Hội chứng chân không yên là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và chẩn đoán

Hội chứng chân không yên là gì?

Hội chứng chân không yên (hay bệnh Willis-Ekbom) là rối loạn vận động mãn tính phổ biến, trong đó bệnh nhân có cảm giác thôi thúc không thể cưỡng lại được để cử động chân. Điều này thường liên quan đến những cảm giác bất thường, không đau, bắt đầu khi nghỉ ngơi và được cải thiện khi hoạt động. Các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn vào ban đêm và rối loạn giấc ngủ thường là vấn đề. Có mối liên quan với những cử động giật chân không chủ ý trong khi ngủ, được gọi là cử động chân chu kỳ khi ngủ. (1)

Tại Hoa Kỳ, có hơn ba triệu trường hợp mỗi năm. Hội chứng chân không yên ít được chẩn đoán và có sự chậm trễ đáng kể trong chẩn đoán. Rối loạn này có thể bắt đầu từ thời thơ ấu, nhưng chẩn đoán thường không được thực hiện cho đến khi sau khoảng lứa tuổi 30. Các triệu chứng của hội chứng chân không yên trở nên tồi tệ hơn khi nghỉ ngơi và ngủ. Ngày nay, tình trạng này có thể được điều trị bằng thuốc.

Triệu chứng chân không yên

Người mắc hội chứng chân không yên thường có cảm giác bất thường ở chân như ngứa ngáy, đau nhức, nhói, như có kim châm hay kiến bò, kích thích cử động chân để giảm các triệu chứng. Tình trạng này có thể bắt đầu ở một bên, sau đó chuyển dần sang bên kia.

Triệu chứng thường diễn tiến từ nhẹ đến nặng, cường độ giữa các đợt bùng phát cũng khác nhau, đặc biệt nghiêm trọng hơn vào ban đêm, rồi biến mất vào sáng sớm. Bệnh gây gián đoạn giấc ngủ, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống, thậm chí gây nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị sớm.

Các triệu chứng thường nặng hơn vào cuối ngày và đạt mức tối đa vào ban đêm, khi chúng xuất hiện trong vòng 15 đến 30 phút sau khi ngả lưng trên giường. Trong trường hợp nghiêm trọng, các triệu chứng có thể xảy ra sớm hơn trong ngày khi bệnh nhân đang ngồi, do đó ảnh hưởng đến việc tham dự các cuộc họp, ngồi trong rạp chiếu phim và các hoạt động tương tự. Trong những trường hợp nhẹ hơn, bệnh nhân sẽ bồn chồn, di chuyển trên giường, đá chân hoặc xoa bóp chân để giảm đau. Thỉnh thoảng, cánh tay có thể bị ảnh hưởng. Bệnh nhân có triệu chứng nặng hơn cảm thấy buộc phải ra khỏi giường và đi lại để giảm triệu chứng

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ của hội chứng chân không yên

1. Nguyên nhân hội chứng chân không yên

Cơ chế bệnh sinh của hội chứng chân không yên vẫn chưa được biết đầy đủ. Trong hội chứng chân không yên vô căn, sự rối loạn chức năng của hệ thống dopaminergic và lượng sắt dự trữ ở những vùng cụ thể trong não giảm đi. Có thể có sự di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường. Đã có các báo cáo lớn ghi nhận cơ địa nhạy cảm khác nhau mắc hội chứng chân không yên. Điều này cho thấy có liên quan di truyền của bệnh. (2)

2. Các yếu tố nguy cơ và phân loại

Hội chứng chân không yên thường được chia thành 2 loại chủ yếu: Nguyên phát và thứ phát.

