Việt Nam
English
Hiếm muộn nam: Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và điều trị
Hiếm muộn ở nam giới là gì?
Hiếm muộn nam là tình trạng nam giới trong độ tuổi sinh sản, có đời sống tình dục bình thường không sử dụng biện pháp an toàn nhưng lại không thể có con theo cách tự nhiên. Hiếm muộn ở nam thường được chia làm 2 loại: (1)
- Nguyên phát: Các cặp vợ chồng chưa từng có con dù có giao hợp thường xuyên và không sử dụng biện pháp tránh thai nào trong vòng 1 năm.
- Thứ phát: Các cặp vợ chồng từng có thai, hoặc có con nhưng sau đó quan hệ tự nhiên không sử dụng biện pháp tránh thai nhưng vẫn không thể có con.
Theo Ông Tedros Adhanom Ghebreyesus – Tổng giám đốc WHO cho biết “Ước tính trên toàn cầu cứ 6 người thì có 1 người bị ảnh hưởng tình trạng vô sinh ở một thời điểm nào đó trong đời, bất kể họ sống ở đâu và sở hữu những tài nguyên nào”.
Nguyên nhân gây hiếm muộn nam
Theo ThS.BS Lê Đăng Khoa – Trưởng đơn vị Nam học, Trung tâm Hỗ trợ sinh sản PlinkCare TP.HCM cho biết:“ Hiếm muộn nam được xem là một trong những chuyên khoa sâu của Nam Khoa, nguyên nhân gây nam giới chậm con có thể đến từ nhiều nhóm bệnh lý phổ biến như giãn tĩnh mạch thừng tinh, nhiễm trùng tiết niệu, các vấn đề về tinh trùng hoặc xuất tinh, rối loạn cương, nội tiết tố… những nguyên nhân này không chỉ gây ảnh hưởng đến lối sống, sinh hoạt, tạo nên rào cản giữa hai vợ chồng, khiến tần suất quan hệ ngắn lại và giảm cơ hội có thai tự nhiên. (2)
1. Tinh trùng bất thường
Các trường hợp tinh trùng bất thường có thể kể đến là không có tinh trùng, tinh trùng yếu,… Tinh trùng cần đảm bảo về số lượng và chất lượng để có thể mang thai tự nhiên. Vì thế ít nhất 1 trong 2 tinh hoàn cần phải hoạt động bình thường. Lượng hormone nội tiết nam cần ổn định để duy trì hoạt động sản xuất của tinh trùng.
Sau khi quan hệ tự nhiên, tinh trùng được trộn lẫn trong tinh dịch sẽ theo ống dẫn tinh phóng ra ngoài theo niệu đạo và xâm nhập vào âm đạo – tử cung – vòi trứng của người nữ. Nếu tinh trùng yếu, dị dạng, di động kém thì sẽ rất khó tiếp cận và xâm nhập vào trứng để thụ tinh.
2. Giãn tĩnh mạch thừng tinh
Bệnh lý giãn tĩnh mạch thừng tinh là tình trạng những tĩnh mạch dẫn máu đi tinh hoàn bị giãn ra dẫn đến máu bị ứ trệ ở tinh hoàn, dẫn đến việc bị thiếu oxy. Tinh hoàn của nam giới khi bị ứ máu thì chuyển hóa sẽ bị thay đổi dẫn đến những chất oxy hóa gây độc cho tinh hoàn và cho tinh trùng.
Biến chứng giãn tĩnh mạch thừng tinh có thể gây teo tinh hoàn. Trong những năm gần đây người ta thấy giãn tĩnh mạch thừng tinh có ảnh hưởng đến cả di truyền của tinh trùng, ảnh hưởng lên sợi ADN của tinh trùng. Vì những chất oxy hóa tạo ra gây đứt gãy những sợi ADN.
Giãn tĩnh mạch thừng tinh thường được chia làm 2 nhóm gồm:
- Giãn tĩnh mạch thừng tinh lâm sàng: là những bệnh nhân đã có triệu chứng, xuất hiện búi tĩnh mạch hiện rõ ở vùng bìu hoặc có triệu chứng đau, thậm chí có biến chứng teo tinh hoàn, rối loạn cương, rối loạn xuất tinh. Biến chứng xuất hiện âm thầm và đôi khi bệnh nhân bỏ lỡ cơ hội để thăm khám.
