Hậu môn bị sưng: Nguyên nhân, chẩn đoán và cách phòng ngừa

Hậu môn bị sưng là gì?

Hậu môn bị sưng là tình trạng một hoặc cả hai bên hậu môn bị sưng, kèm theo những cảm giác nóng rát gây khó chịu cho người bệnh. Đây là một loại bệnh lý thuộc hệ tiêu hóa, do đa dạng nguyên nhân gây ra, trong đó có nhiễm trùng hậu môn. Ở một số trường hợp ghi nhận, hậu môn bị sưng do ảnh hưởng từ những bệnh lý khác sẽ kèm theo những cơn đau ở vùng bụng dưới, và tình trạng tiết dịch, máu hoặc mủ ở hậu môn.

Đường tiêu hóa là một hệ thống gồm những cơ quan rỗng, được nối với nhau trong một ống dài và xoăn từ miệng đến hậu môn. Những cơ quan thuốc đường tiêu hóa bao gồm miệng, thực quản, dạ dày, ruột non, ruột già và hậu môn.

Trong đó, hậu môn là cơ quan rỗng nằm ở vị trí cuối cùng của hệ tiêu hóa, sau trực tràng. Hậu môn gồm ống hậu môn, van hậu môn, hang hậu môn và đầu vú hậu môn. Trực tràng nối với hậu môn bằng ống hậu môn và đây cũng là đường mà trực tràng chuyển phân qua ống hậu môn đến hậu môn và ra khỏi cơ thể. Bên trong hậu môn có các tuyến, mạch máu, mô và dây thần kinh khá nhạy cảm và dễ bị kích ứng.

Có rất nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng hậu môn bị sưng, và những triệu chứng của sưng hậu môn cũng tùy thuộc vào từng nguyên nhân đó. Những triệu chứng thường gặp ở sưng hậu môn có thể kể gồm:

• Một hoặc hai bên hậu môn bị sưng
• Cảm giác ấm hoặc đau buốt khi đi vệ sinh
• Cảm giác bỏng rát ở hậu môn
• Ngứa hậu môn
• Xuất hiện các cơn đau dữ dội
• Tiết dịch hậu môn, một số trường hợp có máu và mủ
• Sốt

Hậu môn bị sưng có thể là khởi đầu một vấn đề nguy hiểm. Đa số các ca bị sưng hậu môn đều thuốc dạng triệu chứng lành tính và sẽ khỏi sau một thời gian. Tuy nhiên, hậu môn bị sưng cũng được biết là triệu chứng của những bệnh lý liên quan. Và ở trường hợp này, người bệnh cần điều trị bệnh chính đã gây ra sưng hậu môn để điều trị tình trạng sưng cũng như không để bệnh tiến triển nghiêm trọng hơn.

Nguyên nhân sưng hậu môn

Hậu môn bị sưng có thể bị gây ra bởi rất nhiều lý do khác nhau. Dù vậy, phổ biến nhất là những nguyên nhân đến từ các bệnh lý hậu môn khác. Sưng hậu môn là một trong những dấu hiệu lâm sàng cho người bệnh nhận biết được tình trạng sức khỏe tiêu hóa, cụ thể là hậu môn của mình. (1)

Một số những bệnh điển hình có dấu hiệu sưng hậu môn gồm: Nứt kẽ hậu môn, trĩ, áp xe hậu môn, viêm nhiễm hậu môn,…

1. Nứt kẽ hậu môn nhiễm trùng

Nứt kẽ hậu môn là tình trạng xuất hiện vết xước, rách hoặc loét ở vị trí rìa ống hậu môn. Đây là một bệnh lành tính nhưng phổ biến thứ 2 về các bệnh liên quan đến hậu môn, sau trĩ. Nứt kẽ hậu môn gây đau rát ở vị trí hậu môn, đôi khi có chảy máu do vết loét ở vùng có niêm mạc tổn thương. Bệnh thường gặp nhiều ở những người thuộc độ tuổi trung niên. Ngoài ra, bệnh cũng có thể là do người bệnh cố rặn phân cứng, từ đó làm tổn thương niêm mạc ở rìa ống hậu môn.