Hội chứng chân không yên thứ phát có thể xảy ra thứ phát sau một số rối loạn bao gồm:

• Thiếu sắt
• Bệnh thận giai đoạn cuối
• Đái tháo đường
• Bệnh thấp khớp
• Suy tĩnh mạch
• Bệnh lý thần kinh ngoại biên
• Thiếu folate hoặc magie
• Bệnh amyloid
• Bệnh rễ thần kinh vùng thắt lưng cùng
• Đau xơ cơ
• Bệnh celiac
• Thuốc được biết là nguyên nhân gây ra hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng của hội chứng chân không yên. Chúng bao gồm các thuốc kháng dopaminergic, diphenhydramine, thuốc chống trầm cảm ba vòng , thuốc ức chế tái hấp thu serotonin…

Ai có nguy cơ bị hội chứng chân không yên?

Nhóm đối tượng có nguy cơ cao bị hội chứng chân không yên bao gồm:

• Nữ giới
• Người trong độ tuổi trung niên trở lên
• Người mắc các bệnh lý hoặc các vấn đề sức khỏe như suy thận, bệnh lý rễ thắt lưng cùng, mang thai, thiếu sắt…

Mặc dù trẻ em cũng có thể mắc hội chứng chân không yên nhưng hiếm hơn người lớn, chỉ khoảng 2%.

Biến chứng của hội chứng chân không nghỉ

Các triệu chứng của hội chứng chân không yên có thể diễn tiến từ nhẹ đến nặng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể cũng như chất lượng cuộc sống. Nhiều người bệnh luôn trong tình trạng khó ngủ, thậm chí dẫn đến trầm cảm, gây nguy hiểm khi lái xe, điều khiển máy móc do buồn ngủ, ngủ gật vào ban ngày.

Cách chẩn đoán bệnh chân không yên

Để chẩn đoán hội chứng chân không yên, người bệnh cần cung cấp bệnh sử và triệu chứng gặp phải như các triệu chứng đau nhức, ngứa, nhói, kim châm… Các biểu hiện trở nên nghiêm trọng hơn khi nghỉ ngơi, đặc biệt khi ngồi hoặc nằm vào ban đêm nhưng giảm khi đi bộ hoặc giãn cơ. Không có xét nghiệm nào để chẩn đoán hội chứng chân không yên ngoại trừ những xét nghiệm để loại trừ nguyên nhân thứ phát. Xét nghiệm máu cũng được thực hiện để loại trừ các nguyên nhân khác. Đo điện cơ (EMG) được thực hiện nếu nghi ngờ bệnh lý rễ thần kinh hoặc  các dạng bệnh lý thần kinh khác. Đo đa ký giấc ngủ thường được thực hiện để định lượng tần suất cử động của chân và mô tả đặc điểm của giấc ngủ.

Cách điều trị hội chứng chân không yên khi ngủ

Việc điều trị hội chứng chân không yên thường không được bắt đầu ở những bệnh nhân có triệu chứng lẻ tẻ hoặc nhẹ. Một kế hoạch quản lý toàn diện có thể bao gồm các biện pháp điều trị bằng thuốc và không dùng thuốc phù hợp với các triệu chứng của bệnh nhân.Bệnh nhân nên được theo dõi bởi bác sĩ thần kinh nếu tình trạng bệnh trở nên trầm trọng hơn. Một số loại thuốc có thể được bác sĩ chỉ định cho người bệnh dùng bao gồm:

• Thuốc bổ sung sắt, uống cùng vitamin C
• Thuốc chống động kinh (gabapentin, pregabalin)
• Thuốc đồng vận Dopamine (pramipexole, ropinirole)
• Tiền chất Dopamine hoặc thuốc chuyển hóa thành Dopamine (levodopa)

Người bệnh nên tuân theo chỉ định của bác sĩ, nhất là những thuốc làm tăng dopamine vì có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng hội chứng chân không yên.