- Giãn tĩnh mạch thừng tinh dưới lâm sàng: có một số bệnh nhân có giãn tĩnh mạch thừng tinh mà chỉ khi thực hiện nghiệm pháp Valsalva mới kiểm tra được có bệnh hay không.
Theo Bác sĩ Ngô Đình Triệu Vỹ với những cặp vợ chồng vô sinh nguyên phát thì có đến 35% trường hợp người chồng có đi kèm giãn tĩnh mạch thừng tinh. Đối với trường hợp vô sinh thứ phát thì có đến 80% có đi kèm tình trạng giãn tĩnh mạch thừng tinh này.
3. Bệnh lý nhiễm trùng
Viêm tinh hoàn, viêm mào tinh hay các bệnh lây truyền qua đường tình dục như giang mai, lậu, hiv… gây ảnh hưởng đến chất lượng và việc sản xuất tinh trùng. Bệnh lý nhiễm trùng còn làm tổn thương tinh hoàn, gây sẹo ở đường dẫn tinh cản trở sự di chuyển của tinh trùng gây nên hiếm muộn nam.
4. Vấn đề xuất tinh
Xuất tinh ngược dòng là tình trạng tinh dịch đi ngược lại vào trong cơ thể thay vì ra khỏi dương vật. Điều này xảy ra do các dây thần kinh hoạt động không hiệu quả dẫn tới việc cơ đóng cổ bàng quang không đóng khi nam giới đạt cực khoái. Tinh dịch chứa tinh trùng không được xuất ra và xâm nhập vào cơ thể người nữ nên không thể có thai.
Xuất tinh ngược dòng có thể do phẫu thuật hoặc các vấn đề sức khỏe của hệ thần kinh. Dấu hiệu của tình trạng này là nước tiểu đục sau xuất tinh, ít dịch hoặc cực khoái khô (aspermia).
5. Kháng thể kháng tinh trùng
Đây là một trong những kháng thể được xếp vào loại miễn dịch đặc hiệu của cơ thể. Kháng thể kháng tinh trùng chỉ xuất hiện khi có sự tiếp xúc của tinh trùng trong cơ thể.
Môi trường sinh tinh và mạch máu được tách biệt bởi hàng rào máu-tinh hoàn, hàng rào này ngăn không cho tinh trùng, các sản phẩm thoái hóa của tinh trùng lẫn vào máu. Tuy nhiên vì lý do nào đó hàng rào này bị tổn thương gây nên việc tinh trùng vào máu, vì được xem là vật lạ với cơ thể nên khi tiếp xúc với các tế bào miễn dịch sẽ gây nên phản ứng mẫn cảm, hình thành kháng thể và tạo phản ứng miễn dịch.
6. U bướu hoặc ung thư
Hiếm muộn nam có thể do ảnh hưởng của khối u hoặc ung thư, quá trình điều trị ung thư có phẫu thuật, xạ trị hoặc hóa trị có thể gây nên các vấn đề về sức khỏe sinh sản.
7. Tinh hoàn ẩn
Trong quá trình phát triển của bào thai, sẽ có trường hợp 1 hoặc 2 tinh hoàn không di chuyển xuống phần bìu. Vì vậy khả năng sinh sản của nam giới ở những trường hợp có tinh hoàn ẩn sẽ giảm so với nam giới bình thường.
8. Mất cân bằng nội tiết tố
Nội tiết tố của người nam bắt đầu phát triển ở tuổi dậy thì và đạt cao điểm vào năm 25 tuổi. Bước qua tuổi 30 thì nồng độ testosterone, nội tiết tố nam sẽ giảm dần từ 0.8-1.4% mỗi năm. Khi bước vào tuổi 45-50 thì lượng testosterone ở nam giới còn khoảng 60-65 so với lúc 25 tuổi. Tuy nhiên một số thường ảnh hưởng của hệ thống nội tiết như tuyến giáp, tuyến yên, vùng dưới đồi…làm lượng testosterone và các nội tiết khác bị mất cân bằng có thể là nguyên nhân dẫn đến hiếm muộn nam.