Một trong những triệu chứng của nứt kẽ hậu môn đó là hậu môn bị sưng. Triệu chứng này xuất hiện chủ yếu là sau khi người bệnh đi đại tiện. Hậu môn bị sưng do sự ma sát của phân, đặc biệt là phân rắn cứng, với vết rách đã có sẵn ở niêm mạc. Vì vậy, đôi lúc người bệnh cũng sẽ thấy có máu lẫn trong phân sau khi đại tiện. (2)

Ngoài ra, nứt kẽ hậu môn cũng có những triệu chứng khác như ngứa hậu môn, xuất hiện vết nứt hoặc da thừa ở vùng da quanh hậu môn.

Một số nguyên nhân gây ra nứt kẽ hậu môn gồm:

• Phân cứng, khó đào thải ra ngoài
• Bệnh tiêu chảy
• Hội chứng ruột kích thích
• Cơ thắt hậu môn quá chặt
• Có khối u trong niêm mạc hậu môn
• Nhiễm trùng

2. Áp xe hậu môn

Áp xe hậu môn là tình trạng nhiễm trùng hậu môn có kèm mủ. Các mô và dây thần kinh ở hậu môn đều rất nhạy cảm và dễ bị kích ứng. Khi các tuyến ở hậu môn bị tắc nghẽn sẽ dẫn đến nhiễm trùng ở hậu môn. Cuối cùng hình thành áp xe hậu môn khi nơi nhiễm trùng chuyển biến nặng và có mủ xung quanh.

Người bị áp xe hậu môn sẽ cảm nhận rõ ràng cơn đau và sưng ở vùng hậu môn. Đây chính là triệu chứng hậu môn bị sưng do áp xe hậu môn gây ra. Những dấu hiệu lâm sàng khác của áp xe hậu môn gồm xuất hiện cục u quanh hậu môn và sốt.

Nếu người bệnh có tất cả những triệu chứng trên, đây là báo hiệu tình trạng nhiễm trùng khá nặng, cần đến gặp bác sĩ để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Vì áp xe hậu môn là do nhiễm trùng gây ra, những người đang bị viêm đại tràng được xem là đối tượng có nguy cơ cao mắc áp xe hậu môn và bị sưng hậu môn.

Một nghiên cứu ở Mỹ cho biết, áp xe hậu môn thường xảy ra ở phụ nữ nhiều hơn nam giới.

3. Rò hậu môn áp xe hóa

Rò hậu môn cũng là một dạng nhiễm trùng hậu môn nhưng có một đường hầm thông nối tuyến nhiễm trùng với những vùng da khác quanh hậu môn và lỗ hậu môn. Rò hậu môn còn được gọi là bệnh mạch lươn, thường là biến chứng của bệnh áp xe hậu môn. Đồng nghĩa, những người bị áp xe hậu môn có nguy cơ cao bị rò hậu môn nếu không kịp thời điều trị bệnh.

Rò hậu môn không phải là một bệnh nguy hiểm hay ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính mạng người bệnh. Dù vậy, những triệu chứng của bệnh sẽ làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh đáng kể. Những triệu chứng của rò hậu môn bao gồm: (3)

• Hậu môn bị sưng
• Kích thích hậu môn
• Đau và ngứa ở vùng hậu môn
• Rò rỉ phân qua lỗ hậu môn

4. Hậu môn bị sưng do bệnh trĩ

Trĩ là tình trạng các tĩnh mạch bên trong hậu môn bị sưng lên gây đau đớn và khó chịu cho người bệnh. Trĩ là bệnh phổ biến đứng đầu trong các bệnh lý về hậu môn. Ước tính cứ 20 người Mỹ thì sẽ có 1 người bị trĩ, và bệnh có thể xảy với mọi đối tượng ở mọi độ tuổi.

Bệnh trĩ có 2 loại là trĩ nội và trĩ ngoại. Trĩ ngoại là búi trĩ nằm dưới đường lược và được phủ bởi biểu mô vảy. Trĩ nội là trĩ nằm trên đường lược và được lót bằng niêm mạc trực tràng. Bệnh là hệ lụy của sự tăng áp lực trong tĩnh mạch của hậu môn hoặc trực tràng. Điều này thường xảy ra ở những người thường xuyên mang vác nặng, thai nghén, nhưng phổ biến nhất là những người có thói quen rặn mạnh nhiều khi đại tiện.

