹ khá chính xác về những dấu hiệu khác thường của đứa con. Do đó nên nghiêm túc ghi nhận các lo lắng của người mẹ khi chăm sóc bé.

Nếu phát hiện bất thường, bác sĩ sẽ kiểm tra lại bằng siêu âm hoặc chụp phim, tùy theo độ tuổi của trẻ.

1. Siêu âm

Siêu âm sử dụng sóng âm để chụp ảnh khớp háng của trẻ. Phương pháp này hiệu quả nhất với trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi. Vì trong giai đoạn này, khớp háng của trẻ sơ sinh vẫn còn là sụn mềm, không hiển thị trên phim chụp X-quang.

2. Chụp X-quang

Chụp X-quang hiệu quả nhất đối với những trẻ trên 6 tháng tuổi. Lúc này, xương của trẻ đã hình thành đủ để có thể nhìn thấy trên phim X-quang.

Phương pháp điều trị loạn sản khớp háng bẩm sinh

Tùy thuộc vào độ tuổi và mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp điều trị khác nhau:

1. Đeo nẹp hoặc bó bột

Các phương pháp này giúp giữ khớp háng của trẻ ở đúng vị trí và phát triển bình thường. Đeo nẹp hoặc bó bột thường được chỉ định cho những trẻ dưới 6 tháng tuổi. Quá trình điều trị thường kéo dài vài tháng. (2)

2. Vật lý trị liệu

Chuyên gia vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn các bài tập kéo giãn và tăng cường sức mạnh cho các cơ quanh khớp háng, từ đó cải thiện tính linh hoạt.

3. Phẫu thuật

Phẫu thuật có thể được đề nghị nếu các phương pháp điều trị bảo tồn không hiệu quả và thường được thực hiện ở thanh thiếu niên. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, dù đã được điều trị đúng cách nhưng tình trạng ổ cối nông ở trẻ nhỏ vẫn tồn tại và cần phải phẫu thuật để khôi phục lại giải phẫu bình thường của khớp háng.

Các thủ thuật phổ biến nhất để điều trị loạn sản khớp háng là phẫu thuật cắt xương và nội soi khớp háng. Phẫu thuật cắt xương là phẫu thuật để căn chỉnh và định hình lại xương của người bệnh. Trong khi đó, nội soi khớp háng là kỹ thuật xâm lấn tối thiểu để sửa chữa tổn thương bên trong khớp háng. Những trường hợp bị loạn sản khớp háng kèm viêm khớp nặng về lâu dài có thể cần thay khớp háng nhân tạo.

Những điều cần lưu ý sau điều trị loạn sản phát triển khớp háng

Trong quá trình điều trị, người bệnh cần được theo dõi thường xuyên, tái khám kỳ để điều chỉnh nẹp, bó bột, bài tập… và kịp thời xử lý các bất thường (nếu có). Trẻ cần được chụp X-quang và tiếp tục theo dõi sau khi điều trị cho đến khi trẻ phát triển hoàn thiện (16 – 18 tuổi).

Câu hỏi thường gặp

1. Loạn sản khớp háng có di truyền không?

Loạn sản khớp háng ở trẻ sơ sinh là bệnh lý có tính di truyền. Trong đó, các bé gái thường có xu hướng mắc nhiều hơn các bé trai.

2. Thời điểm nào nên đưa trẻ đi khám bác sĩ?

Cha mẹ cần đưa trẻ đi khám nếu trẻ bị đau ở khu vực hông, khớp háng nhưng không thuyên giảm sau vài ngày nghỉ ngơi, hoặc khi có bất kỳ triệu chứng nào cảnh báo loạn sản khớp háng.

Đặc biệt, cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay nếu trẻ bị trật khớp háng. Không cố gắng tự nắn chỉnh để đưa khớp trở lại vị trí cũ, thay vào đó, giữ cho khớp ổn định nhất có thể và đến phòng cấp cứu ngay lập tức.

3. Phòng ngừa loạn sản khớp háng có được không?

Không thể ngăn ngừa loạn sản khớp háng. Với những trường hợp trẻ đã mắc bệnh, cha mẹ hãy cũng bác sĩ theo sát quá trình phát triển của trẻ để chăm sóc đúng cách, tránh gây quá nhiều áp lực lên khớp của trẻ.

Hệ thống PlinkCare sở hữu hệ thống phòng khám rộng rãi, khu nội trú tiện nghi khu vực phục hồi chức năng hiện đại; quy trình chăm sóc hậu phẫu toàn diện, giúp bệnh nhân nhanh chóng hồi phục và ổn định sức khỏe sau phẫu thuật.

Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Loạn sản khớp háng ở trẻ sơ sinh không có tác động lâu dài nếu được phát hiện và điều trị sớm. Sau điều trị, khớp háng của trẻ có thể phát triển bình thường mà không có biến chứng nào. Do đó, cha mẹ cần lưu ý tình trạng của trẻ để kịp thời đưa đi khám.