Biện pháp hỗ trợ khắc phục bệnh tại nhà cho người bị hội chứng chân không yên

Đối với các trường hợp bị hội chứng chân không nghỉ mức độ nhẹ, các phương pháp chăm sóc và điều trị tại nhà cũng có thể hiệu quả, bao gồm: (3)

• Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục nhịp điệu, đi xe đạp, đi bộ, tránh vận động mạnh trong vòng vài giờ trước khi đi ngủ.
• Các thói quen tốt cho giấc ngủ: Không đọc sách, xem tivi, sử dụng máy tính, điện thoại khi nằm trên giường, không uống cà phê, trà chứa caffeine trước khi đi ngủ, ngủ đủ giấc.
• Ngâm chân: Ngâm chân trong bồn nước ấm và chườm nóng/ chườm lạnh lên chân có thể giúp cải thiện triệu chứng.
• Giảm căng thẳng: Sức khỏe tâm thần có thể ảnh hưởng trực tiếp đến tình trạng bệnh lý.

Hội chứng chân không yên có thể phòng ngừa không?

Không có cách nào để ngăn ngừa hội chứng chân không yên. Tuy nhiên, việc điều trị kịp thời các tình trạng sức khỏe tiềm ẩn, tránh uống rượu, caffeine có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh.

Câu hỏi thường gặp

Dưới đây là phần giải đáp một số thắc mắc thường gặp về hội chứng chân không yên:

1. Hội chứng chân không yên có thể tự khỏi không?

Trong một số trường hợp, hội chứng chân không yên có thể tự khỏi nhưng rất hiếm. Hầu hết bệnh sẽ diễn tiến nghiêm trọng theo thời gian nếu không điều trị kịp thời.

2. Hội chứng chân không nghỉ nên ăn gì, kiêng gì?

Người mắc hội chứng chân không yên NÊN ĂN các loại thực phẩm có lợi sau:

• Rau củ quả: Kết hợp nhiều loại trái cây và rau quả tươi vào chế độ ăn uống, đặc biệt là chuối và các loại rau lá xanh đậm.
• Thực phẩm giàu sắt: Ăn nhiều loại thực phẩm giàu chất sắt để hỗ trợ cải thiện triệu chứng bệnh, đặc biệt là thịt nạc.
• Các loại hạt, đậu
• Thực phẩm giàu sắt: Rau lá xanh đậm, đậu Hà Lan, Hoa quả sấy khô, đậu, thịt đỏ và thịt lợn, gia cầm và hải sản, ngũ cốc…
• Thực phẩm giàu vitamin C: Nước ép cam quýt, trái cây (bưởi, cam, quýt, dâu tây, kiwi…), cà chua, ớt…

Ngoài ra, các loại thực phẩm KHÔNG NÊN ĂN bao gồm:

• Chất kích thích như rượu, bia, caffeine
• Thực phẩm chế biến sẵn
• Thực phẩm nhiều đường
• Thực phẩm chiên rán

3. Khi nào nên đến bệnh viện khám?

Người bệnh nên đi khám ngay khi có các triệu chứng nghi ngờ mắc hội chứng chân không yên, đi kèm với các tình trạng sau:

• Mất ngủ thường xuyên
• Cảm thấy lo lắng
• Mất tập trung

Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào kể trên, người bệnh nên đi khám sớm. Khoa Thần kinh, Trung tâm Khoa học Thần kinh, PlinkCare là cơ sở y tế uy tín cung cấp những dịch vụ thăm khám, chữa trị nhiều bệnh lý khác nhau, trong đó có hội chứng chân không yên. Bệnh viện quy tụ đội ngũ bác sĩ dày dặn kinh nghiệm, giỏi chuyên môn, được trang bị hệ thống máy móc tân tiến hàng đầu thế giới phục vụ tốt cho quá trình thăm khám, điều trị.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Trên đây là bài viết tổng hợp thông tin về hội chứng chân không yên, nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và cách điều trị phòng ngừa, điều trị hiệu quả. Hy vọng người bệnh có thêm nhiều cập nhật hữu ích liên quan đến vấn đề chăm sóc sức khỏe.