Bệnh xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn: Nguyên nhân và cách điều trị

Xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn là gì?

Xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn là tình trạng rối loạn máu xảy ra khi số lượng tiểu cầu giảm thấp, gây ức chế quá trình đông máu. Khi máu không thể hình thành cục máu đông, cơ thể sẽ dễ bị bầm tím, chảy nhiều máu khi bị thương hoặc chảy máu không rõ nguyên nhân.

Tình trạng này thường xảy ra khi hệ thống miễn dịch loại bỏ tiểu cầu khỏi quá trình lưu thông máu, làm cho mức tiểu cầu giảm xuống thấp hơn bình thường. Bệnh có thể tự khỏi hoặc phải can thiệp điều trị tùy vào từng trường hợp. Đôi khi, xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn là một tình trạng mạn tính, chỉ có thể kiểm soát triệu chứng, không thể chữa trị dứt điểm.

Phân loại tình trạng giảm tiểu cầu vô căn

Xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn (xuyết huyết giảm tiểu cầu miễn dịch hay xuất huyết giảm tiểu cầu) được chia thành hai dạng như sau:

1. Xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn cấp tính

Xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn cấp tính thường xảy ra ở trẻ nhỏ từ 2 – 6 tuổi. Các triệu chứng có thể xảy ra sau khi mắc một căn bệnh do virus (như bệnh thủy đậu). Bệnh thường khởi phát đột ngột và biến mất trong vòng chưa đầy 6 tháng, phổ biến là trong vòng vài tuần. Người bệnh có thể không cần điều trị và khả năng tái phát cũng không cao.

2. Xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn mạn tính

Xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn mạn tính có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Triệu chứng có thể kéo dài tối thiểu 6 tháng, nhiều năm hoặc thậm chí là suốt đời [1]. Trong đó, đối tượng mắc bệnh phổ biến là người lớn, đặc biệt là nữ giới. Người bệnh cũng được chăm sóc và theo dõi liên tục tại khoa huyết học để tránh các biến chứng nguy hiểm.

Nguyên nhân gây bệnh giảm tiểu cầu vô căn

Khi mắc bệnh giảm tiểu cầu vô căn, hệ thống miễn dịch được kích thích sản xuất kháng thể để tấn công tiểu cầu trong cơ thể. Trong một số ít trường hợp, một loại tế bào bạch cầu gọi là tế bào T sẽ trực tiếp tấn công tiểu cầu. Nguyên nhân có thể xuất phát từ các yếu tố sau đây:

• Thuốc (bao gồm cả thuốc không kê đơn) gây dị ứng và phản ứng chéo với tiểu cầu.
• Nhiễm trùng, thường là nhiễm trùng do virus, bao gồm virus gây bệnh thủy đậu, viêm gan C và AIDS, có thể thúc đẩy các kháng thể phản ứng chéo với tiểu cầu [2].
• Cơ thể đang mang thai
• Rối loạn miễn dịch, chẳng hạn như viêm khớp dạng thấp, bệnh lupus…
• U lympho và bệnh bạch cầu cấp thấp có thể sản sinh ra kháng thể bất thường chống lại protein tiểu cầu.

Trong một số trường hợp, nguyên nhân gây bệnh xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn không thể xác định được.

Những triệu chứng của bệnh xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn

Số lượng tiểu cầu bình thường nằm trong khoảng từ 150.000 đến 450.000. Khi mắc bệnh xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn, số lượng tiểu cầu chỉ ở mức dưới 100.000 [3]. Trong trường hợp nghiêm trọng, số lượng tiểu cầu có thể giảm xuống dưới 10.000. Số lượng tiểu cầu càng thấp, nguy cơ chảy máu càng cao.