Trĩ nếu có huyết khối sẽ gây ra tình trạng đau đớn, hậu môn bị sưng tím và khiến người bệnh khó khăn khi vệ sinh hậu môn. Hơn nữa, trĩ cũng là nguyên nhân gây phân có máu và tiết dịch nhầy.

5. Do viêm ống hậu môn, Viêm da quanh hậu môn

Viêm ống hậu môn là hiện tượng niêm mạc ở ống dẫn hậu môn bị tổn thương. Tình trạng viêm này xảy ra sau khi người bệnh tiêu thụ quá nhiều thức ăn cay nóng, dẫn đến hiện tượng tiết nhiều acid bên trong dạ dày. Những loại thực phẩm như acid, cà phê hoặc mảnh thức ăn còn sót lại trong phân được đào thải ra ngoài sẽ va chạm với niêm mạc ở ống dẫn hậu môn hoặc lỗ hậu môn. Từ đó gây ra viêm niêm mạc bên trong hậu môn.

Viêm ống hậu môn không phải là một bệnh lý nguy hiểm, chúng gây ra triệu chứng hậu môn bị sưng, đôi lúc có tiết dịch hoặc máu khi đại tiện. Dù vậy, người bệnh hoàn toàn có thể điều trị nội khoa bằng thuốc.

6. Bệnh Crohn

Bệnh Crohn là một bệnh viêm ruột xuyên thành mạn tính. Bệnh thường có bắt nguồn là viêm hốc hoặc áp xe, từ đó tiến triển thành những ổ loét trên thành niêm mạc tại hậu môn. Bệnh Crohn có 3 loại gồm viêm hậu môn, hẹp hoặc tắc hậu môn và rò hậu môn.

Ngoài ra, bệnh Crohn cũng ảnh hưởng đến hồi tràng và ruột kết. Người bệnh sẽ gặp những triệu chứng như tiêu chảy, đau bụng, hậu môn bị sưng, bụng mềm, có thể thấy chương hoặc khối ở bên trong bụng.
Người bệnh cần điều trị bệnh sớm để tránh gặp phải những biến chứng nguy hiểm của bệnh như gia tăng nguy cơ ung thư ruột non, ung thư đại trực tràng hoặc viêm đại tràng thể loét.

7. Quan hệ tình dục qua đường hậu môn

Quan hệ tình dục qua đường hậu môn là hoạt động có thể gây sưng hậu môn. Những va chạm của hoạt động làm tình sẽ gây tổn thương vùng da ở lỗ hậu môn và ống dẫn hậu môn. Đặc biệt là khi quan hệ tình dục quá mạnh, hoặc sử dụng công cụ tình dục hỗ trợ, sự va chạm với vùng da hậu môn sẽ dễ gây ra những tổn thương như chảy máu, vết xước, viêm nhiễm hoặc làm hậu môn bị sưng.

8. Ung thư hậu môn

Ung thư hậu môn là tình trạng tế bào ung thư bắt đầu xuất hiện ở hậu môn. Dựa trên vị trí xuất hiện tế bào mà ung thư hậu môn được chia thành 2 nhóm gồm: Ung thư ống hậu môn và ung thư da quanh hậu môn.

Ung thư biểu mô tế bào vảy ở hậu môn là loại ung thư hậu môn phổ biến nhất. Những nguyên nhân gây ra ung thư hậu môn thường là do:

• Bệnh STD do nhiễm virus HPV
• Tuổi cao
• Rò hậu môn kéo dài
• Hậu môn thường xuyên gặp tình trạng kích thích

Ung thư hậu môn gây ra những triệu chứng như:

• Hậu môn bị sưng hoặc nổi khối
• Chảy máu từ hậu môn
• Đau ống hậu môn
• Chảy máu hoặc tiết dịch

Chẩn đoán tình trạng hậu môn bị sưng đỏ

Bác sĩ sẽ xem xét những triệu chứng lâm sàng ở người bệnh và thực hiện kiểm tra ống hậu môn của người bệnh để tìm các nốt sùi trước. Sau khi đã có đủ thông tin lâm sàng, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp nội soi phù hợp.