9. Khiếm khuyết ống dẫn tinh
Nam giới có 2 ống dẫn tinh, việc vô tình gặp một số chấn thương như sau phẫu thuật, nhiễm trùng, các xơ nang phát triển có thể làm cho các ống dẫn này bị tắc ở một số đoạn như trong tinh hoàn, ống dẫn lưu tinh hoàn, ống phóng tinh…
10. Khiếm khuyết nhiễm sắc thể
Hội chứng Klinefelter, hội chứng Kallmann là một số rối loạn di truyền có thể gây ra sự phát triển bất thường của cơ quan sinh sản nam giới, là một trong những nguyên nhân gây hiếm muộn nam.
11. Vấn đề trong quan hệ tình dục
Rối loạn cương dương, trở ngại tâm lý khi giao hợp, không đạt cực khoái… làm cản trở việc quan hệ tình dục, khiến khả năng mang thai giảm.
12. Các nguyên nhân khác
- Một số loại thuốc: người đang sử dụng thuốc điều trị ung thư, thuốc viêm khớp, liệu pháp thay thế testosterone, steroid đồng hóa thời gian dài… có thể làm giảm sản xuất tinh trùng và gây ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản của nam giới.
- Ảnh hưởng từ các ca phẫu thuật: nam giới từng thực hiện phẫu thuật thắt ống dẫn tinh, phẫu thuật tinh hoàn, tuyến tiền liệt… có thể gây hiếm muộn nam do những rủi ro khi làm phẫu thuật.
- Yếu tố môi trường và lối sống:Tinh trùng đàn ông ngày càng giảm có tác động của yếu tố môi trường và lối sống. Năm 2017, tác giả Swan – môt chuyên gia dịch tễ môi trường và là giáo sư về y học sinh sản của đại học New York, trong cuốn sách Đếm ngược Countdown bà đã tổng kết 185 nghiên cứu trên 43.000 nam giới ở độ tuổi trưởng thành ở Úc, Châu Âu, Bắc Mỹ cho thấy tỷ lệ tinh trùng sau 40 năm chỉ bằng 59% so với năm 1972 nghĩa là mỗi sau 1 năm số lượng tinh trùng giảm 1,4% và tiếp tục vậy đến năm 2045 thì tinh trùng đàn ông về bằng 0. (3)
Hiện nay giới trẻ hút thuốc, sử dụng các chất gây nghiện như bạch phiến, ma túy… đưa trực tiếp những chất độc hại vào cơ thể, những chất này không chỉ gây ảnh hưởng đến chất lượng và số lượng tinh trùng mà còn thay đổi nội tiết tố.
Dấu hiệu hiếm muộn nam
Dấu hiệu rõ nhất cảnh báo hiếm muộn ở nam giới chính là không thể mang đến khả năng thụ thai với người phụ nữ. Nam giới có thể gặp một số vấn đề tiềm ẩn như rối loạn di truyền, có gen bất thường, mất cân bằng nội tiết tố… dẫn đến hiếm muộn.
Bên cạnh đó một số dấu hiệu như sưng đau tinh hoàn, đau khi giao hợp hay xuất tinh, tinh trùng có màu bất thường, tinh dịch xem lẫn máu… có thể là dấu hiệu cảnh báo sức khỏe sinh sản nam giới đang có vấn đề cần thăm khám sớm để có thể điều trị hiếm muộn kịp thời.
Phương pháp chẩn đoán hiếm muộn ở nam giới
Để chẩn đoán hiếm muộn nam bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng kết hợp hỏi thăm tiền sử bệnh lý, tình trạng sức khỏe hiện tại sau đó sẽ tiến hành làm một số xét nghiệm và siêu âm cơ bản như sau:
1. Xét nghiệm tinh dịch đồ
xét nghiệm này được xem là xét nghiệm đầu tay để đánh giá sức khỏe sinh sản của nam giới. Khảo sát tinh dịch đồ có thể phát hiện những bất thường trong tinh dịch: cho biết số lượng tinh trùng trong một lần xuất tinh, số lượng tinh trùng thấp, giảm nhu động và/hoặc suy giảm di động tiến tới, tinh trùng bất thường, không có tinh trùng trong xuất tin, tinh trùng xuất tinh vào bàng quang (xuất tinh ngược dòng).
