Hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Nguy cơ và phòng ngừa

Hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là gì?

Theo Viện Hàn Lâm Nhi khoa Mỹ (AAP), hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ (Sudden Infant Death Syndrome – SIDS) là thuật ngữ chỉ cái chết không rõ nguyên nhân ngay cả khi được xem xét các khía cạnh gồm khám nghiệm tử thi và điều tra hiện trường ở trẻ khỏe mạnh dưới 12 tháng tuổi.

Đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ còn được biết đến với tên gọi “những cái chết trong nôi” vì theo thống kê cho thấy thường xảy ra đột ngột ở trẻ dưới 1 tuổi, khi trẻ đang ngủ, mà không có bất kỳ dấu hiệu cảnh báo hay nguyên nhân rõ ràng nào.

Nguyên nhân đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Hiện nay, nguyên nhân dẫn đến đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, nghiên cứu đã chỉ ra một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh.

Yếu tố nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh

Một số yếu tố nguy cơ có thể dẫn đến đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, bố mẹ cần lưu ý:

• Sinh non, cân nặng khi sinh thấp: Sinh non khiến nhiều cơ quan của trẻ chưa chưa phát triển hoàn thiện, trong đó có não bộ và hệ hô hấp. Điều này khiến trẻ gặp nhiều khó khăn trong kiểm soát hơi thở, nhịp tim, đặc biệt là duy trì hoạt động của các cơ quan khi ngủ. Tương tự ở trẻ có cân nặng khi sinh thấp. (1)
• Trẻ tiếp xúc với khói thuốc lá (có thể ngay từ khi còn trong bụng mẹ): Các nghiên cứu cho thấy, nếu thai phụ hút thuốc lá 1 điếu/ngày, nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ sẽ tăng lên gấp 2 lần. Ước tính trung bình cứ năm trẻ sẽ có một trẻ được sinh ra từ thai phụ hút thuốc lá gặp phải tình trạng nhẹ cân khi sinh – một yếu tố làm tăng nguy cơ đột tử ở trẻ nhũ nhi. Việc tiếp xúc với khói thuốc lá sau sinh cũng có thể làm tăng nguy cơ đột tử, gặp phải các vấn đề về hô hấp.
• Trẻ nằm sấp khi ngủ: Một số nghiên cứu cho thấy, trẻ tử vong do hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có thể do khiếm khuyết não bộ hoặc não của trẻ chưa phát triển đủ để kiểm soát tốt các hoạt động của cơ thể, hệ thần kinh bao gồm kiểm soát hơi thở và khả năng thức dậy. Nằm sấp khiến mặt trẻ úp xuống và trẻ hô hấp khó khăn hơn dẫn đến cơ thể không được cung cấp đủ oxy, thậm chí tắc đường thở khi ngủ.
• Bố trí không gian ngủ cho trẻ không hợp lý: Đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có thể xảy ra do trẻ nằm ngủ sai tư thế (nằm sấp, nằm nghiêng, gối đầu quá cao) hoặc do không gian ngủ của trẻ quá chật hẹp, gây ngột ngạt, bí bách (trẻ ngủ với người thân, có quá nhiều chăn, gối, gấu bông trong khu vực ngủ của trẻ).
• Trẻ sinh đôi, sinh ba (đa thai): Trẻ sinh đôi có tỷ lệ mắc SIDS cao hơn, khoảng gấp đôi so với trẻ sinh đơn. Mối liên hệ này đúng cho cả trẻ sinh đôi non tháng, sinh đôi đủ tháng và sinh đôi có cân nặng hơn 3kg khi sinh. (2)
• Yếu tố di truyền: Hiện vẫn chưa có nghiên cứu rõ về mối quan hệ giữa di truyền đối với hội chứng này nhưng trẻ sẽ có nguy cơ đột tử cao hơn nếu được sinh ra trong gia đình có anh/chị ruột hoặc anh/chị/em họ chết do hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
• Một số yếu tố khác: Trẻ có thể có những bệnh lý khác tiềm ẩn… (3)

Dấu hiệu hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Như tên gọi của nó, đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ diễn ra đột ngột nên không có bất kỳ triệu chứng hay dấu hiệu cảnh báo trước đó, kể cả khó thở hay đau đớn. Tuy nhiên, một số trẻ có thể gặp vấn đề về hô hấp hoặc dạ dày trước đó vài tuần nhưng chỉ ở mức độ nhẹ, thoáng qua.

Cách phòng ngừa đột tử ở trẻ sơ sinh

Dưới đây là một số biện pháp hữu ích giúp phòng ngừa hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ mà bố mẹ nên biết:

1. Đặt trẻ ngủ ở tư thế nằm ngửa

Khi trẻ ngủ, bố mẹ cần lưu ý luôn cho trẻ nằm ngửa bởi tư thế ngủ sấp hay nằm nghiêng đều có thể khiến trẻ hô hấp khó khăn, khó thức dậy và dẫn đến những “tai nạn nguy hiểm” không lường trước được.

2. Tạo không gian ngủ thông thoáng, thoải mái, an toàn

Trẻ nên được đặt ngủ trên bề mặt phẳng, chắc chắn, an toàn và thông thoáng như giường, nôi. Nệm ngủ phẳng, có độ cứng vừa phải và vừa với kích thước của nôi. Lưu ý, không để trẻ ngủ trên chăn bông, ghế bành, ghế dài hoặc bề mặt nệm ngủ quá mềm. Cần giữ khoảng cách an toàn trong không gian ngủ của trẻ, không cần thiết để gối, chăn, đệm chắn, thú nhồi bông, đồ chơi ở gần chỗ trẻ ngủ bởi chúng có thể vô tình phủ lên đầu trẻ, chặn đường thở của trẻ.