Tiểu cầu thực hiện chức năng giúp cầm máu. Do đó, người bệnh xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn thường xuất hiện các triệu chứng liên quan đến tình trạng chảy máu nhiều hơn, có thể kể đến như:

• Xuất hiện vết bầm tím dưới da kể cả khi không bị chấn thương, chủ yếu hình thành ở các khớp khuỷu tay và đầu gối khi chuyển động.
• Xuất hiện những chấm đỏ nhỏ dưới da
• Chảy máu mũi
• Chảy máu trong miệng và/hoặc trong và xung quanh nướu răng
• Chảy máu nhiều trong chu kỳ kinh nguyệt
• Lẫn máu trong chất nôn, nước tiểu hoặc phân

Đặc biệt, chảy máu ở đầu là triệu chứng nguy hiểm nhất của bệnh xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn. Bất kỳ chấn thương đầu nào xảy ra ở những bệnh nhân này đều có thể đe dọa đến tính mạng do không đủ tiểu cầu để cầm máu.

Xét nghiệm chẩn đoán tình trạng ban xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn

Chẩn đoán xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn là một quá trình sử dụng phương pháp loại trừ. Đầu tiên, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện xét nghiệm máu để xác định rằng, không có bất thường về máu ngoài số lượng tiểu cầu thấp và cũng không có dấu hiệu thực thể khác ngoài biểu hiện chảy máu.

Sau đó, bác sĩ tiếp tục loại trừ các nguyên nhân thứ phát bao gồm: thuốc (quinine hoặc heparin), nhiễm virus (HIV hoặc HCV), bệnh ác tính (bệnh bạch cầu), các tình trạng tự miễn (lupus ban đỏ hệ thống hoặc hội chứng kháng phospholipid)…

Tất cả bệnh nhân có nghi ngờ mắc xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn nên được xét nghiệm HIV và virus viêm gan C, vì số lượng tiểu cầu có thể được điều chỉnh bằng cách điều trị những bệnh lý tiềm ẩn này. Khoảng 2,7 – 5% xảy ra đồng thời thiếu máu tan máu tự miễn và xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn [4].

Xét nghiệm tủy xương có thể được thực hiện ở những bệnh nhân trên 60 tuổi và những người không đáp ứng với điều trị hoặc các phương pháp chẩn đoán khác không có kết quả. Thông qua phương pháp này, bác sĩ có thể quan sát thấy sự gia tăng sản xuất đại thực bào, từ đó giúp xác định chẩn đoán ITP.

Cách điều trị bệnh xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn

Phương pháp điều trị cụ thể cho bệnh xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn sẽ được bác sĩ cân nhắc chỉ định dựa trên các yếu tố:

• Tuổi tác, sức khỏe tổng thể và tiền sử bệnh của bệnh nhân
• Mức độ nghiêm trọng của bệnh
• Khả năng đáp ứng của bệnh nhân đối với các loại thuốc, quy trình hoặc liệu pháp điều trị cụ thể

Trong đó, hai hình thức điều trị tức thời phổ biến nhất là steroid và gamma globulin tiêm tĩnh mạch:

• Steroid: Steroid giúp ngăn ngừa chảy máu bằng cách ức chế quá trình phá hủy tiểu cầu. Nếu phương pháp này có hiệu quả, số lượng tiểu cầu sẽ tăng trong vòng 2 – 3 tuần. Tuy nhiên, người bệnh có thể gặp phải các tác dụng phụ như thay đổi tâm trạng, kích ứng dạ dày, tăng cân, tăng huyết áp và nổi mụn trứng cá.
• Gamma globulin tiêm tĩnh mạch: Gamma globulin tiêm tĩnh mạch là một loại protein chứa nhiều kháng thể, giúp làm chậm quá trình phá hủy tiểu cầu. Loại này hoạt động nhanh hơn steroid, thường phát huy hiệu quả trong vòng 24 đến 48 giờ.

Các phương pháp điều trị khác cũng có thể được sử dụng trong điều trị xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn bao gồm:

• Globulin miễn dịch Rh: Thuốc này có tác dụng tạm thời ngăn chặn lá lách phá hủy tiểu cầu. Tuy nhiên, thuốc chỉ có hiệu quả trong trường hợp có lá lách và Rh dương tính.
• Thay đổi thuốc: Nếu thuốc được nghi ngờ là nguyên nhân gây xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn, bác sĩ sẽ chỉ định ngưng dùng thuốc hoặc đổi sang loại thuốc phù hợp hơn.
• Điều trị nhiễm trùng: Nếu nhiễm trùng là nguyên nhân gây ra xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn, bác sĩ sẽ chỉ định điều trị nhiễm trùng để làm tăng số lượng tiểu cầu.
• Cắt lá lách: Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ chỉ định cắt bỏ lá lách vì đây là cơ quan hoạt động mạnh nhất trong quá trình phá hủy tiểu cầu do kháng thể trung gian. Phương pháp này được cho là tối ưu với những người mắc bệnh xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn mạn tính.
• Truyền tiểu cầu: Những người bị chảy máu nghiêm trọng hoặc sắp phẫu thuật có thể cần truyền tiểu cầu.
• Rituximab (Rituxan): Thuốc dạng kháng thể được sản xuất trong phòng thí nghiệm có khả năng chống lại một loại protein có trong tế bào máu tạo ra kháng thể. Từ đó làm chậm quá trình sản xuất kháng thể chống tiểu cầu.
• Romiplostim (N-plate) và eltrombopag (Promacta): Gần đây, những loại thuốc này đã được chấp thuận sử dụng để điều trị trong trường hợp xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn không đáp ứng tốt với các phương pháp khác. Cơ chế chính là kích thích tủy xương sản xuất nhiều tiểu cầu hơn.

Biến chứng có thể xảy ra khi mắc bệnh xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn

Trong trường hợp số lượng tiểu cầu giảm xuống mức cực thấp (<5.000 tiểu cầu/ μL), cơ thể có thể phát sinh các biến chứng nghiêm trọng, thậm chí gây tử vong. Các biến chứng thường gặp bao gồm:

• Xuất huyết dưới nhện hoặc trong não (chảy máu bên trong hộp sọ hoặc não)
• Xuất huyết tiêu hóa dưới hoặc các tình trạng chảy máu trong khác.

Ngoài ra, người bệnh cũng rất dễ bị chảy máu trong do chấn thương bụng kín khi gặp tai nạn.

Lưu ý cho người bị xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn

Tiên lượng đối với bệnh xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn có thể thay đổi tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể. Đôi khi, người bệnh có thể bình phục trong khoảng vài tuần hoặc vài tháng mà không cần can thiệp điều trị. Đối với xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn mạn tính, khả năng điều trị dứt điểm là không thể xảy ra, chỉ có thể điều trị kiểm soát triệu chứng tạm thời. Tuy nhiên, nhiều người bệnh mắc phải bệnh lý này vẫn có thể sống lên đến vài chục năm.

Rất hiếm khi xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn khiến lượng tiểu cầu giảm xuống mức quá thấp hay chảy máu mất kiểm soát. Tuy nhiên, người bệnh nên theo dõi tình hình cơ thể của mình để cấp cứu khi cần thiết.

Câu hỏi thường gặp

Dưới đây là phần giải đáp một số giải đáp thắc mắc liên quan đến tình trạng xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn:

1. Xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn có nguy hiểm không?

Xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn hiếm khi gây nguy hiểm. Nhiều trường hợp cấp tính có thể tự hồi phục mà không cần can thiệp điều trị. Tuy nhiên, người bệnh không nên chủ quan về bệnh lý này. Một số ít trường hợp vẫn xuất hiện tình trạng chảy máu ở đầu, đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng.

2. Những đối tượng nào dễ bị mắc bệnh giảm tiểu cầu vô căn?

Xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn thường xảy ra phổ biến ở các đối tượng sau:

• Người trưởng thành
• Nữ giới
• Người đang mắc các bệnh lý mà hệ thống miễn dịch tấn công các mô khỏe mạnh, chẳng hạn như viêm khớp dạng thấp, lupus…

Để đặt lịch thăm khám, điều trị tình trạng giảm tiểu cầu hoặc các bệnh lý liên quan đến tiểu cầu tại khoa Nội Tổng hợp, Hệ thống PlinkCare, Quý khách vui lòng liên hệ:

Trên đây là bài viết tổng hợp thông tin chi tiết liên quan đến xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn, nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả. Hy vọng người bệnh đã có thêm nhiều cập nhật hữu ích liên quan đến vấn đề chăm sóc sức khỏe.