Sau 2 lần làm tinh dịch đồ, các nhau ít nhất hai lần nếu không tìm thấy trong tinh trùng trong tinh dịch thì nam giới được chẩn đoán vô tinh. Tỷ lệ vô tinh chiếm 1% trong dân số và khoảng 10-15% trường hợp vô sinh nam.
Tinh dịch đồ giúp cho việc dự đoán năng lực sinh sản tự nhiên và khả năng thành công khi sử dụng các phương pháp hỗ trợ sinh sản. Để có kết quả tốt nhất, tinh dịch đồ nên được thực hiện sau lần xuất tinh cuối cùng là 3-5 ngày.
2. Xét nghiệm miễn dịch
Xét nghiệm này nhằm loại trừ các bệnh lây truyền qua đường tình dục như HIV, giang mai, viêm gan B… những bệnh này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản.
3. Xét nghiệm nội tiết
Gúp đánh giá chức năng sinh sản, các bệnh lý liên quan cũng như giúp bác sĩ đặt ra những hướng điều trị trong trường hợp hiếm muộn nam. Xét nghiệm này được thực hiện theo chỉ định của bác sĩ, thời gian xét nghiệm tốt nhất là 8h sáng và người bệnh cần nhịn ăn sáng.
4. Xét nghiệm nước tiểu sau xuất tinh
xét nghiệm này giúp kiểm tra tinh trùng trong nước tiểu với những trường hợp có nghi ngờ xuất tinh ngược dòng.
5. Xét nghiệm di truyền
Xét nghiệm gên và bộ nhiễm sắc thể đồ để phát hiện những bất thường di truyền dẫn đến hiếm muộn nam. Một số bất thường di truyền gây vô sinh hiếm muộn phổ biến bao gồm:
- Hội chứng Klinefelter 47XXY: hội chứng này chiếm đến ⅔ các bất thường NST ở bệnh nhân hiếm muộn nam.
- Đột biến mất đoạn AZF trên nhiễm sắc thể có thể gây ra vô tinh.
- Đột biến gen CFTR trong xơ nang liên quan đến bệnh không có ống dẫn tinh ở 2 bên bẩm sinh.
- Hội chứng Kallmann: Di truyền theo nhiễm sắc thể X do đột biến gen Kalig-1 ở nhánh ngắn.
Xét nghiệm kiểm tra độ đứt gãy DNA tinh trùng: DNA tinh trùng đứt gãy làm giảm khả năng thụ tinh, giảm chất lượng phôi và tăng nguy cơ hiếm muộn. Nếu tỷ lệ đứt gãy trên 30% biểu hiện mức đứt gãy cao và giảm tỷ lệ mang thai tự nhiên.
6. Siêu âm tinh hoàn
Phương pháp siêu âm này để kiểm tra và đánh giá những bất thường nếu có tại tinh hoàn và bìu, xem thể tích tinh hoàn, mào tinh, cấu trúc nhu mô, tràn dịch màng tinh hoàn, giãn tĩnh mạch tinh, u tinh hoàn, vi vôi hóa. Siêu âm này thường được chỉ định khi bệnh nhân có kết quả tinh dịch đồ bất thường. Siêu âm bụng để kiểm tra hệ tiết niệu, tìm tinh hoàn lạc chỗ.
Hiếm muộn nam có chữa được không?
Hiếm muộn nam có chữa được không là vấn đề nhiều người quan tâm, may mắn với sự phát triển vũ bão của y học cùng các kỹ thuật hiện đại giúp tầm soát bệnh chính xác và trị bệnh tận gốc rễ, hiếm muộn có thể điều trị và thậm chí nam giới vô tinh vẫn có thể có con chính chủ.
Hiện nay, nhiều phác đồ, phương pháp phẫu thuật hiện đại trong điều trị hiếm muộn nam. Tại IVFTA chữa trị thành công cho nhiều nam giới mắc bệnh lý vô sinh như tinh trùng dị dạng, bất thường, vô tinh, nam giới mắc hội chứng Klinefelter, mất đoạn AZF, suy sinh dục sớm..