1. Soi hậu môn

Soi hậu môn là phương pháp chẩn đoán những trường hợp người bệnh có biểu hiện hậu môn bị sưng nhưng không có các nốt sùi hoặc những vấn đề vì tại vùng da quanh hậu môn.

Bác sĩ sẽ sử dụng công cụ nội soi có gắn camera chuyên biệt để đưa vào bên trong hậu môn của người bệnh và kiểm tra tình trạng thành niêm mạc và các mô, dây thần kinh ở bên trong hậu môn. Dựa vào kết quả hình ảnh, bác sĩ sẽ đưa ra kết luận về nguyên nhân gây sưng hậu môn của người bệnh.

2. Soi đại tràng sigma

Soi đại tràng sigma hay còn gọi là nội soi đại tràng không sinh thiết là phương pháp kiểm tra trực tiếp đoạn đại tràng sigma. Bác sĩ sẽ đưa một ống soi mềm vào cơ thể người bệnh thông qua đường hậu môn. Từ đó, kiểm tra trực tràng và hậu môn.

Phương pháp được chỉ định cho những trường hợp hậu môn bị sưng kèm theo đau bụng dữ dội và có máu lẫn trong phân nặng, có dị vật trong đại tràng.

Tuy nhiên, phương pháp soi đại tràng sigma không được áp dụng trên những đối tượng sau:

• Phụ nữ mang thai trên 3 tháng
• Người có bệnh nhồi máu cơ tim hoặc các bệnh lý về tim mạch
• Người bị thủng đại tràng hoặc viêm phúc mạc hoặc sức khỏe đại tràng không ổn định

3. Nội soi đại tràng

Ở phương pháp nội soi đại tràng, ống mềm nội soi sử dụng sẽ dài hơn để có thể đưa sâu vào bên trong trực tràng và ruột kết của người bệnh.

Phương pháp này sẽ được chỉ định cho những đối tượng mà triệu chứng hậu môn bị sưng đi làm với các dấu hiệu nghi ngờ là có khối u bất thường hoặc tế bào ung thư bên trong hậu môn.

4. Siêu âm lòng hậu môn : Chẩn đoán áp xe hậu môn

Chụp cộng hưởng từ hậu môn trực tràng có bơm thuốc cản quang : giúp chẩn đoán áp xe – rò hậu môn là nguyên nhân gây sưng quanh hậu môn.

Điều trị hậu môn bị sưng đỏ

Hậu môn bị sưng có thể điều trị dứt điểm, và cách điều trị hiệu quả nhất là điều trị bệnh gốc, nguyên nhân chính gây ra sưng hậu môn.

Tùy vào từng dấu hiệu lâm sàng, bệnh lý về hậu môn ở mỗi người bệnh mà bác sĩ sẽ đưa ra những phác đồ điều trị phù hợp.

Những cách điều trị hậu môn bị sưng thông dụng đối với từng loại bệnh lý gồm:

• Viêm hậu môn: Sử dụng thuốc làm mềm phân, thuốc chống viêm hoặc kháng sinh. Kết hợp với chế độ ăn thanh đạm, hạn chế tối đa các thực phẩm gây kích ứng tiêu hóa và tăng cường chất xơ trong mỗi khẩu phần ăn. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể sử dụng các loại thuốc bôi ngoài da có công dụng giảm sưng như Hydrocortisone.