3. Giữ ấm cho trẻ đúng cách

Khả năng giữ nhiệt, điều hòa thân nhiệt của trẻ sơ sinh chưa tốt nên nhiều bố mẹ có xu hướng mặc nhiều quần áo, đắp nhiều chăn, đội mũ, trùm đầu cho trẻ vì sợ trẻ bị lạnh. Tuy nhiên, điều này có thể khiến trẻ cảm thấy quá nóng, dẫn đến đột tử do nóng. Vì vậy, cần tạo không gian ngủ, vui chơi, sinh hoạt có nhiệt độ thoải mái, cho trẻ mặc quần áo phù hợp, giữ ấm vừa đủ.

4. Nuôi con bằng sữa mẹ

Theo Viện Hàn Lâm Nhi khoa Mỹ, trẻ nên được nuôi dưỡng bằng sữa mẹ hoàn toàn trong ít nhất 6 tháng đầu đời bởi sữa mẹ không chỉ bổ sung dinh dưỡng mà còn tăng cường kháng thể cho trẻ, giúp trẻ phát triển nhanh chóng, khỏe mạnh. Nghiên cứu cho thấy, nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh giảm 50% nếu trẻ được bú mẹ ít nhất trong 2 tháng đầu đời. Sữa mẹ dễ tiêu hóa, vì vậy trẻ sẽ nhanh có cảm giác đói bụng và thức dậy thường xuyên hơn; đã được chứng mình là một yếu tố bảo vệ trẻ khỏi hội chứng đột tử.

5. Cho trẻ tránh xa khói thuốc

Khói thuốc là một trong những yếu tố là tăng nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Vì vậy bố mẹ tuyệt đối không hút thuốc ở gần trẻ hoặc đưa trẻ đến những khu vực có nhiều khói thuốc, bao gồm thuốc lá điện tử.

6. Giám sát giấc ngủ của trẻ

Giám sát giấc ngủ của trẻ giúp bố mẹ phát hiện sớm các bất thường của trẻ hoặc những tai nạn có thể xảy ra; từ đó có can thiệp kịp thời, giảm nguy cơ tử vong cho trẻ. Thay vì cho trẻ nằm chung giường, bố mẹ có thể giám sát giấc ngủ của trẻ bằng cách đưa nôi/giường ngủ của trẻ vào cùng phòng với bố mẹ để có thể theo dõi giấc ngủ của trẻ một cách sát sao hơn. Cho trẻ ngủ chung phòng với bố mẹ có thể giảm 50% nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

7. Cho trẻ ngậm núm vú giả

Cho trẻ ngậm vú giả giúp trẻ cảm thấy thoải mái, dễ chịu và giảm nguy cơ mắc phải hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh. Ở trẻ bú mẹ hoàn toàn, bố mẹ chỉ nên tập cho trẻ ngậm núm vú giả khi trẻ có thể ngậm bắt vú mẹ tốt và tăng cân ổn định. Ở trẻ kết hợp hoặc bú sữa công thức hoàn toàn, bố mẹ có thể bắt đầu tập cho trẻ ngậm vú giá bất cứ lúc nào. Ban đầu, trẻ có thể sẽ chưa hợp tác, thường xuyên nhả núm vú giả ra nhưng trẻ sẽ làm quen dần và bố mẹ có thể thử lại bất cứ lúc nào.

8. Tiêm vaccine cho trẻ và thăm khám sức khỏe định kỳ

Trẻ nên được tiêm vaccine đủ mũi và đúng lịch theo khuyến cáo của Bộ Y tế nhằm tăng đề kháng, hỗ trợ hệ miễn dịch và giảm nguy cơ mắc bệnh. Bên cạnh đó, trẻ cần được đưa đến bệnh viện để bác sĩ thăm khám sức khỏe định kỳ, theo dõi và đánh giá sự phát triển của trẻ. Điều này có thể giúp phát hiện và can thiệp sớm nếu trẻ có vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.

9. Chú trọng việc chăm sóc sức khỏe thai sản từ sớm

Bên cạnh những lưu ý trong việc chăm sóc trẻ, để phòng tránh nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh, thai phụ cần chú trọng trong việc chăm sóc sức khỏe thai sản. Phụ nữ cần tránh việc hút thuốc lá, sử dụng chất cấm, rượu bia trong thai kỳ và sau khi sinh. Nghiên cứu cho thấy ở một số cộng đồng, việc chăm sóc trước sinh thường xuyên cùng lối sống lành mạnh có thể làm giảm nguy cơ mắc SIDS. (4)

Để biết thêm thông tin về cách chăm sóc trẻ và những vấn đề về sức khỏe khác của trẻ, bạn có thể liên hệ Trung tâm Sơ sinh, PlinkCare theo địa chỉ:

Hy vọng với những thông tin trên, quý phụ huynh đã hiểu rõ hơn về hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ (SIDS). Đột tử ở trẻ sơ sinh có thể xảy ra ở bất kỳ trẻ nào, vì vậy bố mẹ trang bị đẩy đủ kiến thức về chăm sóc trẻ, chủ động phòng ngừa cho trẻ.