Trong đó, kỹ thuật vi phẫu micro-TESE được xem là một trong những tiến bộ vượt bậc trong điều trị vô sinh nam, là “cứu cánh” giúp “truy tìm” tinh trùng cho nam giới vô sinh, mở ra rất nhiều hy vọng cho hàng ngàn nam giới vô tinh được làm cha, hạnh phúc đón con yêu của chính mình.
>> Xem thêm: Phòng khám nam khoa Quận 8 nào tốt? 9 tiêu chí đánh giá chất lượng
Biện pháp phòng ngừa hiếm muộn ở nam
Để phòng ngừa hiếm muộn nam hiệu quả, nam giới cần nâng cao ý thức hơn trong việc chăm sóc sức khỏe sinh sản của mình. Tâm lý e ngại không đi thăm khám khi có triệu chứng bất thường khiến bệnh ngày một trầm trọng và dẫn tới hiếm muộn. (4)
Ngoài những yếu tố bệnh lý khó có thể kiểm soát nam giới có thể thay đổi thói quen sinh hoạt của mình để tránh yếu tố nguy cơ như:
- Không hút thuốc lá;
- Hạn chế rượu bia hoặc kiêng rượu bia;
- Không sử dụng ma túy, các chất cấm, chất kích thích;
- Vận động thường xuyên và duy trì cân năng hợp lý;
- Tránh quá căng thẳng, mệt mỏi, cần nghỉ ngơi, thư giãn;
- Quan hệ tình dục an toàn;
- Tránh làm việc, tiếp xúc với môi trường độc hại…
> Cần tránh những thói quen gây vô sinh ở nam giới sau đây để cải thiện sức khỏe sinh sản, giảm thiểu các yếu tố nguy cơ gây hiếm muộn con.
Dịch vụ khám và điều trị hiếm muộn nam tại Tâm Anh
Tại Trung tâm Hỗ trợ sinh sản PlinkCare TP.HCM (IVFTA-HCM), những vấn đề trong điều trị vô sinh nam đã được phát hiện và cải tiến. Việc ứng dụng các kỹ thuật hiện đại, phác đồ tiên tiến, điều trị toàn diện… mang đến cho nam giới vô sinh cơ hội làm cha và cải thiện đời sống chăn gối.
>> Xem thêm:
Hiện nay IVFTA áp dụng nhiều phương pháp trong điều trị hiếm muộn nam, làm chủ những kỹ thuật khó như mổ vi phẫu micro-TESE tìm tinh trùng cho nam giới vô tinh, trữ tinh trùng số lượng cực ít. Song hành cùng labo phôi học và hiếm muộn nữ, điều trị tình trạng vô sinh, hiếm muộn ở nam là 1 trong 3 mắt xích quan trọng tại IVFTA.
Hiện nay, điều trị hiếm muộn nam tại Việt Nam vẫn chưa được chú trọng nhiều, các nguyên nhân gây vô sinh nam có thể điều trị được một cách hiệu quả như giãn tĩnh mạch thừng tinh, tắc ống dẫn tinh và nhiễm trùng… nhưng chưa được quan tâm đúng mực. Vì vậy IVFTA đặc biệt chú trọng đến điều trị không chỉ giúp giải quyết vấn đề có con của người bệnh mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh trong những năm tiếp theo của cuộc đời.
Các chuyên gia tại IVFTA-HCM mong rằng, khi thấy có vấn đề gì đó thì nam giới nên đến những cơ sở có chất lượng để được thăm khám và tham vấn. Chi phí khám nam khoa và hiếm muộn nam rất rẻ so với khám hiếm muộn nữ, đừng để danh xưng “phái mạnh” trở thành rào cản khiến quý ông ngần ngại khi thăm khám. Các bác sĩ tại IVF-HCM sẽ luôn đồng hành, hướng dẫn và đưa ra những lời khuyên hữu ích nhất.
Hiếm muộn nam là tình trạng phổ biến hiện nay, nam giới hãy quan tâm hơn tới sức khỏe sinh sản của mình, khám sức khỏe định kỳ và nếu có những dấu hiệu cảnh báo nên đi thăm khám ở những bệnh viện có chuyên khoa hiếm muộn nam hoặc nam học để được tư vấn.