• Nứt kẽ hậu môn: Nếu người bệnh không có da thừa hoặc u có thể điều trị bằng cách tiêm Botulinum Toxin A vào cơ vòng trong hoặc vị trí có vết nứt. Những trường hợp nứt hậu môn nặng, bác sĩ sẽ thực hiện phẫu thuật cắt cơ thắt trong hậu môn. tỷ lệ thành công của phẫu thuật này là 98%

• Bệnh trĩ: Có rất nhiều phương pháp để điều trị bệnh trĩ. Tùy theo tình trạng búi trĩ và nhu cầu người bệnh mà bác sĩ sẽ thực hiện điều trị bệnh. Một số phương pháp chữa bệnh trĩ gồm dùng thuốc bôi ngoài da, đốt laser, tiêm xơ, thủ thuật thắt chun, phẫu thuật lông hoặc doppler

• Áp xe hậu môn: Với bệnh áp xe hậu môn, bác sĩ sẽ thực hiện phẫu thuật dẫn lưu để điều trị nhiễm trùng và mủ hiệu quả. Bên cạnh đó, người bệnh cũng cần uống thuốc khánh sinh để giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh tiềm ẩn khác như đái tháo đường hoặc suy giảm hệ thống miễn dịch

• Rò hậu môn: Bệnh rò hậu môn chủ yếu là điều trị bằng phẫu thuật để có heetr mở hoặc thu hẹp đường hầm truyền nhiễm ở hậu môn

• Bệnh Crohn: Có rất nhiều cách điều trị bệnh Crohn tùy vào mức độ nghiêm trọng của người bệnh. Có thể điều trị nội khoa bằng cách uống thuốc kháng sinh, thuốc chống viêm và thuốc giảm đau nếu bệnh không quá nặng. Bên cạnh đó, người bệnh Crohn nặng có thể được chỉ định phẫu thuật hậu môn.

Cách phòng ngừa sưng hậu môn

Để phòng ngừa hiện tượng hậu môn bị sưng một cách tối ưu, bạn cần phòng tránh các bệnh lý về hậu môn, đồng thời tăng cường hệ miễn dịch cho cơ thể cũng như sức khỏe của hệ tiêu hóa.

Những biện pháp phòng tránh sưng hậu môn gồm:

• Giữ vệ sinh hậu môn và cơ thể
• Giữ vệ sinh môi trường sống
• Xây dựng và duy trì chế độ dinh dưỡng khoa học, lành mạnh. Hạn chế tiêu thụ các loại thực phẩm dễ gây kích thích sự tiết acid như đồ ăn cay nóng, rượu bia
• Thực hiện tình dục an toàn
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ để hạn chế mắc bệnh về hậu môn do di truyền

Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa (PlinkCare TP.HCM) và Khoa Tiêu hóa – Gan mật – Tụy (PlinkCare Hà Nội) là những trung tâm y tế chuyên khoa Tiêu hóa uy tín, cung cấp dịch vụ thăm khám và điều trị cao cấp, hiệu quả cho các bệnh nhân mắc các vấn đề về gan từ nhẹ đến nặng (gan nhiễm mỡ, viêm gan cấp tính, mạn tính, xơ gan, ung thư gan…). Hệ thống PlinkCare quy tụ đội ngũ bác sĩ Nội khoa – Ngoại khoa – Nội soi tiêu hóa chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm, bên cạnh đó là sự hỗ trợ của hệ thống thiết bị y tế hiện đại, nhập khẩu từ nước ngoài, phục vụ tối đa nhu cầu thăm khám và điều trị của khách hàng.

Để đặt lịch thăm khám và điều trị các bệnh về gan với các chuyên gia bác sĩ về Tiêu hóa của Hệ thống PlinkCare, xin vui lòng liên hệ:

Hậu môn bị sưng là một triệu chứng phổ biến xảy ra ở hầu hết những bệnh lý liên quan đến hậu môn. Bệnh trĩ và các bệnh nhiễm trùng là những nguyên nhân hàng đầu gây ra sưng hậu môn, kèm theo là những triệu chứng khác như rò rỉ phân, chảy máu, tiết dịch và các cơn đau gây bất tiện trong cuộc sống người bệnh. Hậu môn bị sưng và hầu hết những bệnh liên quan đến hậu môn đều là những bệnh lành tính và dễ điều trị nếu phát hiện và xử lý kịp thời. Mặt khác, bệnh kéo dài, người bệnh sẽ phải đối mặt với những biến chứng nguy hiểm hơn, và thực hiện điều trị ngoại khoa bằng phẫu thuật.